المکتبة المکتبة
البحث

کورديپيديا أکبر مصدر کوردي للمعلومات بلغات متعددة!


خيارات البحث





بحث متقدم      لوحة المفاتيح


البحث
بحث متقدم
المکتبة
الاسماء الکوردية للاطفال
التسلسل الزمني للأحداث
المصادر
البصمات
المفضلات
النشاطات
کيف أبحث؟
منشورات كورديبيديا
فيديو
التصنيفات
موضوع عشوائي
ارسال
أرسال موضوع
ارسال صورة
استفتاء
تقييماتکم
اتصال
اية معلومات تحتاج کورديپيديا!
المعايير
قوانين الأستعمال
جودة السجل
الأدوات
حول...
امناء الأرشيف لکوردیپیدیا
ماذا قالوا عنا!
أضيف کورديپيديا الی موقعک
أدخال \ حذف البريد الألکتروني
أحصاء الزوار
أحصاء السجل
مترجم الحروف
تحويل التقويمات
التدقيق الإملائي
اللغة أو لهجات الصفحات
لوحة المفاتيح
روابط مفيدة
امتداد كوردییدیا لجوجل كروم
كوكيز
اللغات
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
حسابي
الدخول
المشارکة والمساعدة
هل نسيت بيانات الدخول؟
البحث ارسال الأدوات اللغات حسابي
بحث متقدم
المکتبة
الاسماء الکوردية للاطفال
التسلسل الزمني للأحداث
المصادر
البصمات
المفضلات
النشاطات
کيف أبحث؟
منشورات كورديبيديا
فيديو
التصنيفات
موضوع عشوائي
أرسال موضوع
ارسال صورة
استفتاء
تقييماتکم
اتصال
اية معلومات تحتاج کورديپيديا!
المعايير
قوانين الأستعمال
جودة السجل
حول...
امناء الأرشيف لکوردیپیدیا
ماذا قالوا عنا!
أضيف کورديپيديا الی موقعک
أدخال \ حذف البريد الألکتروني
أحصاء الزوار
أحصاء السجل
مترجم الحروف
تحويل التقويمات
التدقيق الإملائي
اللغة أو لهجات الصفحات
لوحة المفاتيح
روابط مفيدة
امتداد كوردییدیا لجوجل كروم
كوكيز
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
الدخول
المشارکة والمساعدة
هل نسيت بيانات الدخول؟
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 حول...
 موضوع عشوائي
 قوانين الأستعمال
 امناء الأرشيف لکوردیپیدیا
 تقييماتکم
 المفضلات
 التسلسل الزمني للأحداث
 النشاطات - کرديبيديا
 المعاينة
موضوعات جديدة
المکتبة
أحزاب غير ديمقراطية في نظام ديمقراطي: تشكيل وعمل الأحزاب السياسية في العراق بعد 2003
30-10-2024
هژار کاملا
المکتبة
نحو شفافية مائية في حوض نهري دجلة والفرات رسم خرائط لتغيرات المياه السطحية في العراق بين عامي 1984-2015
30-10-2024
هژار کاملا
المکتبة
اﻟﻛرد وﻗﺿﯾﺗﮭم اﻟﺳﯾﺎﺳﯾﺔ
28-10-2024
هژار کاملا
المکتبة
طائفية تنظيم الدولة الإسلامية: الجذور الإيديولوجية والسياق السياسي
22-10-2024
هژار کاملا
المکتبة
ما بعد دولة الخلافة : الايدولوجيا، الدعاية، التنظيم والجهاد العالمي
22-10-2024
هژار کاملا
السيرة الذاتية
كوري محمود علي ادو
21-10-2024
اراس حسو
السيرة الذاتية
محسن حاج ايزيدي
21-10-2024
اراس حسو
السيرة الذاتية
مجو شيبو إزدو
21-10-2024
اراس حسو
السيرة الذاتية
كوري قاسم الياس ادو
21-10-2024
اراس حسو
السيرة الذاتية
كولي عمر داود
21-10-2024
اراس حسو
أحصاء
السجلات
  530,176
الصور
  110,960
الکتب PDF
  20,352
الملفات ذات الصلة
  105,419
فيديو
  1,578
اللغة
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
295,471
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,587
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,151
عربي - Arabic 
31,280
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,094
فارسی - Farsi 
10,469
English - English 
7,671
Türkçe - Turkish 
3,675
Deutsch - German 
1,785
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
صنف
عربي
بحوث قصیرة 
12,859
السيرة الذاتية 
4,989
الأماکن 
4,860
الشهداء 
4,704
المکتبة 
2,428
وثائق 
878
صور وتعریف 
279
المواقع الأثریة 
61
فيديو 
50
الأحزاب والمنظمات 
43
قصيدة 
34
المنشورات 
32
الخرائط 
19
احصائيات واستفتاءات 
12
المتفرقات 
11
الأبادة الجماعية 
9
العشيرة - القبيلة - الطائفة 
6
نكت 
4
بيئة كوردستان 
1
الدوائر 
1
مخزن الملفات
MP3 
324
PDF 
31,608
MP4 
2,599
IMG 
203,549
∑   المجموع 
238,080
البحث عن المحتوى
المکتبة
تأريخ كردستان سوريا المعاصر...
السيرة الذاتية
مزكين طاهر
الشهداء
دجلة عمر
السيرة الذاتية
خالد محمد حمادة
السيرة الذاتية
أحمد خيري
ئايا زەردەشت کوردە؟
يُتيحُ كورديبيديا (حق الوصول الى المعلومة العامة) لكل انسانٍ كوردي.
صنف: بحوث قصیرة | لغة السجل: کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish
شارک
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
تقييم المقال
ممتاز
جيد جدا
متوسط
ليست سيئة
سيء
أضف الی مجموعتي
اعطي رأيک بهذا المقال!
