المکتبة المکتبة
البحث

کورديپيديا أکبر مصدر کوردي للمعلومات بلغات متعددة!


خيارات البحث





بحث متقدم      لوحة المفاتيح


البحث
بحث متقدم
المکتبة
الاسماء الکوردية للاطفال
التسلسل الزمني للأحداث
المصادر
البصمات
المفضلات
النشاطات
کيف أبحث؟
منشورات كورديبيديا
فيديو
التصنيفات
موضوع عشوائي
ارسال
أرسال موضوع
ارسال صورة
استفتاء
تقييماتکم
اتصال
اية معلومات تحتاج کورديپيديا!
المعايير
قوانين الأستعمال
جودة السجل
الأدوات
حول...
امناء الأرشيف لکوردیپیدیا
ماذا قالوا عنا!
أضيف کورديپيديا الی موقعک
أدخال \ حذف البريد الألکتروني
أحصاء الزوار
أحصاء السجل
مترجم الحروف
تحويل التقويمات
التدقيق الإملائي
اللغة أو لهجات الصفحات
لوحة المفاتيح
روابط مفيدة
امتداد كوردییدیا لجوجل كروم
كوكيز
اللغات
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
حسابي
الدخول
المشارکة والمساعدة
هل نسيت بيانات الدخول؟
البحث ارسال الأدوات اللغات حسابي
بحث متقدم
المکتبة
الاسماء الکوردية للاطفال
التسلسل الزمني للأحداث
المصادر
البصمات
المفضلات
النشاطات
کيف أبحث؟
منشورات كورديبيديا
فيديو
التصنيفات
موضوع عشوائي
أرسال موضوع
ارسال صورة
استفتاء
تقييماتکم
اتصال
اية معلومات تحتاج کورديپيديا!
المعايير
قوانين الأستعمال
جودة السجل
حول...
امناء الأرشيف لکوردیپیدیا
ماذا قالوا عنا!
أضيف کورديپيديا الی موقعک
أدخال \ حذف البريد الألکتروني
أحصاء الزوار
أحصاء السجل
مترجم الحروف
تحويل التقويمات
التدقيق الإملائي
اللغة أو لهجات الصفحات
لوحة المفاتيح
روابط مفيدة
امتداد كوردییدیا لجوجل كروم
كوكيز
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
الدخول
المشارکة والمساعدة
هل نسيت بيانات الدخول؟
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 حول...
 موضوع عشوائي
 قوانين الأستعمال
 امناء الأرشيف لکوردیپیدیا
 تقييماتکم
 المفضلات
 التسلسل الزمني للأحداث
 النشاطات - کرديبيديا
 المعاينة
موضوعات جديدة
المکتبة
أحزاب غير ديمقراطية في نظام ديمقراطي: تشكيل وعمل الأحزاب السياسية في العراق بعد 2003
30-10-2024
هژار کاملا
المکتبة
نحو شفافية مائية في حوض نهري دجلة والفرات رسم خرائط لتغيرات المياه السطحية في العراق بين عامي 1984-2015
30-10-2024
هژار کاملا
المکتبة
اﻟﻛرد وﻗﺿﯾﺗﮭم اﻟﺳﯾﺎﺳﯾﺔ
28-10-2024
هژار کاملا
المکتبة
طائفية تنظيم الدولة الإسلامية: الجذور الإيديولوجية والسياق السياسي
22-10-2024
هژار کاملا
المکتبة
ما بعد دولة الخلافة : الايدولوجيا، الدعاية، التنظيم والجهاد العالمي
22-10-2024
هژار کاملا
السيرة الذاتية
كوري محمود علي ادو
21-10-2024
اراس حسو
السيرة الذاتية
محسن حاج ايزيدي
21-10-2024
اراس حسو
السيرة الذاتية
مجو شيبو إزدو
21-10-2024
اراس حسو
السيرة الذاتية
كوري قاسم الياس ادو
21-10-2024
اراس حسو
السيرة الذاتية
كولي عمر داود
21-10-2024
اراس حسو
أحصاء
السجلات
  530,176
الصور
  110,960
الکتب PDF
  20,352
الملفات ذات الصلة
  105,419
فيديو
  1,578
اللغة
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
295,471
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,587
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,151
عربي - Arabic 
31,280
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,094
فارسی - Farsi 
10,469
English - English 
7,671
Türkçe - Turkish 
3,675
Deutsch - German 
1,785
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
صنف
عربي
بحوث قصیرة 
12,859
السيرة الذاتية 
4,989
الأماکن 
4,860
الشهداء 
4,704
المکتبة 
2,428
وثائق 
878
صور وتعریف 
279
المواقع الأثریة 
61
فيديو 
50
الأحزاب والمنظمات 
43
قصيدة 
34
المنشورات 
32
الخرائط 
19
احصائيات واستفتاءات 
12
المتفرقات 
11
الأبادة الجماعية 
9
العشيرة - القبيلة - الطائفة 
6
نكت 
4
بيئة كوردستان 
1
الدوائر 
1
مخزن الملفات
MP3 
324
PDF 
31,608
MP4 
2,599
IMG 
203,549
∑   المجموع 
238,080
البحث عن المحتوى
المکتبة
تأريخ كردستان سوريا المعاصر...
