ناونیشانی بابەت: داوای هەڵوەشاندنەوەی هەرێمی کوردستان بکەین؟
ئامادەکردن: #ئاراس مەسیفی#

هەڵەیەکی مێژوىی و فیکری و سیاسی و مەعریفییە قەوارەی هەرێمی کوردستان تەنیا وەکوو دەستکەوت و موڵکی چەند بنەماڵەیەک و حزبێک لە قەڵەم بدرێت، چونکە قەوارەی هەرێمی کوردستان جگە لەوەی لە ڕوی خەباتی مێژویییەوە بەرهەمی خەباتی چەندان نەوەی یەک لە دوای یەکە، کە لەپێناو بەدیهێنانیدا ژیان و تەمەنی لاویەتی خۆیان کردۆتە قوربانی، لە ڕوی فەلسەفەی سیاسی و ئیداریش کە بنەماکەی مەبدەئی فیدراڵییە، لە چەندان وڵات نموونەیەکی سەرکەوتوی بەڕێوەبردنە. هەروەها لە دو- مەوداش تاکە گەرەنتی پاراستنی بەرژەوندیی و شوناس و ناسنامەی گەلی کوردە لە ئێراقێکی فیدراڵ و یەکگرتودا.
شکستی سێ دەیەی ڕابردوی حوکمڕانی کوردی قەوارەی هەرێمی کوردستانی خستۆتە بەردەم مەترسی داڕمانی ناوخۆیی و هەڕەشەی هەڵوەشانەوەی دەرەکی. ئەگەر لە ڕوانگەی سەرەتاییترین پێناسەی زانستی سیاسی بۆ هەر قەوارەیەکی سیاسی دەستپێبکەین، کە خۆی لە پاراستنی ئەمن و ئاساییشی ناوخۆیی و دەرەکیی، دابینکردنی ژیان و گوزەران و فەراهەمکردنی خزمەتگوازییەکان دەبینێتەوە، ئەوە وەک مانگی چواردە هاواردەکات، کە حوکمڕانیی هەرێمی کوردستان لە بەجێگەیاندنی ئەرکە بنەڕەتییەکانی بەتەواوی شکستیخواردوە. خۆ ئەگەر باسی بەدیهێنانی خەونە سەردەمیی و دیموکراتییەکانىش بکەین، کە خۆی لە دابینکردنی ژیانێکی ئازاد و سەربەست و ئاسوودە بۆ وڵاتییانی هەرێمی کوردستان لە ڕێگەی سەروەربوونی یاسا و سەربەخۆبوونی دادگاکان و ڕۆژنامەگەریی ئازاد و دەستاو دەستکردنی ئاشتییانەی دەستەڵات دەبینێتەوە، ئەوە حوکمڕانیی هەرێم نەک تەنیا سەرکەوتو نەبووە، بەڵکوو هەرێمی کوردستانیشی کردۆتەوە کابوسێکی ئەبەدی بۆ بەشە هەرە زۆرەکەی وڵاتییانی هەرێمی کوردستان کە لەژێر ترس و مەترسی دەزگا داپڵوسێنەرە ئەمنییەکان و قورخکاری کۆمپانیا زەبەلاحەکانیان ڕۆژ لە دوای ڕۆژ لە ئێستا و داهاتوی هەرێمی کوردستان بێهیواتر و بێئومێدتر دەبن. لە ئێستادا ئەگەر بە یەک ڕستە پێناسەی قەوارەی هەرێمی کوردستان بکەین ئەوە زیادەرۆیی تێدا نییە کە ئەگەر بلێن؛ هىچی تر نییە جگە لە کۆکراوەی چەند دەزگایەکی ئەمنی و دارایی و میدیایی دو حزبی سەرەکی بۆ بەرژەوەندیی چەند بنەماڵەیەک و دەستەیەکی سیاسی چاوچنۆک. ڕۆلی دەزگاکانی پارلەمان و دادەوەری و جێبەجێکردنیش بچوککراوەتەوە بۆ ڕەوایەتیدان بەو پاوانخوازی و قورخکاریەی بنەماڵە سیاسییەکان. قەوارەی هەرێمی کوردستان لە ئێستادا هیچ نییە جگە لە چوارچێویەکی یاسایی و ئیداری بۆ پاراستنی بەرژەوەندیی چەند بنەماڵەیەکی سیاسی، کە بێڕەحمانە سامانی سەر زەوەی و ژێر زەویی هەرێمی کوردستانیان بۆ چەندین ساڵی تر قورخکردووە و بەمەش نەک تەنیا نەوەی ئێستا، بەڵکوو نەوەی داهاتووشیان لە خێر و بێری زۆری ئەم وڵاتە بێبەش کردووە.
ئەوەش بووەتە هۆی ئەوەی کە نارەزایەتی خەڵکی هەرێمی کوردستان ڕۆژ لە دوای ڕۆژ خەریکە بەرانبەر بە حوکمڕانی هەرێم سەرهەڵدەدەن. لەم نێوەندەشدا ئەو دەنگانەی کە داوای هەڵوەشاندنەوەی یەکجارەکی قەوارەی هەرێمی کوردستان دەکەن، هەتا دێت بەرزتر و زۆرتر دەبن. بێئومێدی و بێهیوایی و نارەزاییی وڵاتییانی هەرێمی کوردستان بە هەموو ئەو دەنگانەشی کە داوای هەڵوەشانەوەی قەوارەی هەرێمی کوردستان دەکەن جگە لە بەرهەم و دەرئەنجام و درێژکراوەی شکستی سێ دەیەی ڕابردویی حوکمڕانی هەرێمی کوردستان، هىچی تر نییە. قەوارەی هەرێمی کوردستان بەهۆی بێتوانایی و ناشارەزایی و کوورتبینی و بێروئیایی سیاسی بڕیاربەدەستەکانی ڕابردو و ئێستا گەیشتۆتە لێواری داڕوخان.
