کورد دلۍ چەرخەکا تاریخینە
بەشۍ: سەڎ و پەنجا و پەنجەمە
نویستەی: #هاوڕێ باخەوان#
ساڵەو (1836ز): چن تۊمارێ پەی ئېمە مەنېنێ پېوەس پی ساڵېوە:
* بە دەسو تورکەکا ئەچی ساڵېنە میرنشینو سۆرانی ۋڕان.
* ئەمین ئاغا حاجی بەکراغاو کۆیەی، ئەشناسیا بە (ئەختەری شاعېر) ئەچی ساڵېنە ئامان دنیا.
* وەفایی شاعېر ئەچی ساڵېنە ئامان دنیا.
* ئەچی ساڵېنە گەشتنامەکەو ڕیچی پەی کوردەسانی بە دەسو (ڕیچ خانمۍ) تۊمارکریان چېرو نامۍ سەرئامێوە نشینگایی دلۍ کوردەسانی و شۊنەوارو نەینەوای کۊنی، چەنی پۊختەو گەشتێ دلۍ ڕاڕەو دیجلەیرە پەی بەغڎای و ڕاپۆرتێچ دەربارەو (شیراز و بەرسەپۆلس)ی بە زوانی ئینگلیزی.
* ئەچی ساڵېنە (ئێچ. سی. ڕاوڵنسن) گەشتێش کەردېنە پەی کوردەسانی.
* ئەچی ساڵېنە (جی. شێڵ) گەشتێش کەردەن دلۍ کوردەسانیرە.
* ئەچی ساڵېنە. دۋۍ گەشتیارۍ ئەمریکیۍ بە نامەکا (ڕایت و برید) سەرو داواو میر بەدرخانی ئامێنۍ، ماوەو ویس ڕوانە تەمامو کوردەسانی جە ورمێوە تاکو دیاربەکر و جزیرە گېڵێنۍ و توشوو هیچ ڕاگیریێ و ناڕەحەتیێ و تەرسێ نەبیېنۍ.
* فارسەکۍ ئەچی ساڵېنە دلۍ ئازەریەکانە دە هەزار سەربازېشان کۊکەردېنێ بە نیازو هېرش کەردەی سەرو ڕەواندوزی دژو پاڎشاو کۆرەی.
* ئەچی ساڵېنە عوسمانییەکۍ بە سەرداری ڕەشید پاڎشای هېرششان کەردەن سەرو میرنشینو سۆرانی.
* (ا. ڕۆبێرا) وتارێش سەرو کوردەسانی دلۍ ئەرشیفو (زورو)ینە وەڵاکەردېنۆ.
* سڵېمان پاڎشا میرو بابانی جە سلێمانی ئەچی ساڵېنە کۊچی دمایینش کەردەن.
* (ن. ی. ئوشاکۆڤ) ئەچی ساڵېنە ۋتارێش بە نامۍ بەشداری کوردی دلۍ جەنگینە، دلۍ کتېبو تاریخو ئا جەنگانە کە جە ساڵانو ویەردەینە دلۍ تورکیاینە ڕوەشان دێنە، بە زوانی ڕووسی وەڵاکەردېنۆ.
* مانگەو (8) ئی ساڵېنە سەرنجامو هېرشو تورکی پەی سەرو میرنشینو سۆرانی و نەمەنەی ئاوۍ و ئازوقەی دلۍ هېزەکانو پاڎشاو کۆرەینە دلۍ شارو ڕەواندوزی، پادشاو کۆرەی وېش دا دەسو هېزەکانو تورکی و بە دیلی بەردشان پەی ئەستانەی.[1]