تأريخ السجل
Metadata
RSS
أبحث علی صورة السجل المختار في گوگل
أبحث علی سجل المختار في گوگل
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0
ئايا زەردەشت کوردە؟
بحوث قصیرة

ئايا زەردەشت کوردە؟
بحوث قصیرة

#فەلەکەدین کاکەیی#

ئایا #زەردەشت# کوردە؟
ئەو پرسیارە چەندین جار ڕووبەڕووم کراوەتەوە.
بەڵکوو هەشە دەپرسن: ئایا زەردەشت پەیامبەرە؟
دیارە، کورد کەمباوەڕە، یا درەنگ باوەڕە، بەڵام وەختێک باوەڕی بە چەمکێ یا هەر شتێ هێنا، ئیتر بە ئاسانی لێی نابێتەوە. کەواتە: درەنگ شتی تازە وەردەگرێ و درەنگ وازی لێدێنێ.
ئەگەر هەر کۆمەڵگەیەک سرووشتی خۆی هەبێ، ئەوە سیمایەکی سرووشتی کورد درەنگ وەرگرتنە.
ئەمجاش، لەبەر ئەوەی مێشکی تاکی کورد، لە سەدان ساڵەوە، بە کەلتووری عەرەبی و فارسی و تورکی و نژادی تر، ئاخێنراوە و پڕ بووە، ئیدی ئاسان نییە جێگەی شتی تازەی لێ ببێتەوە.
سرووشتی مێشک، وەکوو ئامانێک یا پیاڵەیەک وەهایە، ئەگەر لە هەندێ شت خاڵی نەبێ ئەوا جێگەی شتی دیکەی نابێتەوە واتە: دەبێ هەندێکی لێ بڕیژین و فڕێ بدەین تا نەختێکی دیکەی تێبکەین.
مێشکی تاکی کورد پڕاوپڕی کەلتوور و بیرو باوەڕ و فەلسەفەی خەڵکی ترە، بە واتایەکی تر... مێشکی داگیرکراوە، ئەمەیان یەکەمین و سەختترین دۆخی داگیرکردن و داگیرکارییە، ڕزگاریی مرۆڤی کورد لە نەهێشتنی ئەو داگیرکردنەوە دەس پێدەکات.
هەر لەو ڕوانگەیەوەیە کە کورد خۆی بە کەمتر دەزانێ و، بڕوای بەوە نییە کە مێژوو و ڕابردووی دەوڵەمەندی، وەکوو خەڵکی دیکە، هەیە، ئەگەر زەنگینتریش نەبێ!
وەختێ لە وەڵامی پرسیارێکدا دەربارەی زەردەشت ئەڵێین: ئەو لە نەوەکانی باوپیرانمانە و بەلانی کەم نزیکەی سێ هەزار و 500-650 ساڵ کۆنە، زۆرانێ لە کوردان قەت بە ئاسانی ئەوە وەرناگرن کە خاوەنی مێژوویەکی وەهابین؟
خۆ ئەگەر بڵێین کە زەردەشتی ئایینیش بووە، ئەوە بە ئێجگاری لالووت دەبن، کە چۆن دەبێ ئێمە میراتگری ئایینێکی 3000-4000 ساڵەین؟!
کورد هەقیەتی چونکە لە دوو هەزار ساڵ بەملاوە زیاتر گوێی لە ئایینی کریستیان و ئیسلام بووە، جگە لە فەلسەفە و ڕامان و بیروباوەڕی تر کە ناتوانن لە 2500 ساڵ کۆنتر ڕەت ببن، لێرەدا پەلە ناکەم لە سەڵماندنی ئایینیبوونی زەردەشتی، چونکە لێکوڵینەوە و باسی جیاوازی دەوێ، هەر چەندە پەڕتووکی ئایینی کریستیان و موسڵمانیش ئاماژە بە زەردەشت ئەکەن، ئەویش لە ژێر ناوی(مەجووس= مەگووس= مەغووس= مەغ= مووغ= پیاوی زانای ڕۆحانی بەر لە زەردەشتیش، کە پێشەوای دینی و مەزهەبی زەمانی خۆیان بوونە، ئیتر فەلسەفە و ڕامانی مووغ= موبەد= پیری ئیرشادی ئایینی، چی بووە و ڕۆڵی کۆمەڵایەتی و کەلتووری و دەوڵەتدارییان چی بووە، ئەوەش لێرە وەخت و جێگەی باسی نابێتەوە.
دەگەڕێمەوە، سەر دوو خاڵی سەرەکی:
1- زەردەشت، چ پەیامبەر(بە مانای خاوەنی پەیامی خوایی) بووبێ یا نەبووبێ، ئەوە بەڵگە و لێکۆڵینەوە و زانیاری مێژوونووسانی یۆنانی و ئیرانی و کورد و عەرەب و موسڵمانانی غەیری عەرەبیش، دەسەڵمێنن کە زەردەشت کەسایەتییەکی باوەڕداری بەهرەدار و داهێنەر و زانایەکی ڕۆشندڵی مەزنە و شوێنەواری زیندووی لە پەڕاوی(ئاوێستادا) ماوە، کە ئیلهامبەخشی سەدان فەیلەسوف و دانایە وەک سوقرات، ئەفلاتوون، فیاغورس، ئیبن سینا، سوهەروەردی، جەلالەدین ڕوومی، فریدریک هیگل، نیچە و ئەوانی تر کە لە ژماردن نایەن.
