دەمەتەقێوە وېمانۍ چەنی ئاشنێوە سۆرانی زوانی
بەشۍ: پەنجەمە (کۊتا بەشە)
تۊ هەر یاگێو بلی و گەرەکتبۊ ڕەسەنیەتوو وېت نیشانە بڎەی، چۆخەڕانک و بیبن و کڵاشێ و فەرەنجی، هۆرامانی کەرینە و کەریشا هینەو وېت و ماچی ئینە ڕەسەنیەتوو منی کوردین و شانازیش پوە کەری. دەی ئەر هینەو تۆن و یاگێ شانازیتەن، چی شانازی بە زوانەکەیشەو نمەکەری و فێرش نمەبی؟ چانەیە خراوتەرتۆ تەنانەت بیبنت تنڎ بەستەن کە زوانەکەیش فۆتنی و نمازی گەشەکەرۊ و هیچ ئێمکانێو گەشەکەردەیش پەنە نمەڎەی و جە دارابېیەی مێدیایچ بێبەشت کەردەن. هەر سەروەت و سامانېوەو هۆرامانی، چ سەروەت و سامانی فەرهەنگی، چ مادی کە وېت نېیەنت، زەوتش کەری و کەریش هینەو وېت. بەڵام سەروەت و سامان و مافەکاتەری خەڵکوو هۆرامانی کە بە قازانجوو وېت نمەزانیشا، پېسەو مافی زوانی و مافوو وێڕاوەبەردەی، حاشاشا چەنە کەری و حەولێ فۆتنایشا مڎەی.
دەی من پان هۆرامیستنا یان تۊ پان سۆرانیست؟
بڕێ جە ڕابەرەکاتا بە ئاشکرا مەیا دلێ دەنگوڕەنگ یاونەرەکا و بېشەرمانە بێڕېزیما پەنە کەرا و تەنانەت هەڕەشێ فۆتنایما وەنە کەرا. کابرای شۆڤینیست وەرەچەماو ۋېروڕاو گردیەو ماچۊ بە ئێقتێدار هۆرامی و کەلهۆڕی و لەک و شەکاکی و یارسان، (خڕ) کەرمېوە. مانایە تەری خڕ کەردەیەو یانی گزیدای شەخەڵی. ئینە بەڕاسی ئەوپەڕوو بێڕېزین بە ئېمە مانا. ئېمەی هۆرامی بەپاو بەڵگە تارێخیەکا خەڵکی ڕەسەن و دێرینوو ئا مەحاڵینمێ. ئی کابرا ماچۊ هیچ بەرنامۍوە مێدیایی بە زوانو وېشا نمەبۊ پەنەشا دریۆ. دماتەر مەی ماچۊ: یەک زوان، یەک نەتەوە، یەک ئادرەس. مەخەسەڎش جە زوانی، ھەر زوانەکەو وېشەن، یانی سۆرانی (مۆکریانی) . ئینە بە زەقی شۆڤینیسمی زوانین و ئا هەڕەشایچە هەڕەشی ژێنۆسایدی فەرهەنگیەنێ.
ژێنۆسایدی فەرهەنگی یانی قەڵاچۆکەردەی فەرهەنگ و وێبېیەی (هویت) خەڵک و کۊمەڵگایەو کە تایبەتمەندیێ وېش هەنی و جیان جە کۊمەڵگاکەو ئا شۆڤینیستا. ژێنۆسایدی فەرهەنگی ژێنۆسایدی جەسەییش ئینا شۊنیوە. نموونێ ئی جۊرە تاوانا جە تارێخەنە فرێنی. ترکیەی فاشیست پاڵو دەسیمانە نموونێو زەق و دیارەن. دەی ئېمەی هۆرامی و کەلهۆڕی و شکاک و لەک، کەی ئی هەڕەشاما کەردێنێ ئەوشمەی سۆرانی(مۆکریانی)؟ ئېمە دیسان و دیسان ماچمۍوە گردیما جە چوارچېوەو مافەکاو مرۊڤیەنە مرۊڤێ یەکسانێنمێ و مافی یەکسانیچما هەن، نە زیاڎ نە کەم. ئېمە هەر جۊرە جیاوازی وستەی زاڵمانە، هەر جۊرە شۆڤینیسم، وێسەپانی و داگیرکاری، جە هەریاگیەنەبۊ، سەرکۆنە کەرمۍ و چەنیش گژیەیمێ.
دەی من پان هۆرامیستنا یان تۊ پان سۆرانیست؟
ئاشنای نادادپەروەر قسیەش پەی کەردەی نەمەنە. پېچش کەردەو میاچەماش دایۆرە ولوا و تەماشاو پەشتەو سەرەو وێچش نەکەرد.
موختار کەریمی.[1]