ناونیشان: پێشمەرگە یەکناگرێتەوە، هێزی یەکگرتوو درووستبکەن
نووسەر: #عارف قوربانی#
ڕۆژی دەرچوون: #26-07-2023#
چەند ڕۆژێکە ناکۆکی و ململانێکانی نێوان پارتی و یەکێتی لەسەر میکانیزم و شێوازەکانی پڕۆسەی ڕێکخستنەوە و یەکخستنی هێزی پێشمەرگە گەیشتووەتە ئاستێک کورد واتەنی خەریکە (ریسەکە ببێتەوە بە خوری) . ئەمەش دوای ئەوە دێت کە لە کەناڵەکان و تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانی ڕاگەیاندنەکانی هەرێمی کوردستان بەچڕی باسی ئەوە دەکرێت گوایە ئەمریکا و هاوپەیمانەکان کە چەند ساڵێکە لە هەوڵی یەکخستنەوەی هێزی پێشمەرگەی کوردستاندان، نیگەرانییان گەیشتووەتە ئەو ئاستەی هەڕەشەی ئەوەیان کردبێت کە کۆمەک و هاوکارییەکانیان ڕادەگرن ئەگەر لە ماوەیەکی کوورتی دیاریکراودا، هێزە چەکدارەکانی هەرێمی کوردستان یەکنەخرێنەوە.
هەرچەندە هیچ ڕاگەیێندراوێکی فەرمی نە لەلایەن هاوپەیمانەکان و نە لە هیچ ناوەندێکی هەرێمی کوردستانەوە بڵاونەکراوەتەوە، ئەوە بسەلمێنێ کە درێژەپێدانی کۆمەک و هاوکاریی ئەمریکا و وڵاتانی دیکەی نێو هاوپەیمانی بەسترابێتە ئەو مەرجەوە، بەڵام بەپێی زانیاریی دزەپێکراوی دیدار و کۆبوونەوەکانیان لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەکانی هەرێمی کوردستان، نیگەرانن لەوەی هێزی چەکدار لەژێر هەژموون و فەرمانی کارەکتەرەکانی دەرەوەی جومگەی حوکمڕانیدان. نیگەرانن لەوەی پڕۆسەی چاکسازی لەناو هێزی پێشمەرگە بەباشی بەڕێوەناچێت. هەوڵەکانی ڕێکخستنەوە و یەکخستنی هێزەکانی دەرەوەی #وەزارەتی پێشمەرگە# و بەستنەوەیان بە وەزارەتەوە، هەر دەستی دەستییان پێدەکرێت.
ئەوەی لێرەدا گرنگە ڕاستی و ناڕاستی ئەوە نییە کە ئایا هاوپەیمانەکان هەڕەشەی بڕینی هاوکارییەکانیان کردووە، یاخود نا. ئەوەی پێویستە وەک ڕاستییەک لێی تێبگەین ئەوەیە نە لە ئێستا و نە لە داهاتوودا ناتوانرێت ئومێد لەسەر ئەوە بوونیادبنرێت بەهیچ میکانزمێک ئەم دوو هێزە چەکدارە یەکبخرێن. هۆکارەکانیشی یەک و دووان نین، تا چارەسەربکرێن. هەر لە بنەڕەتەوە بوونیادی ئەم دوو هێزە لەسەر بنەمای دوو ستراکچەری جیاواز و دژ بەیەک درووستکراون. نە دەتوانرێت هەلومەرجی خۆی و بابەتی درووستبکرێت بۆ خۆشکردنی زەمینەی یەکخستنیان، نە هەردوو هێزی سیاسیی خاوەن ئەم دوو هێزە چەکدارەش متمانەی ئەوەیان بەیەک بۆ درووست دەبێت تا دەستبەرداری چەکەکانیان بن. نە کوردستانیش وا بەئاسانی دەبێت بەخاوەن دامەزراوەی دەستووریی و یاسایی هێندە بەهێز کە بتوانێت ڕێگری لە بوونی چەک بکات لەدەرەوەی دامەزراوە فەرمییەکانی.