2- زەردەشت لە سەردەمی ماد(میدی)یەکان و دەوڵەتەکەیان دەرکەوتووە و، زۆرینەی لێکۆڵینەوەکان زەردەشت دەبەنەوە سەر بنەماڵەیەکی ناسراوی میدی کە لە ڕۆخی ڕۆژهەڵاتی دەریاچەی و ورمێ لە دایکبووە و لە چیاکانی ناوچەی ئازەربایجان بە گۆشەگیری ژیاوە و ئیلهامی خواوەندیی وەرگرتووە، ناوی(ئازەربایجان) لە واژەی(ئازەر= ئاتەر= ئاگر=- ئاهیر= ئاییر= ئاور= ئاتەش)ەوە، هاتووە کە هێمای ئاگری هەمیشە بڵێسەداری ئاتەشگە (مەعبەدی زەردەشتی) ی سەردەمی خۆیەتی. هەر هەمان ئاگری نەورۆزە کە ئاماژە بە ڕووناکییە. ڕووناکیش نیشانەی سەرەکی کەلتووری زەردەشتییە. هەر بۆیەش لە ڕێوڕەسمەکانی سەردەمی ساسانییەکاندا زۆرینەی خەڵک بە جلوبەرگی سپی دەچوونە جەژنە پیرۆزە، ڕەنگی سپیش هێمای پاکی و جوانی ڕووناکییە.
هەر چەندە تەماشای فەقیانە سپییەکانی کورد، تا ئەم دواییە، ئەکەم ڕەنگی سپی زەردەشتیانەم دێتەوە زەین، جگە لەوەش کراسی سپی لە بۆنە ئایینییەکانی عەلەوی کورد و بەکتاشی و ئیزەدی و یارسان، پاشماوەی هەمان ڕێوڕەسمە.
جا لێرەدا دەچمە سەر ئەو پرسە: کە ئایا زەردەشت کوردە؟
هەندێ جار لە وەڵامدا گوتوومە: ئایا کورد زەردەشتین؟ ئەگەر نەبووبن، ئەدی چی بوونە؟ خۆ ئەگەر بسەلمێنین کورد زەردەشتی بوونە و لە کوردستاندا شوێنەواری ئایینی زەردەشتی دیارن، ئەوە وەڵامێکی گرنگی پرسیارەکە دەدەینەوە.
یا ئەگەر (میدیبوونی زەردەشت) وەربگرین، ئەوجا تێدەگەین کە بۆچی دڵداری شاعیر گووتەتی: (ئێمە ڕۆڵەی میدیا و کەیخوسرەوین)..
واتە: پرسەکەمان لەوێوە دەسپێدەکات ئایا ئێمەی کورد نەوەی میدییەکانین؟ بێگومان، دیارە، لە زەمانی دەرکەوتنی زەردەشت ناوی کورد و چەمکی کوردبوون وەک ئەمڕۆ نەبووە.
کوردی ئەمڕۆ نەوەی ئەو نەژاد و میللەتانەیە کە لەسەر ئەم خاک و ئاوەی ئێستا کە ناوی کوردستانی لێدەنێین ژیاون، ئەو میللەتانەش ناویان لە نووسراوە مێژووەکاندا ناوی هەندێکیان هاتووە، وەک: پارتی، ئیسپارتۆ، لۆلۆ، و هۆری، و...میدی، کە دیارە دەوڵەتی(میدیا)لە هەموو بەرجەستە ترو ڕوونترە.
ماوەتەوە بپرسین: چی لە ئێمەدا، ئەمڕۆ ماوەتەوە، کە ئەو مێژووە کۆنە، دەمانبەستێتەوە؟ وەڵام دەبێ لە دوو بواری سەرەکیدا بدۆزینەوە:
1- زمان و کەلتوور و بۆچوون و ئەفسانە و فۆلکلوور و پاشماوەی ئایینە کۆنەکانی کورد.
2- جلوبەرگ و شێوەی ژیان و نەورۆز و جەژنی پیرشالیاری هەورامان و دابوونەریتی ئیزەدی و کوردی عەلەوی و یارسان و، سیمای دیکەی کەلەپوور و سیستەمی کۆمەڵایەتی.
وەڵامی یەکلاکەرەوە لەلای من نییە.
دەڵێ لەمێژە بیر لەو پرسیارانە ئەکەمەوە، وەکوو هەر کوردێکی دیکە بە شوێن پێی شوناسنامە و ڕیشەی مێژووییمانا دەگەڕێم.
بەش بە حاڵی خۆم، بەوە گەیشتووم، کە زمان، زیندووترین، ڕیشە و بنەمایەکە بە سەردەمی میدیاوە گرێماندەدات، لەوێشەوە بە زەردەشت و کەلتوورەکەیەوە. بەڵگەنامەیەکی زیندوومان لەبەردەستدایە کە پەڕاوی(ئاوێستا)یە، هەر چەندە دەڵێن تووشی هەندێ دەسکاری بووە، ئەوەش سەیرنییە، چونکە ئەم پەڕاوە، بەخۆی مێژوویەکی سەیر و سەمەرەی هەیە، چەندین جار دزراوە وەکوو ئەوەی ئەسکەندەری مەکدۆنی نووسخەیەکی ئەسڵی سووتاند و نووسخەیەکی دیکەی گواستەوە یۆنان. هەروەها لە سەردەمی ئیسلامیشەوە پەراوەکانیان سووتاندن و زەردەشتیان ناچار بوونە بیشارنەوە و بۆ ئەفغانستان و هیندستانی بینێرن.
