نامەیەک لەبارەی لێبوردەییەوە
#شەماڵ بارەوانی#

لێبوردەیی یەکێک لەهەرە خەسڵەتە بەرزو جوانەکانی مرۆڤە، لێبوردەیی ماکی ژیان و پێشەرمەجی مرۆڤبوون و بنەمای بوونە، ژیان لەسەر بنەمای لێبوردەییەوە وەستاوە، لەهەر شوێنێک لێبوردەیی نەبوو ژیان نابێت، ئازادی نابێت، سۆزو بەزەیی نابێت، مرۆڤ بوون و مرۆڤ دۆستی نابێت، ویژدان نابێت، ئەخلاق و مۆڕاڵ نابێت، مرۆڤی نالێبوردە، مرۆڤێکی بێ مۆڕاڵە، توندوتیژو بەربەرە، مرۆڤێکی سادیک و نەخۆشەو پێویستی بەچارەسەرە، دەی تکایە با لەپێناو ژیان و مرۆڤایەتی، لەپێناو خۆشەویستی و یەک ڕیزی، لەپێناو ئەخلاق و بەها باڵاکان، لەپێناو یەکترقبوڵکردن و پێکەوە ژیان، با لێبوردەبین، لێبوردەیی بکەین بە پڕنسیپ و گەوهەرو هەوێنی ژیان، دواجار جگە لەلێبورەیی هیچ شتێکیترنامانگەیەنێت بە ئامانج و ئەلتەرناتیڤی لێبوردەییش تەنهالێبوردەییە، لێبوردەیی نەبێت، توندو تیژی لەدایک دەبێت، تیرۆر سەرهەڵدەدات، فێندەمێنتالیزمی ئایینی زاڵدەبێت، جەنگی مەزهەبی ڕوو دەدات، مرۆڤایەتی پێشێل دەکرێت، ئازادیەکانی تاک بن پێ دەخرێت، لەسەر دیدو بۆچوونی جیاواز مرۆڤ بە هەرتەقەو تەکفیردەکرێت و مرۆڤایەتی بێ سەرو شوێن دەکرێت،
(نامەیەک لەبارەی لێبوردەییەوە).
پێمان دەڵێت مرۆڤی ئایدیۆلۆژیست و بابای مەزهەبگەرا، هەرگیز ناتوانێت لێبورەبێت، مرۆڤێک دەمارگیری ئایینی و نەخۆشی مەزهەبی کوێری کردبێت، چۆن دەتوانێت لێبوردەبێت، چۆن دەتوانێت مرۆڤ بوونی مرۆڤ ببینێت، بەرلەوەی ئایین، مەزهەب، ڕەنگ و ڕەگەز و هەرشتێکیتری ببینێت،
(نامەیەک لەبارەی لێبوردەییەوە).
پێمان دەڵێت فێندەمێنتالیستەکان، جا چ فێندەمێنتالیستی ئیسلامی یا مەسیحی، جو یان بودی و هەرئایینێکیتر بێت، هەرگیز مرۆڤی فۆندەمێنتالیست ناتوانێت لێبوردەو ئاشتی خوازو مرۆڤ گەراو ئینسان دۆست بێت.
(نامەیەک لەبارەی لێبوردەییەوە).
پێمان دەڵێت لەسایەی فێندەمێنتالیزمی ئایینی و دەسەڵاتی مەزهەب و دەوڵەتی سیوکراتی و حوکمی ئیدۆلۆژیاو بیری نالێبوردەییدا، هیچ کاتێک ئاشتی بەقەرارنابێت و چەمکی خۆشەویستی پێناگرێت و درەختی لێبوردەیی گەشەناکات و چڵەگیای پێکەوەژیان سەوزنابێت و کۆنسێپتی مرۆڤ بوون جێگیرنابیت و ئازادی ئایینی و ئازادی ویژدان بوونیان نابێت، نەخێر هەرگیزو هیچ کاتێک لەکەشێکی نالێبوردەدا برایەتی و فرەیی بوونی نابێت.