ئەزموونی ڕابردووش ئەوەی سەلماندووە کە لە باشترین هەلومەرجەکانی دوای ڕاپەڕین و درووستکردنی بناخەی حوکمڕانی خۆبەخۆی کورد، هەروەها لە دوای کەوتنی سەدام و ئەو بارودۆخە زێڕینەی لە ئێراق بۆ کورد درووستبوو. لە هەردوو ئەم قۆناخانەدا هەوڵی زۆر دران و توانای زۆر لەو پێناوەدا خەرجکران بۆ ئەوەی هێزی چەکداری هەردوو حیزبەکە بکرێن بەهێزێک سەر بە دامەزراوە شەرعی و دەستوورییەکانی حوکمڕانی کوردی بن، بەڵام سەرئەنجام بێئەنجام بوون.
لەگەڵ هۆکارە بابەتی و ناوخۆییەکان، دەبێ ئەو ڕاستییەش بگوترێت بەهۆی ئەوەی ناکۆکی و ململانێی ناوخۆیی بووەتە هۆکار بۆ دابەشبوونی کورد بەسەر جەمسەرە هەرێمایەتییەکاندا، بە ئەندازەیەک گرێدراوی تەرەفە دەرەکییەکان بوون، بڕیاری یەکلاکەرەوە لەدەستی خۆیاندا نەماوە. بەتایبەت بۆ پرس و بابەتێکی هەستیار و چارەنووسسازی وەک درووستکردنی هێزێکی نیشتمانی بۆ کوردستان، مەحاڵە بهێڵدرێت هەنگاوەکان بەئاڕاستەیەکی درووستدا بڕۆن.
لەخۆڕا نییە ئەوکاتانەی مەترسی و هەڕەشەکان لەسەر کوردستان زیاتربن، لەبری ئەوەی هێزە سەرەکییەکان یەک هەڵوێست و یەکگرتووبن، ئەو ساتانە زیاتر بەرۆکی یەکدی دەگرن. ئێستاش کە بەرۆژی ڕووناک و بەبەرچاوی خودا و خەڵکەوە پیلان لە کورد دەگێڕدرێ، مەترسی و هەڕەشەکان گەیشتوونەتە ئەو ئاستەی ئەوەی بەدەستهێندراوە لەناو ببرێت، لەم چرکەساتە هەستیارەدا ناکۆکییە ناوخۆییەکان قوڵتر دەکرێنەوە، لەم چرکەساتەدا ململانێکان دەبرێنە ناو هێزی پێشمەرگە و مەترسی ئەوە دەکرێت هاوشێوەی ساڵی 1994 هەیکەلەی هێزی یەکگرتووی پێشمەرگە هەڵبوەشێندرێتەوە. باوەڕم وایە هاوپەیمانەکانیش لەخۆمان باشتر لەم ڕاستییە تێگەیشتوون. دەشزانن بێدەربەستی و هەستنەکردن بە بەرپرسیارییەتیی گشتی لە ناوەندەکانی بڕیاری هێزە سیاسییەکان لەچی ئاستێکدایە. بۆیە ئەگەر مانەوەیان لە پشتی کوردستان و درێژەدان بە کۆمەکیان بۆ کورد ببەستایەتە مەرجی یەکڕیزیی کوردەوە، لەمێژبوو بەجێیان هێشتبووین.
ئەوان سیاسەت بۆ خۆیان دەکەن، تا کوێ پێویستبوو لەگەڵمان بەردەوام دەبن و کە بەرژەوەندییان لەوەدابوو جێمان بهێڵن، ڕێگەی گەڕانەوەیان ئاسانە. خۆ ئەگەر هێشتا لەو ڕاستییە تێنەگەیشتوون، دەبێ حاڵی بکرێن پێویست ناکات ڕەنجی خۆیان بەبا بدەن. ئەوان ئەگەر مەبەستیانە کوردستان هێزێکی نیشتمانی هەبێت لەدەرەوەی هێزی حیزبی، هەر بەو چەک و کۆمەکە داراییەی پێشکەشی دەکەن دەتوانن هێزی چەکداری سێیەم درووست بکەن کە هێزی پێشمەرگەی کوردستان بێت، بەڵام هاوپەیمانان و ئەمریکاش ئەوەی تا ئێستا کردوویانە هەر ئاویان کردووەتە ئاشی بەهێزکردنی ئەو دوو هێزە چەکدارەی پارتی و یەکێتییەوە.