لێرەوەیە کە ڕووبەڕووی کۆمەڵێک پرسیاری دیکە دەبینەوە: ئایا چ پەیوەندییەکی دیار و ڕوون هەیە لەنێوان زمانی ئەمڕۆی کوردی و زمانی ئاڤێستاوە کە زمانی سەردەمی زەردەشت و میدییەکانە؟ ئەگەر هەیە و ماوە بەڵگە چییە؟
لە سەد و پەنجا ساڵی دواییدا لێکۆڵینەوەی پوخت و ورد لەسەر کولتووری زەردەشت، بەتایبەتی ئاوێستا بە ئەنجام گەیشتوو و لقێکی زانستی بەناوی ئاوێستا لۆجی خەریکە ڕیشە دادەکوتێ.
پورداود و ئەکبەری جەعفەری و هاشم ڕەزی و د. فەرهەنگ میر و جهانگیر ئوشیری و د. عەبدالعڤیم ڕچائی و چەندین موریدی زەردەشتیی ئێران و هیندستان توێژینەوەی زانستیانەیان لە بارەی ئاوێستاوە پێشکەش کردووە، جگە لە زاناکانی ڕووسیایی و ئەلمَانیایی و عەرەبی و هی دیکە، خۆشبەختانە، ئێستا لە میسر سەرچاوەی دەوڵەمەند لەبەردەستدان، بۆ نموونە، چەندین پەڕتووک بە زمانی عەرەبی دەربارەی دیانەتی زەردەشتی دانراون وەک:
- زەردەشتی: عەقیدە و مێژوو شەریعەت(بە زمانی عەرەبی) لە نووسینی خالید سەید محەمەد غانم، بڵاوکراوەی(خگوات) دمشق، 2009 ز.
- زەردەشت و زەردەشتییەکان، د. الشیخ الماحی أحمد(بە عەرەبی) لە ئەنتەرنێت وەرگیراوە و کراوە بە کوردی.
- زەردەشتی دانا(بە عەرەبی) نووسەرێکی میسری و لە هەر پەڕتووکێک لەسەر ئایینەکانی جیهان دەربارەی زەردەشتی دەنووسن، لە سووریا، ساڵی 2007 بۆ یەکەمین جار پەڕتووکێکی(989) لاپەڕەیی بەناوی (أڤیستا/ ئاڤیستا) بە ڕەزامەندی وەزارەتی ڕاگەیاندن، بە زمانی عەرەبی دەرچوو لە دانانی د. خلیل عەبدالڕەحمان/ە، ناوبراو دەرچووی فەلسەفەیە و چەند وەرگێڕ و نووسەری ژن و پیاو، کە بەلای منەوە گرنگترین دانانی عەرەبییە لە بارەی زەردەشت و فەلسەفە و کولتوورەکەیەوە، لێکۆڵینەوە و ئەنجامگیریی زانایانی پسپۆڕی ڕووس و ئەلمان و ئینگلیزی و فەرەنسی و هی تر و لە چەندین لاپەڕەدا لەسەر(زمانی ئاڤێستا) چەند وادەبەستێ و لیستێک واژەی بەراورد لەگەڵ زمانی ئەمڕۆی کورد دێنێتەوە، تا بیسەلمێنێ کە زمانی کوردی لق وپۆپی هەمان درەختی زمانی میدیایی و زەردەشتییە.

جگە لەو واژە و وشانە کە هێناونی، من لەمیانی خوێندنەوەکانمدا سەدان وشەی دیکەی ئاڤێستاییم بەرچاو کەوتوون کە ئەمڕۆ هاودەنگ و هاوتا و هاوڕیشەیان لە شێوەزارە جۆر بەجۆرەکانی کوردی دەبینرێن.
لە ڕاڤەی تێکستی بەشەکانی ئاڤێستا لەلایەنی پسپۆرانی زەردەشتیناسەوە دەیان وشەی کوردی ئەمڕۆ دەبینین لەگەڵ هەندێ دەنگەگۆڕکێ. وەکوو د. محەمەد أمین هەورامانی کە لە فەرهەنگی (ئاریانفاچ)، کە ناوی لێناوە (فەرهەنگی.. کوردیی کۆن و کوردیی نوێ).دا
(ئەو فەرهەنگە ساڵی 2008 لەلایەنی وەزارەتی ڕۆشنبیری حکوومەتی هەرێمی کوردستانەوە لە چاپ دەرچوو) دەڵێت کە چەندین دەنگ جێگەگۆرکێ دەکەن و نموونەی زیادی هێناوەتەوە.
فەرهەنگی(ئاریانفاچ) ئەگەر بە وردی تەماشای بکرێت، ئیدی لەوە دەچێ هیچ گومانێک نەهێڵێ وێکچوون و خزمایەتیی هەرە نزیکی زمانی سەردەمی میدیا و ئاڤێستا لەسەرێکەوە و زمانی ئەمڕۆی کورد لەسەرێکی دیکەوە.
لەلای من گومانی نەماوە و لە یەکبوونی ئەو دوو زمانانە دڵنیابوومە.
ئومێدەوارم پێوەندارانی زمان و کولتووری کوردی لەو ڕاستییە بکۆڵنەوە.
جگە لەو لیستەی لە پەڕتووکی عەرەبی(إڤیستا)ی د. خلیل عەبدالڕەحمان هاتووە، ئەوا لە فەرمانگی هەر سێ بەرگی(ئاریانفاچ) کە هەمووی(2809) لاپەڕەنە، بە ئاسانی وشەی هاوتای کۆنی ئارایی، میدیایی، و نوێی کوردی ئەمڕۆ، دەبینین.
هەر بۆ نموونە: بەسەرپێی ئەم چەند وشەیە دەنووسمەوە، دواجاریش باسی لێکۆڵینەوەی، د. هەورامی لە بارەی دەنگ گۆڕکێی وشەکانی کۆن و نوێ ئەکەم لەگەڵ تێبینییەک کە پیتی(ئە) دەچێتە سەر وشە و ماناکای پێچەوانە دەکاتەوە..).
