#SALIH BEGE HENI#: Zirkan aşiretinden Said Bege'nin oğludur. Zamanın entelektüelinden. İslam mantık ve tarihi, felsefesi, nahv serf sahasında çok hakim ve tanınmış biriydi. 1910'da bir Kürt gazetesinde yazdı. Xelil Xeyali ve Ziya Gökalp ile birlikte Kürtçe üzerine çok çalıştı. 1919'da Maden'in madenciliği, Hürriyet hareketinin kurulduğu döneme yakındı. Harekette çok çalıştı. İstiklal Mahkemesi'nde yargıçlara çok cesaretli cevaplar verdi ve #Şeyh Said#'le birlikte idam edildi. Arapça, Farsça, Türkçe, Fransızca, Ermenice gibi birçok dil biliyordu. Hem bilim adamı hem de şairdi. Ziya Gökulp, Türklerin dostu olunca onun hakkında şu şiiri yazmıştır:
Heger çêkî ji bo cehşê kerê re,
Afir bi zêr nav eywanê kesra,
Tu ewî avdî ji yenb'a heyatê,
Şûna ceh bidî wî lewzê xurma,
Muelim bibe ji bona wî Eflatûn,
Murebî bibe ji boy wî Îbnî Sîna,
Bawer meke ew ê sahib huner be,
Ew ê dîsa wekî bavê xwe ker be,
Dema ku ewî ji eywanê derînî,
Huner nayî ji wî xeyrî zirînî.
Mahkemece idamına karar verilen Salih Bey, cezaevindeyken Türkçe bir şiir yazmıştı:
Gerçi enzari hibadan dur olmuşuz
Rahmeti mevlaya yaklaşmakla mesrur olmuşuz
Hak yolunda müflisü hane harab olduksa da Bu harabiyetle biz manada ma'mur olmuşuz Ehli hak iz, korkmayız idamdan ber daradan Çünkü te'yidi ilahi ile mensur olmuşuz
Hakimi müptil yedinden medrubin olduksa da Emr-i hakla şer-i gara hakını ifaya memur olmuşuz
Kul bize zulmen mucazat etse de perva etmeyiz
Şuphemiz yoktur ki, indellahta me'cur olmusuz
Silihim ehl-isalihim dine can kıldım feda
Lütfü hakla tasnegan-I kevser olmuşuz!
#Cegerxwîn#, Salih Beg Heni Seydaye hakkında şunları söylüyor: Ayağa kalk Tavuklu Salih Beyi vatanımız seninle iftihar ediyor Kürtlerin kılıcını eline al Kürtler adına konuş.[1]
Navdarên Kurdan ( Kerem Serhatli)