هاوپەیمانان و لە سەروی هەموویانەوە ئەمریکا، ئەگەر مەبەستیان بووایە هێزێکی یەکگرتوو یان هێزێک درووستبکەن هەژموونی حیزب و کارەکتەری سیاسیی حیزبەکانی بەسەرەوە نەبێ، دەیانتوانی لە وەزارەتی پێشمەرگە و لەدەرەوەی میکانیزمەکانی پارتی و یەکێتی، بۆ درووستکردن و دامەزراندنی چەندین لیواو یەکەی تایبەت، دەرگەی دامەزراندنیان بۆ گەنجان بکردایەتەوە بەبێ پێویستی پشتگیریی لق و مەڵبەند. بەوەش دەیان هەزار گەنج دەچوونە ڕیزی سەربازییەوە کە پابەندێتیان بۆ حیزب نەبێت، بەڵام ئەمریکا و هاوپەیمانان پشتگیری و پشتیووانیی ئەو ڕێکارانەبوون کە تا ئێستاش ئەگەر گەنجێکی کورد بیەوێ ببێتە چەکدار لە ڕیزەکانی سوپای کوردستان، دەبێت یان ببێتە پارتی یان یەکێتی. ئەگینا چەند دڵسۆزی وڵاتەکەی بێت، چەند نیشتمانپەروەربێت، چەند ئازا و بەجەرگ بێت، بیەوێ لەپێناو پارێزگاری لە کوردستان شەهیدبێت. تا نەبێت بە ئەندامی پارتی یا یەکێتی ڕێگەی پێنادرێ سەربازی نیشتمانەکەی بێت.
سەرباری بوونی قەیرانی دارایی، سەرباری ئەوەی دەیان هەزار خوێندکار زانکۆیان تەواوکردووە و بێکارن و دانامەزرێن، بەڵام لە 10 ساڵی ڕابردوو بۆ ئێستا هەزاران کەس لە دەزگا ئەمنی و سەربازییەکان بەهەمان ئەو میکانیزمانەی پێشوو دامەزراون. ڕۆژ لە دوای ڕۆژ ژمارەی دەزگە جۆراوجۆرە ئەمنی و سەربازییەکانی حیزبەکان لە فراوان بووندان. ئەمەش ئەو ڕاستییە دەسەلمێنێ کە نییەتی ڕاستەقینە نییە بۆ درووستکردنی هێزی چەکداری ناحیزبی، چونکە هیچ هەنگاوێک بەو ئاڕاستەیە نەنراوە کە لەسەربنەمای تەمەن و تواناو لێوەشاوەیی، بێ جیاوازی بیروباوەڕی سیاسی دەرفەتی یەکسان بۆ ئەو گەنجانەی کوردستان بڕەخسێندرێت کە ئارەزوو دەکەن لە ڕیزی سەربازی و دەزگاکانی ئاساییش خزمەتی نیشتمان بکەن.
لەبەر ئەوە هەقە واز لەوە بێنن هێزەکانی پارتی و یەکێتی یەک بخەن، چونکە ئەو پەروەردە حیزبییە و ئەو پرەنسیپە سەربازییەی چووەتە خوێنی تاک بەتاکی هێزە ئەمنی و چەکدارییەکانەوە، هیچ کات چاوەڕوانی ئەوەی لێناکرێت متمانەی پێکەوەبوون لەنێوانیان درووست بکرێت. بەهەر جۆرێک تێکەڵ بکرێن، لە سادەترین زەمینەی لێکترازاندا لێکجیادەبنەوە. بۆیە ئەوانەی لە خەمی ئەوەدان کوردستان خاوەن هێزێک بێت باوەڕدار بە کوردستان، نەک بە حیزب، دەبێت پێش هەرشت باوەڕ بەوەبهێنن ئەم هێزانەی ئێستا کەڵکی یەکگرتنیان نەماوە، دەبێت بیر لە میکانیزمی درووستکردنی هێزێک بکرێتەوە لەدەرەوەی ئینتیمای حیزبی.
جا ئیتر ئەگەر هاوپەیمانان و ئەمریکا بە ڕاستیدانە و دەخوازن کوردستان هێزێکی لەو جۆرەی هەبێت، یاخود لەناو دامەزراوەی حوکمڕانی کوردی و کارەکتەری سیاسی حیزبەکان، ئەو خەون و خەمەیان هەیە، ڕێگە ڕاستەکە ئەوەیە ڕێگری لەوەبکەن تواناو ئیمکانیاتی حکومەت و کۆمەکی دەرەکی لە خەیاڵی یەکخستنی هێزی پارتی و یەکێتی بەهەدەر بدەن، دەبێت بەدوای درووستکردنی هێزێکی تازە دامەزراوی ناحیزبییەوە بن. [1]