کوردی کۆن(ئاڤێستایی) کوردی نوێ
- ئابەرەتەر ئاوردە، هاوردە
- ئەچار ناچار(لەوێدا(ئە) وەکوو (ئەنتی) و(نەن)ی ئینگلیزییە.
- ئەچاریی ناچاری

کوردیی کۆن کوردی نوێ
_______ ___________
ئەدان نادان، نەزان، کەواتە(دان) زانینە.
ئە دەرت بێدەرد (دەنگ گۆرکێی(ق) و(د) بووەی.
ئەدات بێداد، بێقانوون، دات= داد
ئەڤکار بێکار، بێ ئیش، بەتاڵ، واتە(کار) هەرکارە.
ئەڤرۆز ڕۆشن، پرشنگدار، ڕۆز= ڕۆژ
ئەفسون ئەفسون
ئەفسۆس داخ، بەداخەوە، داخی داخان.
ئەڤچار هەوجار(کەرەستەی جووتکردن)
ئافەرینە ئافەرین، ئافەرم.
ئەهۆش بێهۆش
هورما خورما
هێزۆم هێزم، داری سووتاندن
هێت هەیت، واتە: تۆ هەیت.
هێمێت ئومێد، ئاوات، ئامانج
هێند هەن وەک بڵێ: ئەوان هەن...
هێر هەر وەک بڵێیت هەر کەسێ، هەر پیاوێ
هۆش بیر، عەقل، ئاوەز، هۆش تێگەیشتن.
هۆشئەدیار هۆشیار، عاقڵ، زانا، دانا، هەروەها لە ئەسڵدا وەک (هۆشیار)یش هاتووە.
هۆشدارشتار هۆشدار، هۆشمەند، بەهۆش، وریا
هۆشداشتاریی هۆشداریی، وریایی، زیرەکی
هۆشیتەن تێگەیشتن، پێزازنین.
کوردیی کۆن کوردی نوێ
هووزڤان هۆزڤان(شاعیر) هۆزانڤان، خوتبەدەر، قسە زان.
هووزڤانی قسە زانی، شاعیریی، قسەڕەوانی
هەمبار هەمار(عەمبار) هومار، ئەنبار، کەنوو.
هەمهەمان هەمزەمان، هاوزەمان، هاوشان، هاوچەرخ
هەمدا تستانی هاوداستانی، داتسان= دان و ستان، هاو باوەڕی، هاوبیریی،
هامدێن هاودین، هاوبڕاو، هاو هەقیدە. دین= واژیەکی ڕووت و پەتی ئاڤێستاییە.
فرێهیست زۆرترین، فراوانترین
فرەزەندە فرزند، منال کوڕ و کچ.
فرایەر فراڤین، کاتی خواردین نانی بەیانی، پێش نیوەڕۆژ
فەرمانگەر ئیشکەر، فەرمانکەر، گوێڕایەڵ.
فەرەنجی لە خوری درووست دەکرێت، کەلەپووری مادەکانە.
گاسی(گاپا= گاتا) سروودی، ستران، گۆرانی گازی جێگا، پلە و پایە، هەروەها پلە و پایە، تەخت کۆڵەکە، تەختی خەو.
درۆزەن درۆزن، ناڕاست
درۆڤ درۆ، درە و، ناڕاست
درووستکاریگەر درووستکار، درووستکردنەوە
دۆست دۆست، برادەر، دڵسۆز
دۆشارم خۆشەویستی، عاشقی دۆستایەتی خۆشی، ڕێز و ئیحترام.
سەت سەد
دوو سەت دوو سەد
داتوەر دادوەر. دادگەر، قازی....

د. محەمەد ئەمین هەورامانی لە پێشەکی فەرهەنگی(ئاریانڤاچ) دا دەڵێت کە ئەم فەرهەنگە هی زمانی پالەویی ڕۆژاوایی زمانی ئاڤێستایە واتە: ڕۆژاوای ئەو سەردەمەی ئێران کە دەکاتە کوردستانی ئێستا، هەروەها باسێکی وردی (دەوری دەنگە گۆرِکێ لە تێگەیشتنی زمانی دێرینماندا) دەکات.. کە چۆن، بۆ نموونە دەنگەکانی (ب) و (ڤ) و (و) جێگەی یەکتری دەگرن و کێشە نە لە ڕِووی واتاوە، نە لە ڕووی ئاوازەوە، نایەتە بەرێ.
هەروەها دەڵێت کە دەنگەکانی (ب، ڤ، د، گ). یا(ر) و (و) و(ل) و(ل) و(ع) و (ه) و چەند دەنگی تر جێگایان دەگۆرِن و، جێگەی یەکتر دەگرنەوە، بە و شێوەیە گۆرِانکاریی بەسەر چەند وشەیەدا باسدەکات، وەک:
- یۆڤان= جوان= لا و گەنج.
- زرەیە= زەریا= دەریا.
- زەن= ژەن= ژن.
- پۆلات= پۆلا
- ئاهین= ئاسن.
- جێگەی سەرنجیشە کە ئامرازی(ئە) و (ئان) و (ئەنە، ئەن)، لە کوردیی کۆندا، دەخرێتە سەرەتای ئاوەڵناو هەڵیدەگەرِێنێتەوە بەرەو پێچەوانە، وەکوو بڵێی ئەرکی ئامرازی ئینگلیزی:
(نەن، نەو، ئەنتی) دەبینن.
لە ئاڤێستا ئامرازی(ئا)ش هەمان ڕۆڵی هەیە.
بە کورتی: زمانی ئاڤێستا بە بەراورد لەگەڵ زمانی کوردیی ئەمرِۆ ئەوەمان پێدەڵێت کە لە ڕِیشەدا هەردووکیان گەڵا و لق و پۆپی یەک درەختی ڕیشەدار و پتەون.