السيرة الذاتية
مزكين طاهر
الشهداء
دجلة عمر
السيرة الذاتية
خالد محمد حمادة
السيرة الذاتية
أحمد خيري
بەیادی فەقێ تەیران، کامەیە یەکەم تێکستی نووسراوی کوردی؟...(2-2)
إنّ كورديبيديا ليس بِمحكمةٍ، فهو يُعِدُّ البيانات للبحثِ وكشف الحقائق فقط.
صنف: بحوث قصیرة | لغة السجل: کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish
شارک
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
تقييم المقال
ممتاز
جيد جدا
متوسط
ليست سيئة
سيء
أضف الی مجموعتي
اعطي رأيک بهذا المقال!
تأريخ السجل
Metadata
RSS
أبحث علی صورة السجل المختار في گوگل
أبحث علی سجل المختار في گوگل
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0
بەیادی فەقێ تەیران، کامەیە یەکەم تێکستی نووسراوی کوردی؟...(2-2)
بحوث قصیرة

بەیادی فەقێ تەیران، کامەیە یەکەم تێکستی نووسراوی کوردی؟...(2-2)
بحوث قصیرة

#فەلەکەدین کاکەیی#

بەرایی: لە مانگی حوزێراندا، لە #ئامەد# و شاری وان و موکسی یادی #فەقێ تەیران#، شاعیری نەمری باکووری کوردستان دەکرێتەوە، کەساڵی 1564 ز (هەندێ دەڵێن لە 1514 ز) لە شاری موکسی لەدایکبووە و لەوێ کۆچی دوایی کردووە.
شیعری فەقێ تەیران قۆناغێکی گرنگی شیعری کوردییە، مۆرک و ناوەرۆکی گەشی نیشتمانی و سۆفیگەری و عیرفانی بەرز بە شیعرییەوە دیارە.
بەم بۆنەیەوە ئەم وتارەم بۆ پەڕتووکێک ئامادەکردووە کە بە یادی فەقێ تەیران لە ئامەد دەردەچێت، بە سوودی دەبینم بیخەمە بەرچاوی خوێنەرانی خۆشەویستی هەفتەنامە(گوڵان).
پرسی شەش:
لێرەشەوە مەسەلەی هونەری نووسین و دەربڕین دێتە پێش.
گوتمان ئاڤێستا بەر لە سێهەزار و پێنچەسەد ساڵ نووسرایەوە واتە: ئەگەر بە سەرچاوەیەکی کولتووری و زمان و ڕامانی خۆمانی بزانین، ئەوە بەر لەو چەند هەزار ساڵە ئەدەبی نووسراومان هەبووە، وەکوو وتم: ئاڤێستا تەنیا هی کورد نییە، هەروەها لەسەدا سەد وەکوو کوردیی ئەمڕۆ نەنووسراوە.
لێکۆڵینەوەکان پیشاندەدەن کە زەردەشت لە بنەماڵەیەکی میری بووە و بە زمانی میر ئاخاوتووە و بەو زمانە ئاڤێستای بۆ هاتووە.
گرتنەوەی ئەو ڕاستییە ڕێگەمان پێدەدات بڵێین، کەواتە کورد، یا ئەم خەڵکەی ئێستا پێی دەڵێین کورد، لە باووباپیرانەوە ئاشنای نووسین و خوێندنەوە بوونە.
ئاڤێستا بە خەتی میدی ئەو زەمانە نووسراوە کە خەتی دەبیرەیە، لە هەندێ ڕووەوە نزیکە لە خەتی ئارامییەوە، لەگەڵ جیاوازیی تایبەتی خۆی لەسەرەتای سەدەی بیستەم چەندین پارچە نووسراو لە سەر بەرد، بەو خەتە دۆزرانەوە.
کەوابێ، بەر لە هاتنی ئایینی ئیسلام و زمانی عەرەبی بۆ کوردستان، کورد گەلێکی خوێندەوار بووە، لەگەڵ خوێندەوارەکانی ڕۆژهەڵات دەژمێردرێ وەک چینی و هیندی و ئاشووری و فارسی و فیرعەونی میسری و هی تر.
مەبەستم ئەوەیە کە باسی فەقێ تەیران و بابا تاهیری هەمەدانی و شاعیرانی دیکە کە کامەیان دەسپێکی ئەدەبی نووسراوی کوردە لە دوای ئیسلام ئەوە تەمەنی مێژووی زمان و کولتووری خۆمان کورت دەکەینەوە.
ئەز نابێژم، بەخۆڕایی و بەبێ ئەساس، تەمەنی مێژووی خۆمان درێژ بکەینەوە، وەلێ ئەوەی هەیە با بیزانین، ئەو ڕاستییانە تا ڕادەیەکی باش سەلمێندراون، دەتوانین زیاتر لێیان بکۆڵینەوە تا بە سەرانجامی درووستتر ئەگەین.