(نامەیەک لەبارەی لێبوردەییەوە).
پێمان دەڵێت لەکەشێکدا تەمی نالێبوردەیی باڵی بەسەردا بگرێت، جگە لەڕق، دەمارگیری، جەنگ، یەکترسڕینەوەو یەکدی کوشتن، ماڵوێرانی، دڵ ڕەقی، بێ ویژدانی..تاد. هیچیتری لێ شین نابێت، لەغیابی لێبوردەیی دا تۆتالیتاریەت و فاشیەت لەدایک دەبێت، ستەم و ڕەگەزپەرستی و ڕاسیزم و چەوسانەوە بڵاو دەبێتەوە، مانایەک بۆ ئەویترو ئاشتی کۆمەڵایەتی و ڕێزو تەبایی و پلورالیەت نامێنێتەوەو جیاوازیەکان دەمرن و ژیان دەچێتەوە ئەو پەڕی بێ مانایی خۆی.
(نامەیەک لەبارەی لێبوردەییەوە).
پێمان دەڵێت فێندەمێنتالیستگەرایی، نەخۆشەکی بێ ئامان و پەتایەکی مەترسیناک و دیاردەیەکی ناو بەشێکی زۆری ئایینەکانەو تایبەت نییە تەنها بەئایینێکی دیاریکراوەو زۆر یان کەم، بەشێکی زۆری ئایینەکان بەشێک لەفێندەمنتالیزمیەتی تێدا بووەو هەیە.
(نامەیەک لەبارەی لێبوردەییەوە)
پێمان دەڵێت جیهان تووشی پەتای فێندەمێنتالیزمی ئایینی و مرۆڤایەتی گیرۆدەی فیکری نالێبوردەیی بووە و ژیان بووە بەسوتماکی ئەو بیرە ناتولێرانس و شۆڤینی و نامرۆڤانە و هۆڤەیە، لەپێناو یەکڕیزی مرۆڤایەتی و خۆشەویستی نێوان مرۆڤەکان، لەپێناو پلورالیەتی ئایینی و کۆمەڵایەتی و سیاسی، لەپێناو ئاشتی و پێکەوەژیان، لەپێناو یەکترقبوڵ کردن و لێبوردەیی نێوان مرۆڤەکان، لەپێناو مانەوەی بەهابەرزو نۆرمە باڵاکان، لەپێناو سەلامەتی ئینسانیەت و ژیان، دەببێت هەموان دەست لەناو دەست و بەهەموو شێوەیەک، بیری نالێبورەیی و فێندەمێنتالیزمگەرایی ئایینی ڕەتکەینەوەو خۆشەویستی و یەکترقبوڵکردن و لێبوردەیی ئایینی پێڕەوی لێکەین،
(نامەیەک لەبارەی لێبوردەییەوە)
کتێبێکی فەیلەسوف و فیزیکزان و کۆمەڵناسی ناوداری ئینگلیزی(جۆن لۆک)ە، لۆک ئەو کتێبەی لەکاتێکدا سەبارەت بە لێبوردەیی بەزمانی لاتینی نووسی لە چارەکی کۆتایی سەدەی حەڤدەو لەساڵی 1689، لەو کاتەی ئۆروپا لە ململانێی مەزهەبی و جەنگی مەزهەبی ڕۆچوو بوو و ژیان لەناو تۆنێڵە تاریکەکانی سەدەکانی ناوەڕاست و لەژێر هەژمون و دەسەڵاتی کلێساو چینی ئەکلیروس و پیاوانی ئایینی و قەشەو پاپاو کاهینەکاندا پەنگی خواردوبوویەوەو شتێک نەبوو بەناوی لێبوردەیی و تولەرانسەوە، فێندەمێنتالیزمی مەسیحی و فێندەمنێتالیستە مەسیحیەکان بەرببوونە گیانی یەکتری و هەر گرووپەی ئەوەکەیتری کافردەکرد و پسولەی دۆزەخی بۆ دەبڕیەوە، هەر مەزهەبەو ئەوەکەیتری بەهەرتەقەدەکردو