بەڵکوو لە و بەراوردەدا دەیان وشەی جوانی کۆن دەتوانن ئەدەبیات و نووسینی ئەمرِۆمان برِازێننەوە، وەک:
- چەگات: بۆپە، لووتکە، ملە، سەرشان، سەری چیا.
- چەمرِو: چاوو ڕوو، دەم و چاو، ڕوومەت، ئێستاش لە هەورامانیدا بەچاو دەڵێن(چەم).
- چەمبەر: هەلقە، بازنە، دایەرە، چەرخدان.
- چەند تۆم: چەندی تر، چەندی دیکە.
- چەنگ: بلوێر، نەی، چنگ.
- چەنگسەرای: ئاوازکەر، ئاواز ساز، موزیکژەن.
- چاپوک: وریا، زووخێز، لێهاتوو.
- چراخ: چرا، فانووس، چراخ، لامپا... کەواتە(چراغ) تورکی نییە.
- چەرم: پۆستی چاککراو، و خۆشەکراو /چەرمە(لە هەورامی)= سپی.
- چارۆمەندیی: چارەمەند، چارەکەر، چارەسەرکەر، چارەساز.
- چەرب: چەوری، ڕۆن، زەیتوون.
- چاشیش: فێرکردن، پەروەردەکردن.
- چاشتیار: ماموستا، ئامۆژگاری، ڕێنۆما.
- چەشمەرِەش: حەسوود، چاودار بەخیل، چەشم= چاو، کەواتە، چاورِەش.
- چاشت: نانی بەیانیان، چێشت، تێشت، فێربوون، یاد پێ گرتن.
- چەترەنگ: شەترەنج.
- دەرڤەگ: بۆشایی بەردەم با، فەزا(فچاء) یەکەمین جارە ئەم وشە جوانەم بەرچاو دەکەوێ.
- دارڤەگ: گەلا، گەلای دار و درەخت، بەرگەدار.
- وەشتان: عادەتی ئافرەتان لە دەورەی حەیزدار.
- دەشتانما: ماوەی دەورەی حەیزی ئافرەتان/ دەشتانمانگ.
- دەشتا نۆمەند: ئافرەتی حەیزدار.
- داتەستان: دادستان، دادگا، مەحکەمە، یاسا، برِیار دات= داد.
- دادەستاندەینا: بیروباوەرِی شەرعی زەردوشتی(شەریعەتی زەردەشتی).
- گاری: شاخ، کێو، کەژ، نبۆرِە(چیای گارە).
- گەرۆنمانە: نوێژخانە، ماڵی نوێژ، مزگەوت، تەکیە، وشەی(نما) ئێستاش لە هەورامانیدا مانای(نوێژ) دەدات، نوێژ= نما= نوێ.
- گەنج: گەنجینە، زەخیرە.
- گەنجوەر: خەزنەدار، خەزێنەدار، ئەمین سندووق.
- گەنناکی: ڕیشوە خۆری گەندەلی، حەرامزادەیی لە ئەرکدا، ناراستی.
- گەرامیی: ناز، ئیفتیخار، گەورەیی، پایەبەرزی، لە فارسی ئەمرِۆشدا هەر بە و مانایە دێ.
کەواتە، وردە وردە لەوە نزیک دەبینەوە بڵێین زەردەشت کە پەیامبەری ماد و فارس و گەلە ئاریاییەکان بووە بە زمانێک ئاخاوتووە کە لە کوردیی ئەمرِۆوە نزیکە، لەئینسکلۆپیدیای گشتی یاسین ێابر ێاڵح چایی سلێمانی، دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم، 2005ز دا هاتووە کە:
زەردوشتی، ئایینی کۆنی نەتەوەیی کوردە... فەیلەسوف و پێشەوای ئایینی زەردەشت لە خۆرهەڵاتی کوردستاندا، لە ناوچەی ئازەربایگان(ئازەربایجان) هێنایە کایەوە، کە لەپاش خۆی بوو بە ئایینی ڕەسمی دەوڵەتی (ماد) و (فارس) و لەسەر دەستی دارا بە هەموو ئیران و کوردستان و خۆراوادا بڵاوبووەوە... هەروەها دەنووسێت کە:
پەڕتووکەکەی ئەم ئایینە ناوی(ئاڤێستا)یە... کە بە زمانی کۆنی کوردی نووسراوەتەوە، ئەم ئایینە یەکەم ئایینە لە جیهاندا کە یەکێتی خودای پیشان داوە، لەسەر بنچینەی ڕاستی پەرستی فەلسەفەکەی داناوە و کاری کردۆتە سەر ئایینەکانی پاش خۆی... ڕۆژی پێنچ جار نوێژی داناوە، هەروەها دەنووسێت کە ئایینی زەردەشت لەسەر سێ کۆڵەکە بەندە، کە(بیری چاک، وتەی چاک، کردەوەی چاکە)، بنچینەکەشی بریتییە لە پەرستنی خوای تاک و تەنیا، توانا و چاکسازی و، ڕێی ڕاست گرتنە بەرەو، برِوای بە زیندووبوونەوە هەیە، ئایینی زەردەشت بایەخێکی زۆری داوە بە کردەوە و ڕەوشتی چاک و پاکوخاوێنی لەش و دەروون و تەندرووستی و کارکردنن و کشتوکاڵ بەرهەمهێنان و، درەخت ڕِواندن و ئاژەڵ بەخێوکردن و، ئاوەدانکردنەوە و، دادوەری، هەمیشە بۆ برایەتی و دۆستایەتی و نیشتمانپەروەری و... ئاشتی و ئاساییش و یارمەتیدانی هەژاران و داماوان و، بۆ مرۆڤایەتی هانی داوە و... پایەیەکی بە ئافرەت داوە و لەگەڵ پیاودا یەکسان بووە لە مافا(تەنانەت لە مافی میراتگریشدا) هەروەها لە ڕێورِەسمی ئایینیدا...
