Nav: Burhan
Nasnav: Burhan Sönmez
Navê Bav: Sönmez
Sala jidayîkbûnê: 1965
Cihê jidayîkbûnê: Haymana (Enqerê)
$Jîname:$
Burhan Sönmez di sala 1965an de li Haymana nêzîkî Enqereyê hatiye dinê. Bi zimanê tirkî û kurdî mezin bûye, paşê çûye Stenbolê û li wir demekê parêzerî kiriye. Endamê Cemiyeta Mafên Mirovan (ÎHD) û damezrînerê TAKSAV (Weqfa Lêkolînên Civakî, Çand û Hunerê) bû. Ew yek ji damezrînerên rojnameya BirGün, rojnameyeke çepgir a dijber bû.
Sönmez di sala 1984an de dema xwendekar bû û dîsa dema ku parêzeriya mafên mirovan dikir ji aliyê rayedarên tirk ve hat girtin û binçavkirin. Di sala 1996’an de ji ber hewldana kuştina tund a polîsên Tirk bi giranî birîndar bû. Piştî êrîşê ew ji Tirkiyê derket, dawî li Brîtanyayê anî û li wir fêrî zimanê Îngilîzî bû û bi piştgiriya saziya xêrxwaziyê Freedom from Torture tedawî dît. Niha ew du welatiyê Tirk-Îngilîz e.
Tevî ku bi helbestê re eleqedar bû û li Tirkiyeyê di du pêşbirkên helbestê yên neteweyî de xelat girt jî, destê xwe da nivîsandina romanan. Eleqeya wî ya bi nivîsandin, çîrokbêjî û wêjeya nûjen re ji çîrok û efsaneyên kevneşopî yên ku ew pê re mezin bûye, vedigere. Serpêhatiya wî ya bêhempa ya mezinbûna li gundekî dûr û bê elektrîk û xwedîkirina çîrokbêjek jêhatî ji bo dayikekê, perspektîf, îlham û materyal ji bo nivîsandina wî peyda kiriye.
Wî ji bo rojname û kovarên cuda di nav wan de The Guardian, Der Spiegel, Die Zeit, La Repubblica nivîsandiye. Pirtûka helbestan ya bihuşt û dojehê ya William Blake wergerandiye tirkî. Ji bo Xelata Wêjeyê ya Cevdet Kudret a 2014, Festîvala Fîlman a Cenevre ya Navneteweyî ya 2020 û Xelata Inge Feltrinelli ya 2023'an endamê panela dadweriyê bû. Li METU dersên Wêje û Romanê da.
Ew di navbera Cambridge û Stenbolê de dijî
Burhan Sönmez (z. 1965) parêzer û romannivîsê kurd e. Ew Serokê PENa Navnetewî ye, di Kongreya Sedsalê ya sala 2021ê de hatiye hilbijartin. Di heman demê de Endamê Bilind û Hevkarê Koleja Hughes Hall, Zanîngeha Cambridge ye.
Sönmez nivîskarê pênc romanan e. Romana wî ya yekem bi navê Bakur (Kuzey) di sala 2009an de li Tirkiyê hat çapkirin. Romana wî ya duyemîn Guneh û Bêguneh (Masumlar) di sala 2011an de derketiye. Romana wî ya sêyemîn bi navê Stenbol Stenbol di sala 2015an de derketiye. .
Wî xelata Xerabkirina Aşitiyê ji Weqfa Pirtûkxaneya Vaclav Havel li New Yorkê (2017) wergirt. Ji bo romana xwe ya Stenbolê Stenbol (2018) li Londonê Xelata Wêjeyê ya EBRD'ê wergirt. Guneh û Bêguneh Xelata Wêjeya Sedat Sîmavî û Kevir û Siya jî Xelata Romanê ya Orhan Kemal wergirtine. Stone and Shadow ji bo Premio Strega Europeo li Italytalya (2023) hate hilbijartin û ew niha di navnîşa dirêj a Xelata Edebiyatê ya Dublin de ye (2024). Romanên wî li zêdetirî çil welatan hatine weşandin.
$karîyera edebî$
$Bakur (Kuzey)$
Yekemîn romana Burhan Sönmez a bi navê Bakur, çîroka xortekî ye ku bavê wî dema ku leheng du salî ye ji wir derdikeve û bîst sal şûnde wek cenaze vedigere. Lehengê me ji bo ku sira mirina bavê xwe çareser bike, ji bo lêgerîna nasnameya bavê xwe, ku carinan dibe ya wî, dest bi gera Bakur dike. Çîrok û efsaneyên gelêrî yên rojhilatî di nav çîrokê de hatine xêzkirin, ku xwezaya nasname, rastî û hebûnê dipirse û nîşan dide.
Bakur dikare wekî çîrokek felsefî were binav kirin. Ew efsane û efsaneyên Rojhilatê bi şêwazek realîst vedibêje, û li dora nîqaşên felsefî yên li ser hebûn û evînê ku di çareserkirina sirê de xwedî girîngiyek bingehîn in, hatiye damezrandin.
$Guneh û Bêguneh (Masumlar)$
Romana wî ya duyemîn, Guneh û Bêguneh, di sala 2011an de hat weşandin û Xelata Wêjeyê ya Sedat Sîmavî ku li Tirkiyeyê xelateke edebî ya navdar e, wergirt. Çîroka du kesan vedibêje ku rêyên wan li welatekî xerîb dikeve. Jin pirtûk hildigire û bi helbestê bawer dike. Zilamek ku ji bêxewiyê dikişîne, di nav goran de têdikoşe ku bijî. Her yek ji wan sir û gunehek heye. Roja ku dicivin jin bextê wî di pirtûkê de dixwîne û stranên çolê dibêje. Guneh û Bêguneh çîroka du kesan vedibêje ku jiyana wan di Deşta Haymana, Tehran û Cambridge de derbas dibe.