مەسەلە ئەوە نییە کە ئایا کورد لە خەڵکی تر کۆنترو کەونارترە لە ئەدەب و کولتووردا، یا دەوڵەمەندترە..
مەبەستم نەژاد بەرزتری کورد بەرانبەر نەتەوەکانی دیکە نییە، بەڵام ڕاستیش دەبێ بگوترێت کە کورد هیچ نەبێ لەسەردەمی میدییەکانەوە، چووەتە نێو بازنەی شارستانی و کولتووری هونەرەوە ئەوەتا دەرکەوتووە لە هونەرێکی سەرەکی وەک مۆزیک و ئاواز چەند دەوڵەمەند و فرە بەرهەمە.
بێگومان زاڵبوونی زمانی عەرەبی، بە هاتنی ئیسلام، وەهای کرد ئەو ببێ بە زمانی خوێندن و نووسین و کاروباری ڕۆژانە، هەر بۆیەش گەلانی غەیری عەرەب وەک کورد و فارس و ئەفغان، ماوەیەک زمانی خۆیان لە یادکرد وبەکاریان نەدەهێنا بەتایبەتی لە نووسین و دانانی ئەدەبیدا، بالوولی دانا، بەپێی دەسخەتەکان، کەمتر لە دوو سەدە دوای ئیسلام، واتە لەسەدەی دووی کۆچی(مشەختی) شیعری بە شێوەزاری خۆی داناوە، کە زاری تێکەڵاوی هەورامی و لوڕی و کەلهوورییە، واتە: شێوەزارێکی نزیک لە زمانی کۆنی ئاڤێستا.
یەکایەکی وشە و زاراوەکانی شیعری کوردیی سەدەی دووەم و سێهەم کۆچی بەدواوە بە ئاسانی لە تێکستی ئاڤێستا دەدۆزرێنەوە، بەڵکوو ئاماژەی ڕاشکاو و ڕوون دەکەن بۆ ناوی زەردەشت و ئاڤێستا و ئەڵێن: وەرن ئایینی کوردان نوێبکەینەوە، هەندێ لە دەسخەتەکان بە ئایینی ئیران هاتووە، جا چ ناوهێنانی(ئێران) لێرەدا درووست بێ یا بە ئەنقەست لە دەسخەتەکان گۆڕیویانە، بەڵام دەتوانین و زاراوەی ئێران بە ناوی نیشتمانی کۆنی گەلە ئارییەکان وەربگرین، نەک دەوڵەتی سنوورداری ئێستای ئێران.
لەناوهێنانی گەلانی ئاری، یا ئێرانیانی کۆن، ئەوەمان بە یاددێتەوە، کە گەلانی ئارایی، لە ڕچەڵەکدا لەگەڵ گەلانی هیندستان یەک بوونە و، لە زانستی مێژوودا بە(هیند و ئاریایی) ناسراون، کە لە قۆناغێکدا بوونە بە دوو بەشەوە: هیندی و ئاریایی.
وێکچوون و نزیکبوونی گەلانی هیندی و ئاریایی و لە وێکچوونی کولتوورەکانیانەوە دەردەکەوێ، واتە: زمانی پالەویی ئاڤێستا کە پەڕتووکی زەردەشتە، نزیک بووە لە زمانی سەنسکریتی کۆنی هیندی کە زمانی یەکەمین و گرنگترین پەڕتووکی ئایینیانە ئەویش (رێگ ڤیرا) واتە:
پەڕتووکی حیکمە و ماریفەت و زانست، وشەی(ڤیرا) هاوڕیشەی دانستەنی فارسییە، کە دەبێ بە زانستەن، لێرەدا دەنگی(د) و(ز) جێگۆڕکێیان پێکراوە، وەک(ژەن) بووە بە (زەن) لە ڕیشەی وشەی(ڤیرا= ویرا) وە چەندین واژەی دیکە پەیدا دەبن وەک(دانا، دانایی، زانا، زانین، (دید= واتە نوختەنەزەر، تا دەگاتە بە واژەی (دین) کە بەهەمان دەنگ و فۆرم لە ئاڤێستا هاتووە و مانای(درێژەدان) دەدات.
واتە: لە فەلسەفەی زەردەشتدا: دین مانای ویژدان و ئەخلاق ئەدا، هەمان وشەی(دین) لە زمانی عەرەبیش ماوەتەوە و تا ئەمڕۆ بەکاردێ.
پرسی حەوتەم:
ئایا چەند ساڵێک بەر لە هاتنی ئیسلام و هەر دوا بەدوای ئەو، باری کولتوور و دنیابینی و ئایینی کورد، هەروەها نووسین و خوێندنی چۆن بووە؟
ئەم قۆناغە بەتاریکی ماوەتەوە، ڕەنگە هەر لەبەر زاڵبوونی کولتووری عەرەبی کورد نەیتوانیووە خۆی لەو بوارانەدا دەرببڕێت.
