یانە جە هۆرامانەنە
ئەوەنویستەی و دەسکاریکەردەی: ئەسعەد ڕەشید
خەڵکو هۆرامانی، هەرگیز دلۍ سیاماڵی و یانەی زەلین و هەڕینینە نەژیوان و نەتاوانش بژیوۊ، چونکم ناوچەکە سەختەن و هەم سەردو بەیسە بەڼانەن، کە ئا جۊرە یانۍ پەی ئا جۊرە کەشوهەوا سەختەیە گونجیێ نېیەنۍ. یانۍ هۆرامانی، کەرەسۍ وەشکەردەیشا(تەوەنی، هەڕە، دیمەکی، خېزەرە، چنارۍ)، کە هەم مەحکەمۍ و هەم وەرگەو سەردای و سەختی گېران،بە فرەیی دارو وەزۍ و دارو تفۍ بەکارئامان.
تەوەنی، کە دلۍ (کانە تەوەنەکانە) بەرشا ماران، ناوچەو هۆرامانینە فرېنۍ، دیمەکیچ کەجە قەڎ و داری ماراشارە و بە درېژی یەک گەزی و پانی چن سانتیمەترێ دارتاش ڕېکېشان کەرۊن، دمای بەرزبیەیۆ دیواری بە بەرزی یەک گەزی، منیاشا سەرو دیوارەکەیۆ پەی بەشکەردەی قۊرسایی بیناکۍ ملو گردو دیوارەکەیرە، هەم پېسە جسرۍ، سەرو بەرە و پەنجەرە و دودەری و دەلاقەیۆ منیاشارە.
بادلۆ، بە کۊڵەدارۍ کریۊن، دمای ئانەی دیوار جە بناغۆ هۊرزۊ بە بەرزی نیم گەزی، دارۍ کوڵۍ نیم گەزیۍ پاڵو یۊینە، سەرو دیوارەکەیۆ بە ڕیز منیارە(مرۊڵە).
وەختێ دیوار و ژوورەکا یاوا (دارەڕا)، ئا وەختە بە دار و چناری یا سپیدار، بە ئەڼازەو پانی دیوارەکەی، یان نیم گەز زیاتەر، دارەڕا کریا، میانو دوۍ دارا مەشۊم نیم گەز زیاتەر نەبۊن، گەر دارۍ چناری بان، دوەدوەی پاڵو یۊینە نریارە.
خېزەرۍ:
دمای دارەڕای، جە دار و تفۍ یان وەزۍ، بە مشار ماراشارەو بە پارچە تەختۍ نیم گەزیۍ ڕووسافۍ سەرو دارەکارە، تەختەپۊشش کەران، بە بزماری کواشا دارەکارە، دمایی وردە تەوەنی یان گەڵاو زەلی یان زەل سەرشارە وەڵاکەراوە، ئینجا (هەڕەبان)ش کەراو وەڵۍ ئانەیە کزربۊوە، گڵەبانش کەران و بە بانتلیر تلناش.
گرڎ ژوورێ، بەرێوە و پەنجەرێوە، یان کڵاوڕۊچنێ، یان دەلاقێ و دوودەریێش چەنەن.
خەڵکی دارا، ژوورۍ فرۍ کەرۊوە، خاوەنو ئاژەڵیچ، کاڎان و گەلەخانە و گۆڕۍ، پەی(مەی و بز و گاوە و هەسەرۍ و هەری) کەراوە، گەر (کەرگۍ)چشا بان، (کولینۍ)شا پەی کەراوە و گەر (تووتە)یچشا بۊن، یاگێش پەی وەشکەران.
خەڵکە هەژارەکۍ، فرەو وەقتی، کاڎانەکېشا، گەلەخانەکېشا، نزیکو ژوورو ژیوایشانۍ، ئانەیچ مەڵامەتێن پەی وەڵابیەیۆ(کەک و موریانە و گەنۍ).
بە هوکارو نەبیەی زېرابی، فرەو یانەکا، ئاودەس و وېشورگە(حەمام)شا نېیەن چەنە، گەر کارێشابۊن، پیێکۍ پەی مزگی و ژەنیچ پەی هانەو ژەنا ملان.
مزگی، گۆرەتەرین یانەن، دماتەر یانەو شېخ و بەگی. یانۍ هۆرامانی، دیوارەکېشا دلېوە بە هەڕە سواق دریا، تەختو زەمینەکەیچشا، بە هېڵەساو، سواق دریا.
ڕۊشنایی شەوېشان، چراوەی نەوتییەنە، بە شەوچەرە و زمسانی، چن سەعاتێ جە شەوېشا گۊزەرنا.
زمسانېنە،چەنی یەکەم نمەو وارانی، بە بانتلیری تەوەنین، چەنی سمەرا، بانەکاشا گېرارە و چەنی هەر واران وارایێ، بە بانتلیر تلناشا.[1]