نامۍ: شېخ ئەمیر
نازنام: زۆڵەیی
ساڵەو کۊچی دمایینی: #1713ز#
یاگۍ ئامای دنیای: #زۆڵەیی#
یاگۍ کۊچی دمایی: #زۆڵەیی#
$ژیواینامە$
شېخ ئەمیری زۆڵەیی، شاعیرانو وەرکۆتو کوردەسانی،
ئی شاعېرە سەڎەی یاڼزەهەم و دواڼزەهەمی کۊچینە ژیوان، ساڵەو (#1713ز#) جە (قەزوێنە)ی نزیک بە سەحنەی کۊچی دمایینش کەردەن و ئیتر سەبارەت بە چەنیبیەی ژیواش، زانیاریێ ئەچامنە وەردەسەنە نییەن . دیوانە شېعرێ شېخ ئەمیری بە یاڎگاری پەی ئېمە مەنەنۆ، کە نزیکە و چوار هەزار دېڕە شېعرا جە وۍ مەگېرۊن، فرەو هۊنیاکاش سەرو ڕا و ڕەچەو خوڎائەشناسی هۊنیێنێ، فرە قووڵۍ و پەڕ مانێنۍ و گردشان پەڼۍ و مۊچیاریېنۍ و زانیاری ئایینیۍ و شەرحەو واچەکانو خوڎائەشناسینۍ.
شېخ ئەمیر زۆڵەیی، چا سەردەمەنە بەکەردار شیعیسم مارۊنە دلۍ ڕابازو یاری و یارسانییەکانی.
شېخ ئەمیر پېسە تەمامو شاعېرەکانو ئا سەردەما بە زوانی هۆرامی شېعرېشان واتېنۍ، چونکوم زوانو ئەدەب و فەرهەنگی بیەن.
چن نموونێ جە شېعرەکانو شېخ ئەمیری زۆڵەیی:
نموونەی (1)
گران دەردەنان ، گران دەردەنان
زام برین زووخ گران دەردەنان
قەیس جەفاکێش هیجران بەردەنان
چون شێخ سەنعان ئیمان هەردەنان
زوڼاری پۆش و زوڼارێم بەستەن
وەی ماجەراوە تەن دار و خەستەن
خەریک مەینەت کفر زوڼاریم
چون شێخ سەنعان وە دیڎەی یاریم
سەودای سەنعانیم جەسەر ویەردەن
سەر نە سایەی میر کەنعانیم بەردەن
مەر دەست باتن میر کەنعانی
بوەخشۆم گونای شێخ سەنعانی
وەرنە من وەی تاو کوورەی جۆشەوە
وەی شەرارەی بەرز پڕ خرۆشەوە
بازەم بەرزەن نەدارۆم ئارام
وەختەن چون سەنعان ڕسوا بم نە عام
زوڼارم بەستەن پەی گیان ئارام
سەنعانی ئاسام ئەی سەنعانیام.
نموونەی (2)
حەی و قافەنان، حەی و قافەنان
ڕاویار ڕاگەی حەی و قافەنان
ژ یوومن هیممەت شای بێ لافەنان
شاگرد ئۆستای حەریر بافەنان
ئوستاد شەرتم ژپۆی بەینەت بەست
تەوجوھ خێر کەرد تەونیم دا وە دەست
تەونش ڕەحمەتەن تانش ڕای وەفان
نەقشش نەقشێوەن کەردش بێ جەفان
ئەگەر یاوەر بۆ شکست نەدۆ بەخت
گرتەنم وە دەست مەبافی وە جەخت
نموونەی (3)
سەییاد مەوێنەن، سەییاد مەوێنەن
شوون گەورە گام سەییاد مەوێنەن
ساحێب حکوومەت، ساحێب نگینەن
گورێزان گاو غافڵ نشینەن
قانوونەن غافڵ خەجڵ بۆ وە شوون
شوون ها وە جامەکەس نەشناسا دوون
مەگەر سەییادێ ساحێب مەکرەمەن
گاو پەیدا کەرۆ وە زێڵ زوڵمەت
کەسێ نەواچۆ دەردوون خەزانەن
کەل و کۆ و شەرت ئێدش بەیانەن
وادەی شاخ شمار کەڵ ڕەم شاهۆ
ئیقرار مێردان کۆ و سەراسۆ
ئافتاو کە مدرا سەوزمەوۆ ئیقرار
سڕ نیهانیش مەوۆ ئاشکار
نموونە (4)
شیرین گوفتار بۆ، شیرین گوفتار بۆ
غوڵام کەسێوەن، شیرین گوفتار بۆ
زوان وە لاڵە و دەس وە کردار بۆ
وەکردار وێش ئومێدەوار بۆ
وێنەی پەروانە دەور شەم و نار بۆ
چون تەشنە پەی ئاو ئارەزوی یار بۆ
ساف و ڕاس و پاک یەقین تەیار بۆ
وە یەقین وێش ئومێڎەوار بۆ
نە حاڵ بۆ هەڵەت کۆتا مەنزڵ بۆ
نەپوختە و ناپاک دووپشک و دڵ بۆ
نە دەم نەڕای حەق دۆس گیانی بۆ
نە دڵ خارجی خاین خانی بۆ
غوڵام ئەو خاسەن تەن وە قەزا بۆ
بتەش بتوون بۆ وە کول ڕەزا بۆ
ئانە مێر یار هەن وە سینەوە
بتوون وە سفتەی خواجای دینەوە
نموونەی (5)
دڵە دەروێش بۆ، دڵە دەروێش بۆ
غوڵام کەسێوە نە دڵ دەروێش بۆ
مۆر بێ ئازار بێگانە و خوێش بۆ
پەیڕە و ئەرکان ڕەهنمای وێش بۆ
چون قەیس نە ڕای دۆس مەجنوون خەستە بۆ
حەساو نە حەساو کەمەر بەستە بۆ
یار پۆس نە کۆڵ دڵ نە گومان بۆ
پەروانەی پای شەم مەولا مێهمان بۆ
خاکش زەردە گڵ پوختە و تەیار بۆ
غوڵام ئیخڵاس خاوەند کار بۆ
چون نوسەیر نە ڕای یار سەردادە بۆ
بە چەشمەی تەشار مەس بادە بۆ
دۆس ئێش و نێش تانەی خواران بۆ
چەمەڕای زوهوور مەولای مەردان بۆ
ئەوسا نەو دوما هەر چە بڎۆ لاف
وەنەش عەیانەن وە تاف تا وەقاف
نموونە (6)
کێ کەردەن توفەیل ، کێ کەردەن توفەیل
کێ پەی دۆس وێش گیان کەردەن توفەیل
کێ مەدران وە شەرت چوون مەجنوون لەیل
کێ جەم یاریش کەردەن وە سووەیل
کێ ڕژیان وە ڕەنگ لالە و هەڵاڵە
کێ سەرمەست جام بادە و پیاڵە
کێ بێ نەلەخشا نە ڕای شەرت شوون
کێ ویەرد نە زەوق زیوەر زەڕنموون
جام مەجنوون نۆشا بەڕ بار تەی کەرد
مەست لقا بێ، بێ خاو و بێ خوەرد
جەوەڵ نشین بێ دام شەرت وە دەست
ئەسیر قەوڵ بێ نە بۆی بەیعەت مەست
پیر خەستە دەست خەراباتەنان
چەنی دانە و گەنج گەوهەر ماتەنان.
ئەسعەد ڕەشید.[1]