بەڵام حەقیقەتێکی مێژوویی هەیە، کە ئایینی ئیسلام لە سەدەی حەوتەمی زاینییدا، بە کوردستان گەیشت، و بڕوای خوا ناسی و یەکتاپەرستی بڵاودەکردەوە، بەڵام ئایا خەڵکی ئەو سەردەمەی کوردستان خوا نەناس بوونە، یا یەکتاپەرست نەبوون؟ لەم بوارەدا بەڵگەیەکی سادە بەدەستەوەیە، کە لە سەرانسەر، سەرچاوە مێژووییەکاندا هاتووە، ئەویش ئەوەیە ئا لەو کاتەی سەدەی حەوتەمی زایینی لە کوردستان واتە لەو خاکەی ئێستا بە کوردستانی دەزانین، چوار کولتوور و ئایینی خواناس و یەکتاپەرست هەبوون، کەوابێ خەڵکی کوردستانی ئەو سەردەمە پەیڕەوی ئەم ئایینانە بوون کە هەموویان یەک خوایان دەناسی و بڕوادار بوون، لە قورئانی پیرۆزیشدا ئاماژە بۆ ئەم چوار ئایینە ئەکات کە: جوو(یەهوودی) و نەسار(کریستیانە) و مەجووسی (زەردەشتی) و سابیئەیە، هەر چوار ئایینەکە خاوەن پەڕتووکی نووسراوبوون و، ئێستاش پەرستگاو ڕێوجێی خۆیان هەیە واتە: خەڵکی کورد، خەڵکی ئەو زەمانەی کوردستان، کافرو خوانەناس و نەزان و نەخوێندەوار نەبوون، ئایینیەکانیش ئەمانەن:
1- جوو(یەهودی) کە لە پەیدابوونی مووسا پێغەمبەرەوە، (د.خ.) ڕێنووماییە مرۆڤانەکانی بە کوردستان گەیشتووە، لە سەرێکی دیکەوە پاشاکانی ئاشوور و ئەکەد و بابل گەلی یەهوودیان لە جێگەی خۆیان لە ئۆرشەلیم، لە ڕۆژهەڵاتی دەریای سپی، هەڵکەند و زۆربەیان دیل کرد بە زۆر کۆچدران بۆ وڵاتی(بابل) و لەوێ خرانە ژێردەست و ژێرچاودێری توند، بەشێکیان خۆیان بە کوردستانی ئێستا گەیاند و لە کەرکووک و هەولێر و شارەزوور دانیشتن (ئەو کات شاری هەڵەبجە و سلێمانی نەبوون، دەشتی شارەزوور و چیاکانی هەورامان یەک هەرێم بوون، چەندین شوێنەواری مێژوویی سەلمێندراو بۆ نیشتەجێبوونی یەهوودیان ماون وەک مەقامی (دانیال پەیامبەر) لە قەڵای کەرکووک، یەهوودەکان بە هەموو کوردستانا بڵاوەیان پێکردبوو، بێگومان خاوەنی کولتوور و ئایینێکی نووسراوبوون، کولتووری نووسین و خوێندنیان بە زۆر جێگە گەیاندووە شوێنیان لە پێشخستن و بووژانەوەی کولتوور و هونەری کوردی لەمێژوودا دیارە.
2- کریستیان(کریستیان) کە لەدایکبوونی عیسا(د.خ.) پەیامبەرەوە، وەکوو لە ئینجیل (مزگێنی) نووسراوە کە سێ پیری ئەستێرەناسی مەجووسی (زەردەشتی) لە ڕۆژهەڵاتەوە، واتە لە کوردستان و ئێرانی ئێستاوە، خۆیان بە(بەیت لەحم) گەیاندووە و سێ دیارییان بۆ عیسا کوڕی مریەم بردووە و کڕنۆشیان بۆ بردووە و پیرۆزباییان کردووە لە دایکبوونی ئەو پەیامبەرە، ئیدی لەسەرەتای سەدەی یەکەمی زاینییەوە ئایینی کریستیان بە کوردستان گەیشت، شوێنەواری زیادی دێر و پەرستگا و دابوونەریتی کریستیانەکان لە زۆر جێگەی کوردستان ماون لەوانەش بۆنموونە کەنیسایەکی هەرە کۆن لە تەنیشتی باژێری کۆیە، (کۆیسنجەق).
3- ئایینی زەردەشت وەکوو باسمان کرد، بێگومان بەر لەوەش پاشماوە و شوێنەواری ئایینی میترایی و زەروانی(زەرڤانی) لەکوردستانا هەبوون، وەختێکێش (مانی) و (مەزدەکیش) پەیدا بوون، کەوتنە کوردستان، بەڵکوو هەندێکی هەر لە کوردستانەوە سەریان هەڵداوە.