لەئایینی دەبردە دەرەوەو تۆمەتی بێ بڕوایی و فەرمەسۆنی دەدایە پاڵ، وەک ئەوەی لای خۆمان، چۆن فێندەمێنتالیستی ئیسلامی و فێندەمێنتالیستەئیسلامیەکان هەزارو یەک گروپ و مەزهەب و ناو فۆرمی جیاوازن و هەریەکەو ئەوەیتر تەکفیردەکات و ڕەتدەکاتەوە، لەناو مەسیحیەتیش هەمان شێوەبوو، تا کارگەیشتە ئەوەی جەنگی خوێناوی بەرپابێت لەنێوان گرووپە مەسیحیەکان و پروتستانت و کاتۆلیکەکان تراژیدیا بخوڵقێنن و یەکتری جینۆسایدو کۆکوژبکەن و ژیان خەڵتانی توندو تیژی ئایینی و شەڵاڵی خوێن بکەن، بەو چەشنە لۆک (نامەیەک لەبارەی لێبوردەییەوە).ی لەکاتێکدا نووسی، کە کەنیسەکان چەندە خاڵی بوون لەمیهرەبانی و لێبوردەیی، پیاوانی ئایینی و قەشەو کاهینەکان چەندە پێویستیان بە وانەی خۆشەویستی و مرۆڤ بوون هەبوو.
(نامەیەک لەبارەی لێبوردەییەوە)
پێمان دەڵێت لێبوردەیی کرۆکی باوەڕی مەسیحیەتەو پەیامی مەسیح تولەرانس و لێبوردەیی و خۆشەویستی و پێکەوەژیان بوو لەنێوان مرۆڤەکان، مەسیح هیچ کاتێک پەنای بۆ بیری نالیبوردەیی و فیکری تەکفیرو جەنگ و توندوتیژی و سەپاندن و شمشێرو سەرپەڕاندن و خوێن ڕشتن و دەزگای پشکنینی ئیمان و ئنتیماو عەقیدەو ویژدانی حەڵک نەبردووە بۆخۆسەلماندن و هەرگیز هیچ یەکێک لەحەواریەکانی خۆیشی هان نەداوە، خەڵک بکەن بەکۆیلەو کەنیزەو لەسەر جیاوازی ئایین و دیدەنیگا، پێڕەوی لەدەمارگیری ئایینی و ڕقی مەزهەبی بکەن و ڕقیان لەمرۆڤ ببێتەوەو مرۆڤ بکوژن و مرۆڤایەتی تیرۆربکەن، ئەویتر بەهەرتەقەو کافر لەقەڵەم بددەن و پسوولەی چونە دۆزەخ و بەهەشت بۆ خەڵک ببڕنەوەو سۆزو بەزەیی و غەزەبی خوداوەند بەسەر مرۆڤەکاندا دابەش بکەن، شاڵاوی داگیرکاری ببەن و خاکی گەلان و نەتەوەو خەڵکیتری نامەسیحی داگیربکەن، پەلاماری جیاوازیەکان بدەن و جەنگی ئایینی و مەزهەبی بەرپابکەن، نەخێر مەسیح هەرگیز ئەوەی نەگوتوەو نەکردووەو ئەوە ئامانجی ئەو قەت نەبووە.
(نامەیەک لەبارەی لێبوردەییەوە)
پێمان دەڵێت هیچ کەسێک بەهیچ پاساوێک و لەژێر هیچ ناوێکدا، ئەو مافەی نییە هێز بەکاربێنێت و لەڕێگەی فشارو زەبرو زەنگ و تووندو تیژیەوە عەقیدەو قەناعەت و ئایینێکی دیاریکراوە بەسەر خەڵک دا بسەپێنێت، پێویستە مرۆڤ ئازاد بێت و ئازادانەو بێ ترس و دوور لەزمانی زەبرو زەنگ و چاوسورکردنەوەو زۆری لێکردن بڕیاربدات و هەر دۆکترین و ئایدیاو ئایین و قەناعەتێک هەڵبژێرێت، یاخود ڕەتبکاتەوە.
