مۆسیقا وەک سەرمایە
#ئازاد مەعروف#

بەپێی تێڕوانینی هونەر وەک بازاڕی ئازاد لە ئازادی هونەرمەند بۆ سەندنی مافەکانی بەتێکۆشان هەمیشە و بەڕۆشتنێکی هێواشی مێژوویی لەپەرەسەندنێکی بەردەوامی ئابووریانەی خۆیدایە، تا ئەم پەرەسەندنە زیاتر بێت ژمارەی هونەرمەند کەمتر دەبێتەوە و سەرمایەیان زیاتر دەبێت. سەرمایەیەک نایەوێت لەپانتایی ململانێی هونەریدا لەناوبچێت، دەبێت کەڵک لە زۆرترین ڕێژەی پێشکەوتنی زانستی و تەکنیکی وەربگیرێت، چونکە بەرژەوەندییە ئابوورییەکان و خواستە سەرمایەدارییەکانی هونەرمەندی ئەمڕۆ لە جهاندا بۆتە هۆکارێکی گەورەی زانستی تەکنیکی سەردەمی نوێ، لە و ناوچانەش ئەم بەرژەوەندییە ئابووریانە بۆ هونەرمەند بەئەستەم بەدەسدێت یاخود زەمینەی لەباری یاسای لیبرالیزم بۆی لە گۆڕێدانییە، سەرمایەی هونەرمەند وەک سامانێکی ئایدۆلۆژی هەیە، هونەرمەند بەهەوڵ و تێکۆشانی تەکنیکی ئایدۆلۆژی بەدەر لەتەکنیکی هونەری و زانستی لەنێو ڕێکخراوی سیاسیدا بۆ بەهێزکردنی تیرەگەریی و نەتواندنەوەی لەنێو کۆمەڵگە لە تێکۆشاندایە بە جۆرێک تابێت ژمارەی هونەرمەند زیاد دەکات لە هەمانکات ئاستی ئابووری و بەرژەوەندییەکان کەم دەبێتەوە و شاکارە مۆسیقیەکانیش بەرەو نەمان دەچێت و بەرهەمی هونەری هەرەمەکی جێگەی دەگرێتەوە، لەم جیهانە دژبەرەدا خودییەکانی هونەرمەند کەمدەبێتەوە، بەڵام شاڵاوە تیرەگەرییە دەستەگەرەکان تابێت پەرەدەسەنێت و دەزگا هونەرییە حکومی و ناحکومییەکان بەنهێنی کۆنترۆڵ دەکات و بۆخۆی بەکاریدەهێنێت، لە ئەنجامی ئەم بەکارهێنانەدایە نەک بەتەنیا بوژاندنەوەی بواری بەرهەمداری بەرەوکوێربوونەوە دەڕوات بەڵکوو خودی هونەرمەندانی نێو ئەو دەستەگەرانە بەبیری خۆیان خۆیان دەوەستێنن، بەڵام وەک تابۆ ناونیشانیان هەر لە گەشەدایە وەکوو میزەڵدانێکی فوتێکراو، بەڵام لە و پەیوەندیانەی هونەرمەند خاوەنی ئازادی بەرهەمهێنان و سەرمایەی خۆیانن گەشەکردن بەدژبەری خودییە. بەواتایەکی دیکە لەنێوان هێزەکانی بەرهەمهێنانی هونەری سیستەمی لیبرالی پەیوەندی هونەری نێو بەرهەمهێنان پەیوەندییەکی دژبەری خودی دەبێت، واتە ململانێی تاکی هونەرمەند لەگەڵ ئەویدی لەپێناوی باشتربوونی بەرهەم ململانێیەکی توندوتۆڵ و قووڵە. لەهەمانکاتدا گەشەکردنی هێزە هونەرییە بەرهەمهێنەکان زیاتر هاوکاری لەنێوان مرۆڤەکان گرەنتی دەکات. بەم پێیە هونەرمەندەکان لەنێو یەکتریدا بەخۆشەویستی بوون و پەیوەندی جێگیر بەخۆیانەوە دەبینن. ژمارەیەکی زۆر لە هونەرمەند ئاڕاستەی گەشەکردن بەخۆیانەوە دەبینن. بەم پێیە ژمارەیەکی کەم لە کەناڵە حکومیەکان دەبنە خاوەنی سەرمایەی مەعنەوی هونەرمەند.