4- ئایینی سابیئەی مەندایی، کە بەشێکیان(حەڕانی) یان پێدەڵێن، ئایینێکی هەرە کۆنی ئاسمانییە، ئێستاش لە ئێڕاق و وڵاتانی دیکە بەڕەسمی ناسراون و (کۆتا)ی پەڕڵەمانیان هەیە، چونکە خاوەنی ئایین و زمان و کولتووری تایبەتین، کۆنترین پەڕتووکخانە(کینزا ڕەبا/ واتە:
گەنجینەی مەزن، کە بەزمانی سریانی نووسراوە و خەتی ئارامییان هەیە(رێبەریان یەحیا پەیامبەرە(د.خ...................) واتە: خەڵکی ئەو دەمەی کوردستان لە سەدەی حەوتەمدا، بەسەر ئەو ئایینانەدا، لە دەوریان، دابەشبووبوون، کە زۆربەیان زەردەشتی و میترایی بوونە، کەواتە هەمیشە ئاشنای نووسین و خوێندن بوونە.
ئەو حەقیقەتە کلیلی چەندین ئەنجامی دیکەیە، یەکێک لەوانە ئەوەیە، دەبینین کورد دوای ئیسلام خێرا فێری نووسین وخوێندنی عەرەبی بوو، هەر دوای کۆچی پەیامبەری ئیسلام(د.خ...................) بۆ شاری (مەدینە) کوردێک لە کوردستانەوە خۆی گەیاندە لای بەناوی(جاوان، یا جابان، گاوان)، کە ئێستاش ئێلێکی کورد بەو ناوە هەیە(دواتر چەندین کوردی تر چوونە مەدینە یەکێک لەوانە(یونس)ە کە بە(یۆنسی کاتب) ناسراوە، لەسەدەی دووەمی کۆچی، لەمەدینەدا، یەکەمین پەڕتووکی لەسەر موزیک بە زمانی عەرەبی نووسیووە، ئیتر زانای کوردی گەورە و بەناو دەنگ پەیدابوونە کە لە بواری جۆر بەجۆری مێژوو کولتوور و ئایین، بە زمانی عەرەبی پەڕتووکیان داناون، کە ئەگەر هەموو دانراوەکان کۆبکرێتەوە، پەڕتووکخانەیەکی مەزن دەگرێتەوە.
بەلای منەوە، گەلی کورد حەزی لە خوێندن و فێربوونە و لە دەسپێکەوە ئاشنای هونەری نووسین و داهێنان بووە، هەر بۆیەش بە ئاسانی فێری نووسین و خوێندنی عەرەبی بووە، بەتایبەتی کە دەرفەتی بەکارهێنانی زمانی زگماکی خۆی نەبووە، بەڵام لەبەر سرووشتی فێربوون دەبینین کە هەر چەندە سەدان ساڵە لە بەکارهێنانی زمانی خۆی بێبەش بووە، ئەمجاش هەوڵی داوە لە ڕێگەی زمانەکانی دیکەوە، هەست و بۆچوون و زانیاریی خۆی دەرببڕێت.
کورد، هەروەها ئەگەر بەناچاریش بێ، هەوڵی داوە لە زمانەکانی دیکەدا هەندێ جار پێش خاوەنەکانیان بکەوێ.
لە کولتوور و ئەدەبی عەرەبی و تورکی و فارسی چەند نموونەی خێرا دێنینەوە، لەناوەڕاستی سەدەی بیستەم ڕووناکبیرانی عەرەب ویستیان(میری شاعیرانی زمانی عەرەبی) دەستنیشان بکەن، تەنیا کەسێک لە سەرانسەری وڵاتانی عەرەبدا هەبوو ئەویش (ئەحمەد شەوقی) بەرەسەن کوردە، کە لە بنەماڵەیەکی گەورەی کوردە و دانیشتووی قاهیرە بووە، ناوی(میری شاعیرانی عەرەبی) لێنرا چونکە لە شیعری عەرەبیدا پێش هەمووان کەوتبوو، لە نیوەی یەکەمی سەدەی بیستەم، لە ئێڕاقدا، دوو شاعیری زمانی عەرەبی ناسراو هەبوون کە هەردووکیان کوردن، مەعرووف ڕەسافی و سدقی جەمیل زەهاوی.
لە ئێران، بەشایەدی ڕووناکبیرانی فارس، باشترین وەرگێڕی ڕۆمان و ئەدەبیاتی جیهان لە فەرەنسییەوە بۆ زمانی فارسی، (محەمەد قازی) یە کە خەڵکی مەهاباد و لە بنەماڵەکەی شەهید قازی محەمەدە، نووسەر و شانۆنووس و فیلمسازی گەورە هەن لە ئێراندا کە لە ڕەسەندا کوردن.
لە تورکیا: یەکەمین جار فیلمی سینەمایی زمانی تورکی لە ڕێگەی(یەلماز گۆنای)یەوە بە دنیای ناسرا، هەروەها ڕۆمانی زمانی تورکی لە ڕێگەی (یەشار کەمال) ەوە لە جیهاندا دەنگی دایەوە.
