$Dineweri veya Ebu Hanife Dineweri (d. 1820 Kirmaşan - ö. 24 Temmuz 1895 Dînewer) Kürt botanikçi, astronom, jeolog, matematikçi ve tarihçidir.$
$Biyografisi$
Dinawari Doğu #Kürdistan#'ın Kirmaşan şehrinde doğdu, asıl adı Ahmed, lakabı Ebu Hanife (Hanife'nin babası), babasının adı Dawid, dedesinin adı Wenand'dır. Wenand'ın kendisi Zerdüştlüğün takipçisiydi ve İslam'ın yayılmasından sonra Müslüman oldu. Dineweri, adını Dinewer Bölgesi'nde doğduğu ve 24 Temmuz 1896'da Dinewer'de öldüğü yerden alır.
$Dinawari'nin Eğitim ve Çalışmaları$
Dini eğitim ve çalışma Dinawari astronomi, matematik ve mekanik eğitimini İsfahan şehrinde, filoloji ve şiir eğitimini Kfe ve Basra şehirlerinde aldı. Küfe'de İbn Sikkit'in (ö. 858) yanında çalıştı. Dinewari, sadece bir alanda değil, birçok alanda çok yönlü bir Kürt bilim adamıdır ve haleflerinin önünü açmıştır. Botanik alanında, zooloji alanında, dilbilim alanında (filoloji), mantık alanında, tarih alanında, coğrafya alanında, astronomi alanında, meteoroloji alanında Matematik alanında ve mekanik alanında eserler yazmış ve bu eserleri kendisinden sonra gelen büyük bilim adamları tarafından en güvenilir kaynaklar olarak kullanılmıştır. Aynı zamanda kemal ilminin de kurucusudur. Müslümanlar arasında şifalı otların babası olarak anılır. Çok yönlülüğü ile birçok yabancı bilim adamının ilgisini çektiği için birçok yabancı bilim insanı onu inceledi.Avrupa'da bilim çevrelerinde Kürt Onyılı olarak anılmaktadır. Dinewari astronomi alanındaki çalışmaları için 850 yıllarında bir rasathane yaptırmış ve bu rasathaneyi iki yüz yıl kendisi işletmiştir. Abdurehman Sufi, 946'da Dinewar'a geldi ve Dinevari gözlemini gördü, ancak Mokhols'un gelişinden sonra bu gözlem tamamen yok edildi. İslam'ın Altın Çağı'nda bilim ve tarih alanında birçok kitap yazmıştır. En ünlü kitabı Kitab al-Nabat'tır (Bugünün Kitabı). Yazıları günümüze ulaşmamış olsa da Dinawari 13 ciltlik tefsir yazmıştır. Yakut Hamavi (1179-1229), Dinawari'nin tefsiri için şöyle demiştir: Ondan önce hiç kimse Kuran'ı Dinawari kadar iyi tefsir etmemişti.
$#Kürtler#le ilgili çalışmaları$
Dinewari, Kürtlerin tarihini ve antropolojisini inceleyen ilk bilim adamlarından biriydi ve Ansab al-Ekrad (Kürtlerin Kökeni) adlı bir kitap yazdı. Bu eserinde eski tarihten günümüze Kürtlerin atalarını işlemiştir. Yine tarihte ilk kez Kürdistan imajı çizdi. Haritasında Kürdistan adını kullandı.
$Maneviyat için sözler$
Dinewari ürünleri birçok araştırmacının ilgisini çekmiştir. Alimlerin Dinevârî hakkındaki görüşlerinden bazıları şunlardır: Mehrdad Izady diyor ki; Zamanındaki birçok insan gibi Ebu Hanife Dinawari'nin hayatı da belirli bir zaman veya grupla sınırlı değildir. Tüm zamanların ve küresel kişiliğin tam tersidir. Eserleri incelendiğinde Ebu Hanife Dinewari'nin meseleleri Kürtçe bir bakış açısıyla ele aldığı hemen görülür. Bu nedenle ilk çalışmaları #Kürt kökenleri üzerinedir#. Bruno Silberberg (Alman Araştırmacı) da diyor ki; Bin yıllık araştırmalardan sonra, Dioscorides ve Theophraste'nin Yunanca kitapları daha çok kullanıldı. Ancak bu konuda Dinewari'nin çalışması bilgi ve içerik açısından daha kapsamlıdır. Maneviyat, bitkilerin sadece görünen taraflarını değil, aynı zamanda tıbbi, besleyici ve diğer özelliklerini de tanımlar. Hepsini tasnif eder ve hangi şartlar altında büyüyüp büyüdüklerini anlatır.Dinevari'nin eseri, kabileler hakkında da yazan Yunanlılardan Dioscorides ve Theophraste'in eserlerinden daha kapsamlıdır. Yakut Hamevi, Ebu Hayyan et-Tevhidi Tekrizu'l adlı eserinde şöyle demektedir: Dinawari'nin, Cahiz'in ve Ebu Zeyd'in eserini, ilmini ve faziletini bütün dünya söylese de yine de yetmez
$Ürünleri:$
Matematik ve doğa bilimleri üzerine çalışır.
Kitab al-Jabr wa'l-muqabala (Cebir Kitabı)
Kitab al-Nabat (Bugünün Kitabı)
Kitab al-Kusuf (Şafak Öncesi Kapanış Kitabı)
Kitab al-radd al-Rashad al-Isfahani (Al-Isfahani'nin Astronomik Gözlemlerinin Derlenmesi Kitabı)
Kitab al-Hisab (Hesap Defteri)
Kitab'ul-Bahsi fi Hisab il-Hind (Hint Aritmetik Analizi Kitabı)
Kitab'ul-Jam wat-Tafrik (Aritmetik Kitabı)
Kitab'ul qibla waz-zawal (Yıldız Konumları Kitabı)
Kitab'ul Anwa (Hava Durumu Kitabı) Islah'ul Mantiq (Adaletin İyileştirilmesi)
$Sosyal Bilimler Üzerine$
Erhemler Ansab al-Ekrad (Kürtlerin Kaynağı)
Ahbar'ut-Tiwal (Tam Tarih)
Kitab al-Kabir (Tarihin En Büyük Kitabı)
Kitab al-Fusaha (Belagat Kitabı)
Kitab'ul-Buldan (Coğrafi Kitap)
Dinewari bu eserlerine ek olarak 13 cilt tefsir yazmıştır.[1]