تالیف و گرداوری: سامی دهقانی
عرفان و تصوف در کردستان دارای قدمتی دیرینه است و تا کنون راجع به آن کتابهای با ارزشی نوشته شده است. یکی ازطرایق مشهور تصوف در کردستان، طریقه ی نقشبندیه می باشد. این طریقت که اصول آن تبعیت کامل از شریعت و سنت است، توسط عارف نامی«حضرت مولانا خالد شهرزوری قدس سره » در کردستان ترویج داده شد و بزرگانی مانند: علامه آلوسیِ مُفسر، صاحب تفسیر بزرگ روح المعانی و علامع ابن عابدین از مجتهدان بزرگ احناف و ملا یحیی مزوری عمادی مشهور به سلطان العلماء و شیخ عبد القادر شمزینی و تاج العلماء شیخ خالد جزیری و سید محمد اسعد، مفتی حله و سید محمد طاهر افندی، مفتی قُدس و شیخ محمد ناصح، افصح العلماء و بسیاری دیگر از بزرگان آن دوران مرید آنحضرت شدند.
از خلفای گرانقدر حضرت مولانا خالد؛ حضرت شیخ عثمان سراج الدین نقشبندی قدس سره بود که سالها در مناطق اورامان به ارشاد و راهنمایی سالکان و طالبان معرفت پرداختند و از اقصی نقاط مناطق اسلامی از جمله: ایران و عراق و ترکیه و هند و ازبکستان و عربستان طالبان طریقت و ره روان راه حقیقت برای کسب معرفت به خدمت آنحضرت می شتافتند و بزرگ مردانی مانند: مولوی کُرد و علامه ملا احمد نودشی و ملا عثمان بالخی پدر ماموستا محوی و حاج شیخ محمد باقر غیاث الدین و حاج شیخ شکر الله، شهباز سنندجی و شیخ شهاب الدین طالشی و ملا محمود مفتی و شیخ شمس الدین برهانی و شیخ عمر جله موردی و ملا حسن دار السلام و ملا محمد چولی و شیخ حسن کرکوکی و حاج عمر افندی رواندز و ملا محمد امین کوی سنجق و سید بایزید خانگاهی و سید قانون خانگاهی و ملا حامد کاتب بیسارانی وبسیاری دیگر از نامداران این دیار در خدمت آنحضرت به کسب فیض و معرفت پرداختند.
پس از وفات حضرت سراج الدین؛ فرزند لایق آنحضرت؛ شیخ محمد بهاء الدین قدس سره بر مسند ارشاد نشست و ایشان نیز بزرگانی مانند ماموستا محوی و شیخ محمد آیت النبی و غیره را تربیت نمود.
پس از وفات حضرت بهاء الدین، فرزند بزرگوار آنحضرت؛ یعنی شیخ محمد علی ملقب به حسام الدین قدس سره بر مسند ارشاد تکیه کرد و حدود 60 سال از عمر مبارک خود را صرف ارشاد و راهنمایی مردم دیار کردستان نمود. و بزرگانی مانند: شیخ حبیب الله روحانی کاشتر و ملا عبد الله مفتی دشی و حاج شیخ عبد الله شهبازی و علامه اسعد افندی خیلانی رواندزی و آیت الله شیخ محمد مردوخ کردستانی و ... در خدمت حضرت حسام الدین به کسب معرفت پرداخته و فیض یاب شدند.
حدود دو ماه پیش کتابی تحت عنوان سراج السالکین در سه جلد که هر جلد حدود چهار صد صفحه است؛ در مناقب شیخ حسام الدین و حدود دویست نفر از خلفا و مریدان آنحضرت به چاپ رسید. از ویژگیهای منحصر بفرد این کتاب این است که حدود 550 سند خطی اعم از مکاتبات مشایخ و علمای نامدار: «سنندج، مریوان، سقز، بانه، بوکان، مهاباد، دهگلان، کامیاران، ژاورود، اورامان تخت و لهون، کرمانشاه، پاوه، جوانرود، نودشه، سلیمانیه، حلبچه، هه ولیر، رواندز، بادینان، موش، وان، جزیره، بدلیس و سایر بلاد کردستان» و نامه های خطی پادشاهان( نامه های خطی رضا شاه پهلوی و ملک فیصل و ملک غازی و مصطفی کمال پاشا و سالار الدوله فرزند مظفر الدین شاه قاجار و شیخ محمود برزنجی مشهور به ملک محمود نه مر و غیره...) و اجازه نامه های علمی و طریقتی که اکثر آنها تا به حال در هیچ کتابی به چاپ نرسیده و همه آنها از ده ها سال پیش در صندوق و کتابخانه های خانواده های مذکور محبوس شده بود، در این کتاب موجود است.
همچنین حدود 150 قطعه عکس از سیمای آن بزرگان در کتاب وجود دارد که اکثراً نگاتیو آنها را به تازگی ظاهر نموده و تا به حال از دید مردم به دور مانده بود.
سراج السالکین که حاصل زحمت ده سال تحقیق و جمع آوری اسناد و مخطوطات عرفا و علمای کردستان بود؛ به لطف خداوند متعال در اواخر سال 92 در سه جلد در انتشارات علمی کالج در شهر سنندج به چاپ رسید و در کتابفروشی های شهر های استان کردستان و کرمانشاه و آذر بایجان غربی و سلیمانیه و هولیر و حلبچه موجود است و اینچنین در اختیار علاقه مندان به تاریخ و عرفان کردستان قرار گرفت.