لێرەدا مەبەستم پیاهەڵدان و پەسنی ڕەگەزی کورد نییە، بەڵکوو گێڕانەوەی واقعێکە، کە هەر چەندە کورد لە ماوەی سەدان ساڵدا، زمان و کولتووری خۆی قەدەغەبووە، بەڵام دانەماوە، چونکە حەزی لە فێربوون و پێشکەوتن بووە، زمانی خەڵکی دیکەی بەکارهێناوە، هەر چەندە لەسەر حیسابی زمانی زگماکی خۆی بووە.
هەموو ئەو باسەم بۆ ئەوە هێنایەوە کە بڵێم: کورد بەر لە ئیسلامیش هونەری خەت و زمان و نووسین و دەربڕینی هەبووە، دوای ئیسلامیش، پچڕپچڕ، بەردەوامبووە، با لە ڕێگەی زمانی دیکەوەش بووبێت.
ئەسڵی مەبەستیش زانینی دەسپێکی ئەدەبی نووسراوی کوردە، کە لە فەقێ تەیران و بابا تاهیر و شاعیرانی دیکەش کۆنتر و دوورترە، بێگومان فەقێ تەیران و شاعیرانی دیکەی دوای ئیسلام ژیر و زانا و دلێر و چاونەترس بوونە، کە لە ژێر تاریکی هەوری زاڵبوونی زمان و کولتووری نەتەوەکانی دیکەوەش، چاویان هەڵێناوە و چاویان بە گەنجینەی زمان و کولتووری نەتەوەکەیان کەوتووە، هاتوونە زیندووی بکەنەوە، هەروەکو ئەحمەدی خانی دبێژێ، تا نەڵێن کورد بێ زمان و ئەدەبیات و ماریفەتە، نزیکەی 30 ساڵ دوای خانی، لە کرماشانەوە خانای قوبادی هاتووە، پەڕتووکی خوسرەو شیرینی لە فارسی بۆ زمانی کوردی وەرگێڕاوە و لە بەراییدا وتوویەتی: ئەم دانراوە کوردییە(بە زاری گۆران/ هەورامی) دادەنێم تا خەڵکی بزانن کوردیش خاوەن زمان و ئەدەب، بەڵکوو کوردی شیرنترە.
دیوانی خوسرە و شیرین، (یا شیرین و فەرهاد) دانراوەی نیزامی گەنجەوی بەزمانی فارسییە، کە گەنجەوی لە پێشەکی دیوانەکەدا، بە دەنگی بڵند، ئاشکرای دەکا کە دایکی ئەو کوردە و، ئەو داستانانەی لەو(شێرە ژنە کوردە) وەرگرتووە، هەروەکو خۆی ناوی دایکی دەبات.
نازانم وەڵامی چەند پرسیارم بۆ درایەوە، وەلی ئەزانم کەزۆربەیان هێشتا وەڵامی زیاتر هەڵدەگرن و، بابەتەکە جێگەی پرسیاری زۆرترە......
ڕوونکردنەوەیەک لە نووسەرەوە
لە ژمارەی پێشووی گوڵان(31 ئایاری 2010، لە وتاری (بەیادی فەقێ تەیران) هەڵەیەکی ناخواستە هاتووە، کە ڕەنگە لە پەلەنووسینی بەندەوە بووبێ، کە نووسراوە:
(.. ئەز دبێژم شیعری بابا تاهیریش دەسپێکی ئەدەب و کولتووری نووسراوی کوردی نییە، چونکە لە چەند ساڵی دواییدا چەند دەسخەتی تازە دۆزرانەوە کە بۆ هەزار و سەد تا هەزار و سیسەد ساڵ پێش زایین دەگەڕێتەوە..)
- ڕاستەکەی ئەوەیە کە(پێش ئێستا) لە جیاتی(پێش زایین) دەنووسرێت.
واتە: شیعری عیرفان بالوولی دانا و یارانی بۆ نزیکەی هەزار و سێسەد ساڵ بەر لە ئێستا دەگەڕێتەوە...
ڕاستەکەی ئەوەیە کە (پێش ئێستا) لە جیاتی (پێش زایین) دەنووسرێت..
واتە:شیعری عیرفانی بالوولی دانا ویارانی بۆ نزیکەی هەزارو سێسەدساڵ بەر لە ئێستا دەگەڕێتەوە..
- تێکستی نووسراوی بالوولی دانا و شاخۆشین و بابا سەرهەنگ و زانایانی دیکە کە لەسەدەی دووەم و سێیەمی کۆچیدا هاتوون، لەو سەردەمەوە لە لووڕستان و کرماشان و هەورامان، لە گەنجینەی نووسراوی نهێنی خەڵکی یارسان پارێزراو بوون.[1]

كورديبيديا غير مسؤول عن محتوى هذا التسجيل وصاحبه مسؤول عنه. قمنا بتسجيله لأغراض أرشيفية.
دون هذا السجل بلغة (کوردیی ناوەڕاست)، انقر علی ايقونة لفتح السجل باللغة المدونة!