$Stenbol Stenbol$
Romana wî ya sêyemîn bi navê Stenbol Stenbol di sala 2015an de derketiye. Ew çîroka çar girtiyên di hucreyên jêrzemînê yên Stenbolê de ye. Dema ku îşkence li wan nayê kirin, her çar ji bo ku dem derbas bibe ji hev re çîrokên Stenbolê vedibêjin. Vegotina binerdê gav bi gav vediguhere vegotina zemîna jorîn. Di destpêkê de li dora mirovan, roman li ser bajarê Stenbolê radiweste. Li Stenbolê bi qasî ku di hucreyên binê erdê de heye, ewqas êş û hêvî heye.
Wek çîrokên Decameron, roman jî deh beş e. Her beş ji aliyê yek ji rûniştvanên hucreyê ve tê vegotin. Stenbol bajarekî mîlyon hucreyan bû û her şaneyek ji xwe re Stenbol bû. Roman di her beş, kes û bûyerekê de, Stenbol wek bajarekî bi tevayî tîne ziman. Ew romanek ku siyasî xuya dike lê di rastiyê de li ser evînê ye. Xuya ye ku li ser çîrokên kesan disekine lê di rastiyê de li ser bajarê Stenbolê ye. Li şûna ku li ser hilberîna sermayê be, balê dikişîne ser ji nû ve hilberandina mekanî û giyanî ya bajêr. Di şêwazên ramanê yên ku ji hêla Althusser û Manuel Castells ve hatine pêşniyar kirin, bajarê Stenbolê cîhê vejîna êş, belengaz, melankolî û hêviyê ye. Du Stenbol hene, yek di binê erdê de û yek jî li jor. Lêbelê di rastiyê de her du yek û yek in.
$Labyrinth$
Labyrinth di sala 2018an de hat weşandin. Çîroka stranbêjê bluesê Boratin e, ku bi xwarê ji Pira Bosforê ya Stenbolê hewl dide xwe bikuje, lê çavên xwe li nexweşxaneyê vedike. Bîra xwe winda dike û nayê bîra wî çima xwestiye dawî li jiyana xwe bîne. Ew bi tenê tiştên ku bi xwe re ne têkildar bi bîr tîne, lê dema wan tevlihev dike. Dema ku ew fîgurê Îsa û Meryema keçik dibîne, ew wan nas dike, lê ew nikare bizanibe ku ew bi hezaran sal berê dijîn an tenê çend sal berê. Ew dizane ku Împaratoriya Osmanî hilweşiya, û ku sultanê dawî mir, lê nizane kengê. Ji tevliheviya hafizeya xwe ya civakî û takekesî, bi du pirsan re rû bi rû dimîne. Ya yekem bi laş ve girêdayî ye. Ma naskirina laşî hestek nasnameyê peyda dike? Pirsa duyemîn aqil eleqedar dike. Kîjan ji bo mirovek an civakek azadtir e: nasîna paşerojê, an jibîrkirina wê? Labîrenta ku bi mîkro-çîrokên Borgesian hatiye xemilandin, dema ku di binê heriyê de bendikên tûj diherike, li ser rûyê erdê bi aramî diherike.
$Kevir û Siya$
Stone and Shadow, ku di sala 2021-an de hatî çap kirin, di sala 2022-an de xelata romanê ya Orhan Kemal wergirt. Ew di sala 2023-an de ji bo Premio Strega Europeo hate hilbijartin, û niha di lîsteya dirêj a Xelata Edebiyatê ya Dublin de ye (2024). Çîroka esnafê kevirê goran Avdo ye ku jiyana wî dîroka civakî ya Tirkiyeyê ya nûjen vedibêje. Rêwîtiya wî ya jiyanê bi gelek jiyanên din re têkildar dibe ku paşnavên çandî yên cihêreng nîşan dide yên Xiristiyan, Misilmanên Sunî, Elewî, Tirk, Kurd, Ermenî. Çîroka Avdo li bajarê Mêrdînê wek sêwî dest pê dike. Ew ji aliyê zilamekî Suryanî ve tê parastin û hunera peykersazkirina kevirên goran fêrî wî dike. Ew bajar bi bajar digere û li gundekî biçûk ê Anatolyayê rastî Elîfê ku yekane evîna jiyana xwe ye tê. Xewnên Avdo li wir şikestin dema ku neçar dimîne du gundiyan bikuje.
Çîrok di salên 1980yî de, di dema derbeya leşkerî de, li Stenbolê dest pê dike. Çîroka çîrokê bi berdewamî di navbera paşeroj û pêşerojê de diguhere. Li kêleka serdema hemdem, çîroka demên cuda yên mîna serdema Osmaniyan û cihên cuda yên Rojhilata Navîn û Ewropayê di dawiyê de nexşeyek dîrokî ya gelek civakên cihêreng diafirîne. Çîrok bi çûna ji dîmenek bo dîmenek din, hemî perçeyan yek bi yek berhev dike da ku di dawiyê de wêneyek tevahî çêbike.

Wergera ji Îngilîzî: Kurdipedia- #Rapar Osman Uzery# [1]
Çavkanî: https://wikiwand.com/en [2]
[1]