(نامەیەک لەبارەی لێبوردەییەوە)
پێمان دەڵێت ڕێگای توندو تیژی و سەپاندو زۆرلێکردنی خەڵک، ڕێگای ڕزگاربوون و مرۆڤایەتی و چونە بەهەشت نییە، هەر ئایین و قەناعەت و ئیدەلۆژیایەک بەزۆر بسەپێندرێت، ئەوە پێچەوانەی بنەماکانی لێبوردەیی و ئازادیە، دژی هەڵبژاردنی تاک و سەربەستی مرۆڤەو سەپاندنی بەزۆر مرۆڤی دوو ڕوو دەبڵ مۆڕاڵ دروست دەکات، مرۆڤێک ناچارکراوە شتێک هەڵبژێرێت و بکات و بڵێت، کە قەناعەت و بڕوای پێی نییە، وەکو ئەوەی لەسیستەمە سیوکراتیەکانی لەنموونەی ئەفگانستانی تاڵیبان و ئێرانی ئاخوندەکان و سعودیای سەلەفیگراکان دەیکەن و دەیسەپێنن.
(نامەیەک لەبارەی لێبوردەییەوە).
پێمان دەڵێت مرۆڤ دەبێت ئازاد بێت، نابێ فشاری لێبکرێت و بەزۆر هیچ ئاین و ئایدیایەکی دەرخوارد بدرێت و ژیان و ئازادی و کەڕامەتی بن پێ بخرێت و مرۆڤ بوون و ئازادیەکانی پێشێل بکرێت.
(نامەیەک لەبارەی لێبوردەییەوە)
پێمان دەڵێت کلێساکان لەسەردەمی جۆن لۆکدا پێچەوانەی ڕێنمایی و فەرمایشت و تەعالیم و پەیامەکەی مەسیح، کەپڕیەتی لەخۆشەویستی و ئاشتی و لێبوردەیی و میهرەبانی ڕەحم و بەزەیی، ڕێیان دەکردو هەنگاویان دەهاوێشت.
(نامەیەک لەبارەی لێبوردەییەوە).
بانگەوازی لە کلێساکان دەکات، کە ئیترئایین تێکەڵ بەسیاسەت مەکەن و بەناوی ئاسمانەوە ژیانی زەمین وێران نەکەن و بێنەوە هۆش و دەست بەرداری بیری نالێبوردەیی ببن و بگەڕێنەوە سەر ڕێبازی ڕاستەقینەی مەسیح.
لەکۆتاییدا(نامەیەک لەبارەی لێبوردەییەوە).
پێمان دەڵێت دەبێت مرۆڤ بەر لەهەرشتێک ئنتیمای بۆ مرۆڤ بوون هەبێت، هەموو ئنتیماکانی تر دوای ئەو ئنتیمایە دێن و مرۆڤ بوون بەپلەی یەکەم و لەسەرووی هەموو لیست و ناوەکانی ترەوە دێت و هەر ئایین ومەزهەب و دیدەنیگاو ئاڕاستەیەک، مرۆڤ بوونی تێدا ڕەچاو نەکراو مرۆڤی تێدا نەکرا ڕوکنی ئیمان و بەسەنتەرو پێوەر، ئەوەپولێکی سوتاو ناهێنێت و بەتاڵ و بەلاشەو دەبێت هەموو ڕێچکەو ڕێبازو ڕێگاکان تەریقەت و ئێنەرژی و هێز لەقوتابخانەی مرۆڤایەتی وەربگرن و بەئاوی کانیاوی زوڵاڵی مرۆڤایەتی خۆیان بسمیل کەن و بەو ڕێگای مرۆڤایەتی دا بڕۆن و مرۆڤ بوون بکەن بەدرۆشم و پڕنسیپ.[1]