ئەم بابەتە بەزمانی (کوردیی ناوەڕاست) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
تمت مشاهدة هذا السجل 956 مرة
اعطي رأيک بهذا المقال!
هاشتاگ
المصادر
[1] موقع الكتروني | کوردیی ناوەڕاست | www.gulanmedia.com
السجلات المرتبطة: 7
تأريخ الإصدار: 01-06-2010 (14 سنة)
الدولة - الأقلیم: شمال کردستان
اللغة - اللهجة: ک. جنوبي
تصنيف المحتوى: ادبي
نوع الأصدار: مطبوع
نوع الوثيقة: اللغة الاصلية
البيانات الوصفية الفنية
جودة السجل: 89%
89%
تم أدخال هذا السجل من قبل ( هژار کاملا ) في 15-12-2022
تمت مراجعة هذه المقالة وتحریرها من قبل ( زریان سەرچناری ) في 25-12-2022
تم تعديل هذا السجل من قبل ( زریان سەرچناری ) في 25-12-2022
عنوان السجل
لم يتم أنهاء هذا السجل وفقا لالمعايير کورديپيديا، السجل يحتاج لمراجعة موضوعية وقواعدية
تمت مشاهدة هذا السجل 956 مرة
کورديپيديا أکبر مصدر کوردي للمعلومات بلغات متعددة!
السيرة الذاتية
هيفين عفرين
بحوث قصیرة
تركيا تستعد للمرحلة القادمة .. بورقة الكرد
بحوث قصیرة
استفتاء الإقليم والبدائل الدولية
بحوث قصیرة
منسيّو الأناضول وحقوقهم: الزازاكيون والموارنة
صور وتعریف
الفنانة الراحلة عيشة شان حفلة هولير 1979
المواقع الأثریة
قلعة كركوك
السيرة الذاتية
كمال عزيزي قيتولي
المکتبة
ما بعد دولة الخلافة : الايدولوجيا، الدعاية، التنظيم والجهاد العالمي
المواقع الأثریة
قلعة خانزاد في أقليم سوران 1825م
السيرة الذاتية
عدنان المفتي
صور وتعریف
مدينة كركوك - سنة 1890
السيرة الذاتية
حليمة شنگالي
المکتبة
أحزاب غير ديمقراطية في نظام ديمقراطي: تشكيل وعمل الأحزاب السياسية في العراق بعد 2003
المواقع الأثریة
تل لیلان
السيرة الذاتية
سيف الدين ولائي
المکتبة
طائفية تنظيم الدولة الإسلامية: الجذور الإيديولوجية والسياق السياسي
المواقع الأثریة
ناعورة الرشيدية في الشدادي حضارة عريقة وتاريخ يشهد
المکتبة
شهدائنا في حرب ضد الدولة الاسلامية - داعش، الطبعة 2
السيرة الذاتية
منى واصف
المکتبة
اﻟﻛرد وﻗﺿﯾﺗﮭم اﻟﺳﯾﺎﺳﯾﺔ
المکتبة
نحو شفافية مائية في حوض نهري دجلة والفرات رسم خرائط لتغيرات المياه السطحية في العراق بين عامي 1984-2015
بحوث قصیرة
كسكين بايندير: نلاحظ تغييرات إيجابية تحدث في الدولة
بحوث قصیرة
الكُرد والإبادة الأرمنية الكبرى (1915 -1917) .. محطات ومواقف
السيرة الذاتية
أسما هوريك
صور وتعریف
كركوك في سنة 1936
صور وتعریف
مدينة حلبجة بعد تعرضها للقصف من قبل النظام البعثي السرسري - سنة 1988
المواقع الأثریة
قصر حسين قنجو في محافظة ماردين، 1705م
السيرة الذاتية
جرجيس كوليزادة
السيرة الذاتية
عبد الأمير ملكي
صور وتعریف
محطة القطارات في مدينة آمد - سنة 1944
السيرة الذاتية
منى بكر محمود
المکتبة
دور احداث شنكال في تطوير القضية الكردية

فعلي
المکتبة
تأريخ كردستان سوريا المعاصر 1947 - 1962
08-12-2018
زریان سەرچناری
تأريخ كردستان سوريا المعاصر 1947 - 1962
السيرة الذاتية
مزكين طاهر
01-06-2022
اراس حسو
مزكين طاهر
الشهداء
دجلة عمر
12-04-2023
أفين طيفور
دجلة عمر
السيرة الذاتية
خالد محمد حمادة
04-07-2023
اراس حسو
خالد محمد حمادة
السيرة الذاتية
أحمد خيري
05-07-2023
اراس حسو
أحمد خيري
موضوعات جديدة
المکتبة
أحزاب غير ديمقراطية في نظام ديمقراطي: تشكيل وعمل الأحزاب السياسية في العراق بعد 2003
30-10-2024
هژار کاملا
المکتبة
نحو شفافية مائية في حوض نهري دجلة والفرات رسم خرائط لتغيرات المياه السطحية في العراق بين عامي 1984-2015
30-10-2024
هژار کاملا
المکتبة
اﻟﻛرد وﻗﺿﯾﺗﮭم اﻟﺳﯾﺎﺳﯾﺔ
28-10-2024
هژار کاملا
المکتبة
طائفية تنظيم الدولة الإسلامية: الجذور الإيديولوجية والسياق السياسي