ئەوەیە کورتەیەک لە زەردەشت و کولتوورو کەلەپوورەکەی، کە ئاوێتەی کەلەپوور و ئێستای کوردییە، ئیتر گرنگ نییە کە ئەو وەکوو کوردبوونی ئێستا، کورد بووە، یا هەر ناونیشانێکی دیکەی هەبووبێ، ئەو فەیلەسووف و بیرمەند و چاکسازی کۆمەڵایەتی و یاسایی و ئەخلاقی و کولتووریی سەردەمی خۆی بووە و، فەلسەفەکەی تا ئەمرِۆش لە فەرهەنگ و شارستانییەکی دنیا تیشکدەداتەوە، لە یادمانیش بێ، زەردەشتی ئایینی گشت قەوم و میللەتانی ئاریایی بووە لە کورد و فارس و ئەفغانی و تاجیکی و ئازەری و بلووچی و ئەوانی تر.[1]

كورديبيديا غير مسؤول عن محتوى هذا التسجيل وصاحبه مسؤول عنه. قمنا بتسجيله لأغراض أرشيفية.
دون هذا السجل بلغة (کوردیی ناوەڕاست)، انقر علی ايقونة لفتح السجل باللغة المدونة!
ئەم بابەتە بەزمانی (کوردیی ناوەڕاست) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
تمت مشاهدة هذا السجل 736 مرة
اعطي رأيک بهذا المقال!
هاشتاگ
المصادر
[1] موقع الكتروني | کوردیی ناوەڕاست | www.gulanmedia.com
السجلات المرتبطة: 3
تأريخ الإصدار: 01-06-2010 (14 سنة)
اللغة - اللهجة: ک. جنوبي
تصنيف المحتوى: تأريخ
تصنيف المحتوى: الدين والألحاد
نوع الأصدار: ديجيتال
نوع الوثيقة: اللغة الاصلية
البيانات الوصفية الفنية
جودة السجل: 87%
87%
تم أدخال هذا السجل من قبل ( هژار کاملا ) في 15-12-2022
تمت مراجعة هذه المقالة وتحریرها من قبل ( زریان سەرچناری ) في 26-12-2022
تم تعديل هذا السجل من قبل ( زریان سەرچناری ) في 26-12-2022
عنوان السجل
لم يتم أنهاء هذا السجل وفقا لالمعايير کورديپيديا، السجل يحتاج لمراجعة موضوعية وقواعدية
تمت مشاهدة هذا السجل 736 مرة
کورديپيديا أکبر مصدر کوردي للمعلومات بلغات متعددة!
المواقع الأثریة
تل لیلان
السيرة الذاتية
عبد الأمير ملكي
السيرة الذاتية
هيفين عفرين
المکتبة
دور احداث شنكال في تطوير القضية الكردية
المکتبة
نحو شفافية مائية في حوض نهري دجلة والفرات رسم خرائط لتغيرات المياه السطحية في العراق بين عامي 1984-2015
السيرة الذاتية
سيف الدين ولائي
صور وتعریف
محطة القطارات في مدينة آمد - سنة 1944
المواقع الأثریة
قلعة كركوك
المواقع الأثریة
قلعة خانزاد في أقليم سوران 1825م
صور وتعریف
مدينة حلبجة بعد تعرضها للقصف من قبل النظام البعثي السرسري - سنة 1988
السيرة الذاتية
أسما هوريك
بحوث قصیرة
استفتاء الإقليم والبدائل الدولية
المکتبة
اﻟﻛرد وﻗﺿﯾﺗﮭم اﻟﺳﯾﺎﺳﯾﺔ
المواقع الأثریة
ناعورة الرشيدية في الشدادي حضارة عريقة وتاريخ يشهد
السيرة الذاتية
حليمة شنگالي
السيرة الذاتية
جرجيس كوليزادة
بحوث قصیرة
منسيّو الأناضول وحقوقهم: الزازاكيون والموارنة
السيرة الذاتية
عدنان المفتي
بحوث قصیرة
الكُرد والإبادة الأرمنية الكبرى (1915 -1917) .. محطات ومواقف
بحوث قصیرة
تركيا تستعد للمرحلة القادمة .. بورقة الكرد
المکتبة
شهدائنا في حرب ضد الدولة الاسلامية - داعش، الطبعة 2
المکتبة
ما بعد دولة الخلافة : الايدولوجيا، الدعاية، التنظيم والجهاد العالمي
السيرة الذاتية
كمال عزيزي قيتولي
المکتبة
طائفية تنظيم الدولة الإسلامية: الجذور الإيديولوجية والسياق السياسي
صور وتعریف
كركوك في سنة 1936
صور وتعریف
مدينة كركوك - سنة 1890
السيرة الذاتية
منى واصف
المکتبة
أحزاب غير ديمقراطية في نظام ديمقراطي: تشكيل وعمل الأحزاب السياسية في العراق بعد 2003
بحوث قصیرة
كسكين بايندير: نلاحظ تغييرات إيجابية تحدث في الدولة
السيرة الذاتية
منى بكر محمود
صور وتعریف
الفنانة الراحلة عيشة شان حفلة هولير 1979
المواقع الأثریة
قصر حسين قنجو في محافظة ماردين، 1705م

فعلي
المکتبة
تأريخ كردستان سوريا المعاصر 1947 - 1962
08-12-2018
زریان سەرچناری
تأريخ كردستان سوريا المعاصر 1947 - 1962
السيرة الذاتية
مزكين طاهر
01-06-2022
اراس حسو
مزكين طاهر
الشهداء
دجلة عمر
12-04-2023
أفين طيفور
دجلة عمر
السيرة الذاتية
خالد محمد حمادة
04-07-2023
اراس حسو
خالد محمد حمادة
السيرة الذاتية
أحمد خيري
05-07-2023
اراس حسو
أحمد خيري
موضوعات جديدة
المکتبة
