GIDIKZADELER: Milisliğin Kısa Bir Anatomisi
sedat ulugana
dergi: Kürt Tarihi ,sayı:5, İstanbul,2013, p.48-53
Günlerden bir gün sürüsüyle, arkasında ata binmiş birkaç çocuğu ve eşiyle Cafer, Van dolaylarından yola çıkıp Erciş'e gelir. Erciş'in çıkışındaki çeşmeye çadır kurar. Erciş'in ahalisi meraklı. Ziyaretçiler geldikçe, adam gıdık keser. Gıdık ahalinin genç keçilere taktığı isimdir. Ahali de kendisine bu lakabı takar. Yaz aylarının ortasında Gidik Cafer, keçi sürüsünü alıp Zilan'daki Aladağlara otlatmaya götürür. Kürt aşiretleri, bu esrarengiz misafirperver adama fazlasıyla yardım eder. Yıllar birbirini kovalar. Adam, Celali aşiret konfederasyonunun bölgedeki alt bileşeni Sori kabilesine, deyim yerindeyse transfer olur. Gidik Cafer artık aşiret sahibidir. Hem misafirperver, hem zengin hem de aşiret sahibi bir Kürt olup çıkar. 1915 yılında öldüğünde, oğlu Gıdıkzade İdris kırklı yaşlardadır. Kalkan aşiretinin önde gelenlerinden Tahir Bey'in kızı Zarife ile evlidir. Babasından işleri devralır. Aladağlardaki Kürt beyleriyle ticari ilişkilerini geliştirir. Böylece, Van Gölü çevresinin ilk şirketini, Nazlı'nın Ali ile ortaklaşa kurar. Şirkete de Aladağlar ticaret ismini verirler. Zilan Dağları'ndaki (resmiyette Aladağlar) Kürt obalarından satın aldıkları ve kendi yetiştirdikleri küçükbaş hayvanları, gemi ile Tatvan'a oradan da çeşitli vasıtalarla çobanlar eşliğinde, Antep'e götürüp satarlar. Bu ticaret sayesinde gün geçtikçe, Gıdıkzade İdris, Kürtlerin deyimiyle Idrisê Cewo zenginleşir.
RUSLARIN ZİLAN VADİSİ İŞGALİ
VE İŞBİRLİKÇİ AHALİ
Ruslar 1915 Eylülünde Zilan Vadisine Kazak birliklerini gönderdiğinde, yöre Kürtlerinin çoğu, küçükbaş hayvanları için kış hazırlıkları yapmaktaydı. 10'dan fazla kabile 2 aşiret adı altında toplanmışt: Ademan ve Haydaran. Haydaranların Hüseyin paşaya tabiyeti ve Malazgirt dolayların da Ruslara yenilmeleri, Ademanları Ruslara karşı yalnız birakmıştı. Ademanlarda en etkin kabile Bekiran ve önde geleni de Maruf Ağa idi. Dönein tanıklığına göre, Maruf Aga ve beraberindeki 200 kadar Ademan atlısı, Mozelan, Delevurd mintikasında Rus birliklerine saldırır. Mitralyöz daşları karşılar. Şehir, yeni yerine taşınmıştır. Eski şehir, Van Gölü'nün suları altında kalmıştır. Şehrin yarısı Türkmen ve Ermeni yarısı ise Kürt. Konuşulan dil ise Kürtçe ve Ermenice. Ermeniler, Rusların gelişinden memnun zira Hamidiye Alayları'nın katliamları sonucu Ermeni nüfusun büyük bir kısmı öldürülmüştür. Şehirli Kürtler kayıtsız, Türkmen ahali ise tedirgin ve işbirliğine hazırdır. O günlerde çekilen bir fotoğraf, az çok
bu işbirliğini ya da en azından taraflar arasındaki ateşine karşı geri çekilmek zorunda kalan Ademan atlılarından Maruf Aga, Şeyh Çerkez dahil 15 kişi yaşamını yitirir. (Bu 15 kişinin toplu mezanı Erciş'in İkizçalı (Komir) köyündedir.) Kalan athlar dağılmak zorunda kalır. Ademanların yenilmesinden sonra, Zilan Vadisi, Kazak birlikleri tarafından yağmalanır. Yöreden çok sayıda nüfus güneye ve batıya göç eder. Örneğin Yaşar Kemal'in ailesi de bu günlerde, Arnês Köyü'nden, Çukurova'ya göç edenlerden. Kendi anlatımına göre abisi Mahir de Ruslarla savaşırken yaşamını yitirir. Abisinin de bu 15 kişilik grup arasında olması bir ihtimal.. [1]