22-10-2024
هژار کاملا
المکتبة
ما بعد دولة الخلافة : الايدولوجيا، الدعاية، التنظيم والجهاد العالمي
22-10-2024
هژار کاملا
السيرة الذاتية
كوري محمود علي ادو
21-10-2024
اراس حسو
السيرة الذاتية
محسن حاج ايزيدي
21-10-2024
اراس حسو
السيرة الذاتية
مجو شيبو إزدو
21-10-2024
اراس حسو
السيرة الذاتية
كوري قاسم الياس ادو
21-10-2024
اراس حسو
السيرة الذاتية
كولي عمر داود
21-10-2024
اراس حسو
أحصاء
السجلات
  530,176
الصور
  110,960
الکتب PDF
  20,352
الملفات ذات الصلة
  105,419
فيديو
  1,578
اللغة
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
295,471
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,587
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,151
عربي - Arabic 
31,280
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,094
فارسی - Farsi 
10,469
English - English 
7,671
Türkçe - Turkish 
3,675
Deutsch - German 
1,785
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
صنف
عربي
بحوث قصیرة 
12,859
السيرة الذاتية 
4,989
الأماکن 
4,860
الشهداء 
4,704
المکتبة 
2,428
وثائق 
878
صور وتعریف 
279
المواقع الأثریة 
61
فيديو 
50
الأحزاب والمنظمات 
43
قصيدة 
34
المنشورات 
32
الخرائط 
19
احصائيات واستفتاءات 
12
المتفرقات 
11
الأبادة الجماعية 
9
العشيرة - القبيلة - الطائفة 
6
نكت 
4
بيئة كوردستان 
1
الدوائر 
1
مخزن الملفات
MP3 
324
PDF 
31,608
MP4 
2,599
IMG 
203,549
∑   المجموع 
238,080
البحث عن المحتوى
کورديپيديا أکبر مصدر کوردي للمعلومات بلغات متعددة!
السيرة الذاتية
هيفين عفرين
بحوث قصیرة
تركيا تستعد للمرحلة القادمة .. بورقة الكرد
بحوث قصیرة
استفتاء الإقليم والبدائل الدولية
بحوث قصیرة
منسيّو الأناضول وحقوقهم: الزازاكيون والموارنة
صور وتعریف
الفنانة الراحلة عيشة شان حفلة هولير 1979
المواقع الأثریة
قلعة كركوك
السيرة الذاتية
كمال عزيزي قيتولي
المکتبة
ما بعد دولة الخلافة : الايدولوجيا، الدعاية، التنظيم والجهاد العالمي
المواقع الأثریة
قلعة خانزاد في أقليم سوران 1825م
السيرة الذاتية
عدنان المفتي
صور وتعریف
مدينة كركوك - سنة 1890
السيرة الذاتية
حليمة شنگالي
المکتبة
أحزاب غير ديمقراطية في نظام ديمقراطي: تشكيل وعمل الأحزاب السياسية في العراق بعد 2003
المواقع الأثریة
تل لیلان
السيرة الذاتية
سيف الدين ولائي
المکتبة
طائفية تنظيم الدولة الإسلامية: الجذور الإيديولوجية والسياق السياسي
المواقع الأثریة
ناعورة الرشيدية في الشدادي حضارة عريقة وتاريخ يشهد
المکتبة
شهدائنا في حرب ضد الدولة الاسلامية - داعش، الطبعة 2
السيرة الذاتية
منى واصف
المکتبة
اﻟﻛرد وﻗﺿﯾﺗﮭم اﻟﺳﯾﺎﺳﯾﺔ
المکتبة
نحو شفافية مائية في حوض نهري دجلة والفرات رسم خرائط لتغيرات المياه السطحية في العراق بين عامي 1984-2015
بحوث قصیرة
كسكين بايندير: نلاحظ تغييرات إيجابية تحدث في الدولة
بحوث قصیرة
الكُرد والإبادة الأرمنية الكبرى (1915 -1917) .. محطات ومواقف
السيرة الذاتية
أسما هوريك
صور وتعریف
كركوك في سنة 1936
صور وتعریف
مدينة حلبجة بعد تعرضها للقصف من قبل النظام البعثي السرسري - سنة 1988
المواقع الأثریة
قصر حسين قنجو في محافظة ماردين، 1705م
السيرة الذاتية
جرجيس كوليزادة
السيرة الذاتية
عبد الأمير ملكي
صور وتعریف
محطة القطارات في مدينة آمد - سنة 1944
السيرة الذاتية
منى بكر محمود
المکتبة
دور احداث شنكال في تطوير القضية الكردية

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 16
| اتصال | CSS3 | HTML5

| وقت تکوين الصفحة: 1.859 ثانية