هۆی پەیدابوون و گەشەکردنی زار لە زمانی کوردیدا.
1- هۆی جوگرافی لە سەختی و ئاڵۆزی سرووشتی کوردستاندا، کوردستان وڵاتێکی شاخاوی و چڕ و پڕە و نەبوونی ڕێگا و بانی زۆر و چاک کە هەموو ناوچەکانی کوردستان بە یەک ببەستێتەوە و بەفر و بارانی زۆر و ڕێگا گیرانیش هۆکارێکی دێکەیە لە هەر لەو هۆیەوە پەیدا دەبێ . باشترینیان وێنە زاراوەی هەورامییە.
دانیشتووانی ناوچەی هەورامان بەهۆی ناوچەی کوێستانی و بەفر و بارانی زۆر ، زۆربەی مانگەکانی ساڵ لە پێوەندی لەگەڵ زاراوەکانی تر دابڕاون
2- بوارە جیاجیاکانی چالاکی مرۆڤ لە بواری سیاسی (ڕامیاری) ، ئەدەبی ، ئابووری و هتد..
3- دەسەڵاتی ناوچەگەری و میرنشیتی کوردی لە دوای دەسەڵاتی یەکگرتووی ئیسلامی وەک میرنشینی لوڕستان ، سۆران ، بۆتان ، ئەڕدەڵان و بابان
· میرنشینی لوڕستان لە سەدەی 15 و 17 زایینی
· میرنشینەکانی کرمانجی ناوەڕاست و سەروو لە سەدەی 19
· میرنشینی گۆران / هەورامان لە سەدەی 14 و پاشان لە سەدەی 19
4- بەکارهێنانی دوو زاراوەی جیاواز لە بواری ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندن (ڕۆشنبیرانی عەڕەب و و فەڕانسە نەیانهێشت ئەو دیاردە درووست بێت)
ڕۆژنامە و گۆڤاری باشووری کوردستان بە دووشێوەزار بڵاو دەبنەوە..
5- دەمارگیری و هەرێمیگەریی و دوودڵی تاکی کورد بۆ ئەو دیاردەیە ڕێخۆشکەر بووە
6- دابڕانی پەیوەندی ئابووری و بازرگانی
7- کاریگەریی ڕۆشنبیری نەتەوە دەسەڵاتدارەکانی کوردستان وەک عارەب و تورک و فارس.
8- دواکەوتووی گەلی کورد بۆ ئەوەی کە لە وڵاتەکانی لەگەڵیان دەژین وەک گەلی دووەم چاو لێکراون.
9- بەکارهێنانی سێ ڕێنووس لە نووسینی کوردیدا وەک ڕێنووسی کوردی (ئارامی) ، لاتینی و سریلیکی ڕووسی
10- بەکارهێنانی زار وەک هۆی کێشە پەیدا بوون: موکریانی لە ڕادیوی مەهاباد و هەورامی لە مەریوان و ئەردەڵانی لە سنە، یان بڵاوکراوەی ڕۆژنامەی بزاڤ و ئاسۆ بۆ باشووری کوردستان لەلایەن ڕژێمی بەعسەوە.
11- دابەش بوونی کوردەکان لە ساڵی 1639 بە دوو وڵاتی ئێران و عوسمانیدا.
12- دابەش بوونی کوردەکانی ژێر دەسەڵاتی عوسمانی لە ساڵی 1920 بە سەر سێ وڵاتی تورکیاو سووریا و ئێراق.
سەرچاوە: #چەند بابەتێکی زمان و ڕێزمانی کوردی# .
دکتۆر #ڕەفیق شوانی# .
[1]