Osmanlı'nın Sancılı Yıllarında Araplar, Kürtler, Arnavutlar 1877-1881
Abdurrauf Sinno
Selenge Yayınları
2011

Elinizdeki bu eser, tarihi boyunca Osmanlı İmparatorluğu’nun
akıbetini ilk defa tartışma konusu haline getiren 93 Harbi’nden
sonra imparatorluk bünyesindeki din kökenli çatışmaları
işlemektedir. Fransa’nın Mısır’ı işgal girişimi (1798-1801), Yunan isyanı
(1821-1829) ve Mısır’ın Suriye topraklarını istilasından (1831-
1840) başlayarak Kırım Savaşı’yla (1853-1856) devam eden süreçte
imparatorluğun verdiği savaşlar ve yaşadığı krizlerde “Şark
Meselesi”nin1 Avrupa dengesiyle olan bağlantısı, hukuki durumu
ilk defa Paris Anlaşması ve eklerinde (1856) açık bir şekilde ifade
edilen Osmanlı İmparatorluğu ve ona bağlı ülkelerin güvenliğinin
temininde önemli bir rol oynamıştır.2 Fakat son Osmanlı-Rus
savaşı (1877-1878), Fransa’nın 1870/71’de Prusya karşısında
aldığı yenilgi neticesinde etkisini kaybedip, 1880’de Liberallerin
iktidara gelişiyle birlikte İngiltere’nin Osmanlı İmparatorluğu’nu
himaye politikasından vazgeçmesi sebebiyle, bu garantilerin
hiçbir kıymet-i harbiyesinin olmadığını ortaya koymuştur. Bu savaşla
birlikte Osmanlı Devleti, Rusya’nın Büyük Bulgaristan Devleti’ni
kurma konusundaki Pan-Slavizm politikası karşısında yalnız
kalmış,3 Rus ordularının başkent İstanbul yakınlarına kadar
gelişiyle güvenliği tehdit altına girmiş; bu askerî felaketi malî kriz
(imparatorluğun borçlarını ödemekten âciz kalışı ve iflası) ve
siyasî kriz (topu topu üç ay zarfında iki sultanın azli ve üçüncüsünün tahta çıkışı) takip etmiştir.4..[1].