لە ڕاستیدا داواکاری و ڕەخنەی بەشێک لە ڕەخنەگران بە هەموویان بەقەد حوکمڕانی ئێستا مەترسیان لەسەر داروخانی قەوارەی هەرێم لە ناوەوە درووستنەکردووە. لەگەڵ ئەوەشدا داواکردنی هەڵوەشاندنەوەی قەوارەی هەرێمی کوردستان لەلایەن هەرکەسێک بێت، هیچ نییە جگە لە خۆلادان و خۆدزینەوە لە کرۆکی کێشە بنەڕەتییەکانی وڵاتییانی هەرێمی کوردستان، چونکە ئەو دەنگانە جگە لەوەی هیچ بیرێک و چارەسەرێکی گونجاویان بۆ هەموو ئەو کێشە و ئاریشە بنەڕەتییانەی کە لە سەرەوە باس کراون نەخستۆتەڕو، پاساوێکی هەرزانیشیان داوەتە دەست حوکمڕانانی هەرێمی کوردستان بۆ ئەوەی بە ناوی پاراستنی قەوارەی هەرێمی کوردستان، خۆیان لە چارەسەریی کێشەکان بدزنەوە.
هەڵەیەکی مێژوىی و فیکری و سیاسی و مەعریفییە قەوارەی هەرێمی کوردستان تەنیا وەکوو دەستکەوت و موڵکی چەند بنەماڵەیەک و حزبێک لە قەڵەم بدرێت، چونکە قەوارەی هەرێمی کوردستان جگە لەوەی لە ڕوی خەباتی مێژویییەوە بەرهەمی خەباتی چەندان نەوەی یەک لە دوای یەکە، کە لەپێناو بەدیهێنانیدا ژیان و تەمەنی لاویەتی خۆیان کردۆتە قوربانی، لە ڕوی فەلسەفەی سیاسی و ئیداریش کە بنەماکەی مەبدەئی فیدراڵییە، لە چەندان وڵات نموونەیەکی سەرکەوتوی بەڕێوەبردنە. هەروەها لە دو- مەوداش تاکە گەرەنتی پاراستنی بەرژەوندیی و شوناس و ناسنامەی گەلی کوردە لە ئێراقێکی فیدراڵ و یەکگرتودا. داوای هەڵوەشاندنەوەی قەوارەی هەرێمی کوردستان لەبەر ئەوە تەنیا زوڵمێکی ئەخلاقی نییە بەرانبەر ئەوانەی لە ڕابردودا گیان و خوێنی خۆیان و کەسوکاریان لەپێناو بەدیهێنانیدا بەختکردووە، بەڵکوو زوڵمێکی مەعریفیشە لە ئێستا و داهاتوی هەرێمی کوردستان و ئێراق و بنەماکانی حوکمڕانیی چاک، چونکە لە ڕوی فەلسەفەی سیاسی و ئیداریشەوە، مەبدەئی فیدراڵی تەنیا ڕێگە واقیعی و گونجاوەکەیە بۆ کێشەی کورد و کێشەکانی دیکەش لە ئێراق، ئەگەر بمانەوێت بەرژەوندی و شوناس و ناسنامەی وڵاتییانی هەرێمی کوردستان لە ئێستا و داهاتوی ئێراق پارێزراو بێت.
شکستی حوکمڕانی هەرێمی کوردستان پەیوەندی بە جەوهەری مەبدەئی فیدراڵی لە ئێراق و گەرەنتی دەستووری قەوارەی هەرێمی کوردستانەو نییە، بەڵکوو دەرئەنجامی کۆڵەواری و نەزانی و چاوبرسییەتی دەستەبژێری سیاسی هەرێمی کوردستانە، کە ئەویش دەرئەنجامی ڕاستەوخۆی شکستی کۆی پڕۆسەی سیاسی و ئیداری ئێراقە لە ساتی درووستبوونیەوە لە بەسرەوە تا زاخۆ. چارەسەری کێشە بنەڕەتییەکانی هەرێمیش لەبەر ئەوە بە داواکاری هەڵوەشاندنەوەی مەبدەئی فیدراڵی و قەوارەی هەرێمی کوردستان نابێت، بەڵکوو لە ناوخۆی هەرێمی کوردستان لە ڕێگەی خستنەگەڕی هەموو ئامرازە مەدەنی و دەستوورییەکانەوە دەبێت و لەسەر ئاستی ئێراقیش لە ڕێگەی قوڵکردنەوەی مەبدەئی فیدراڵی، جێبەجێکردنی مادە دەستوورییەکان و پتەوکردنی دامەزراوە دەستوورییەکانی تری دەوڵەتی ئێراقەوە دەبێت. هەر هەوڵێکی پێچەوانەی نادەستووری نەک تەنیا قەوارەی هەرێمی کوردستان، بەڵکوو کۆی پڕۆسەی سیاسی لە ئێراق دەخاتە بۆشایی دەستووری، کە مەترسی بنکۆڵکردنی زیاتری دامەزراوەکانی دەوڵەتی لە هەرێم و ناوەند بەدواوە بێت، کە لە کۆتاییدا بە زیانی وڵاتییانی و سوودی دەستەبژێری حوکمڕانانی هەرێم و ئێراق تەواو دەبێت. [1]