أحزاب غير ديمقراطية في نظام ديمقراطي: تشكيل وعمل الأحزاب السياسية في العراق بعد 2003
30-10-2024
هژار کاملا
المکتبة
نحو شفافية مائية في حوض نهري دجلة والفرات رسم خرائط لتغيرات المياه السطحية في العراق بين عامي 1984-2015
30-10-2024
هژار کاملا
المکتبة
اﻟﻛرد وﻗﺿﯾﺗﮭم اﻟﺳﯾﺎﺳﯾﺔ
28-10-2024
هژار کاملا
المکتبة
طائفية تنظيم الدولة الإسلامية: الجذور الإيديولوجية والسياق السياسي
22-10-2024
هژار کاملا
المکتبة
ما بعد دولة الخلافة : الايدولوجيا، الدعاية، التنظيم والجهاد العالمي
22-10-2024
هژار کاملا
السيرة الذاتية
كوري محمود علي ادو
21-10-2024
اراس حسو
السيرة الذاتية
محسن حاج ايزيدي
21-10-2024
اراس حسو
السيرة الذاتية
مجو شيبو إزدو
21-10-2024
اراس حسو
السيرة الذاتية
كوري قاسم الياس ادو
21-10-2024
اراس حسو
السيرة الذاتية
كولي عمر داود
21-10-2024
اراس حسو
أحصاء
السجلات
  530,176
الصور
  110,960
الکتب PDF
  20,352
الملفات ذات الصلة
  105,419
فيديو
  1,578
اللغة
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
295,471
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,587
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,151
عربي - Arabic 
31,280
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,094
فارسی - Farsi 
10,469
English - English 
7,671
Türkçe - Turkish 
3,675
Deutsch - German 
1,785
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
صنف
عربي
بحوث قصیرة 
12,859
السيرة الذاتية 
4,989
الأماکن 
4,860
الشهداء 
4,704
المکتبة 
2,428
وثائق 
878
صور وتعریف 
279
المواقع الأثریة 
61
فيديو 
50
الأحزاب والمنظمات 
43
قصيدة 
34
المنشورات 
32
الخرائط 
19
احصائيات واستفتاءات 
12
المتفرقات 
11
الأبادة الجماعية 
9
العشيرة - القبيلة - الطائفة 
6
نكت 
4
بيئة كوردستان 
1
الدوائر 
1
مخزن الملفات
MP3 
324
PDF 
31,608
MP4 
2,599
IMG 
203,549
∑   المجموع 
238,080
البحث عن المحتوى
کورديپيديا أکبر مصدر کوردي للمعلومات بلغات متعددة!
المواقع الأثریة
تل لیلان
السيرة الذاتية
عبد الأمير ملكي
السيرة الذاتية
هيفين عفرين
المکتبة
دور احداث شنكال في تطوير القضية الكردية
المکتبة
نحو شفافية مائية في حوض نهري دجلة والفرات رسم خرائط لتغيرات المياه السطحية في العراق بين عامي 1984-2015
السيرة الذاتية
سيف الدين ولائي
صور وتعریف
محطة القطارات في مدينة آمد - سنة 1944
المواقع الأثریة
قلعة كركوك
المواقع الأثریة
قلعة خانزاد في أقليم سوران 1825م
صور وتعریف
مدينة حلبجة بعد تعرضها للقصف من قبل النظام البعثي السرسري - سنة 1988
السيرة الذاتية
أسما هوريك
بحوث قصیرة
استفتاء الإقليم والبدائل الدولية
المکتبة
اﻟﻛرد وﻗﺿﯾﺗﮭم اﻟﺳﯾﺎﺳﯾﺔ
المواقع الأثریة
ناعورة الرشيدية في الشدادي حضارة عريقة وتاريخ يشهد
السيرة الذاتية
حليمة شنگالي
السيرة الذاتية
جرجيس كوليزادة
بحوث قصیرة
منسيّو الأناضول وحقوقهم: الزازاكيون والموارنة
السيرة الذاتية
عدنان المفتي
بحوث قصیرة
الكُرد والإبادة الأرمنية الكبرى (1915 -1917) .. محطات ومواقف
بحوث قصیرة
تركيا تستعد للمرحلة القادمة .. بورقة الكرد
المکتبة
شهدائنا في حرب ضد الدولة الاسلامية - داعش، الطبعة 2
المکتبة
ما بعد دولة الخلافة : الايدولوجيا، الدعاية، التنظيم والجهاد العالمي
السيرة الذاتية
كمال عزيزي قيتولي
المکتبة
طائفية تنظيم الدولة الإسلامية: الجذور الإيديولوجية والسياق السياسي
صور وتعریف
كركوك في سنة 1936
صور وتعریف
مدينة كركوك - سنة 1890
السيرة الذاتية
منى واصف
المکتبة
أحزاب غير ديمقراطية في نظام ديمقراطي: تشكيل وعمل الأحزاب السياسية في العراق بعد 2003
بحوث قصیرة
كسكين بايندير: نلاحظ تغييرات إيجابية تحدث في الدولة
السيرة الذاتية
منى بكر محمود
صور وتعریف
الفنانة الراحلة عيشة شان حفلة هولير 1979
المواقع الأثریة
قصر حسين قنجو في محافظة ماردين، 1705م

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.92
| اتصال | CSS3 | HTML5

| وقت تکوين الصفحة: 0.657 ثانية