دژیەکی لەنێون هێزەکانی بەرهەمهێنان و پەیوەندی بەرهەمهێنان کەم کەم دامرکاندنەوەی ململانێی لێدەکەوێتەوە لەنێو دەزگا ئەکادیمیەکانی دەوڵەت لە زۆر ناوچەی پێچەوانەی سیستەمی لیبرال دیموکرات هونەرمەند لە شێوەی تۆڕ لەگەشەی ئایدۆلۆژی ڕوخاندنی سیستەمدایە لەکاتێک کاری تێدا دەکات و دەنێررێتە ناوی بەدەر لە گەشەی هونەری. لەکاتێکدا هونەرمەند لە گەشەی سەرمایەداری خودی خۆیدا بە پەراوەی سیستەمی دیموکرات لە بازاڕی ئازاد کاردەکات. ئازادییەکەی هێمایە بۆتواندنەوەی ئەو ململانێ قووڵەی لەنێوان دەسەڵات و خەڵکدایە کە بەرژەوەندیەکانیان بەدەسەڵاتەوە گرێ دراوە.
کردنەوەی ئەم گرێیە ئازادبوونی خەڵک لە بەرژەوەندییە ئابووریەکانیان لە ڕێی یاسای کارەوە نەمانی ململانێی کۆمەڵانی خەڵکە بەرانبەر بەدەسەڵات و درووستبوونی ململانێی نێو کۆمەڵانی خەڵکە لە ڕەوتێکی مێژوویی ڕاست و ڕەوانی خۆیدا. چونکە هونەر وەک هێما ڕێنیشاندەری هەموو کێشە کۆمەڵایەتییەکانی نێو کۆمەڵ بووە بەدرێژایی مێژوو دەبێتە هێمایەکی گەورەی گەشەکردن یان دواکەوتن بە جۆرێک لەگەڵ زۆربوونی هونەرمەندە دەستەگەرە بێبەرهەمەکانی ناو ڕێکخراوەکان لە کەناڵەکانی دەسەڵات ژمارەی هونەرمەندە سەرمایەدارەکان کەم دەبێتەوە. ئیتر دەستەگەرەکان بوار بۆ کاری پاوانکردن پەیدا دەکەن و هەموو توانای گەشەی کۆمەڵایەتی و سەرمایەداری بۆخۆیان تەرخان دەکەن. چەوساندنەوەی هونەرمەندی تێکۆشەر هەژار دەکەن و کۆیلایەتی و سووکایەتی زیاتر دەبێت هونەرمەند دەکەنە هێمایەک بۆ بەردەوام تووڕەبوونی کۆمەڵانی خەڵک و ناڕەزاییان لە دەسەڵات، پاشان بە پێدا هەڵدانی دەسەڵاتی نوێ، ئەم جۆرە خەڵەتاندنە ئایدۆلۆژییە لە مێژووی دەسەڵاتەکانی جیهان درێژەپێدانێکی فەرمانڕەوای بازنەیی لە مێژوودا خوڵقاندووە، بووە بەهۆکارێکی گەورەی لاسایی کردنەوەی هونەری سەدەکانی 16، 17، 18 لە ئەنجامی پەیدابوونی دامەزراوەی حکومی مۆدێرن و نەمانی ئازادی سەرمایەداری هونەری. ئێستا لە جیهاندا ئۆرکسترا، ئۆرکسترای دەسەڵاتە نەک خەڵک دووبارەکردنەوە و لاسایی کردنەوەی کارە کلاسیکییەکانە.[1]

سەرچاوە: مێژووی مۆسیقای جیهانی تیودور .م.فینی