ناونیشانی بابەت: مێژووی ڕۆژنامەگەری کوردی
ئامادەکردن: #فرسەت سەید شکور#
ڕۆژی ڕۆژنامەگەریی کوردی دەگەڕێتەوە بۆ ساڵیادی دەرچوونی یەکەم ڕۆژنامەی کوردی بەناوی ڕۆژنامەی کوردستان، کە لەلایەن (میقداد میدحەد بەدرخان) لە قاھیرە لە ساڵی 1898. دەرچوونی یەکەم ڕۆژنامەی کوردی، بووە هەوێنی لەدایکبوونی سەدان ڕۆژنامە و کەناڵی ڕاگەیاندن لە هەر چوار پارچەی کوردستان، بەشێوەیەک ھاوکات گەلی کوردی لە بوارەکانی کلتوری، سیاسی، زمان، ئابووریی و زانستەوە هۆشیارکردەوە” یەکەم ڕۆژنامەی کوردی کاتێک لە قاھیرەی پایتەختی میسری یاخیبوو لە دەوڵەتی عووسمانی، دەردەچێت، بێگومان بێ گرفت و سەرکووت و ئارێشە نابێت، دەسەڵاتی عووسمانییەکان بیانووی بەردەوامی پێدەگرن سەربای فشارەکان تا #19-04-1909# بەردەوامی دەبێت. (کردلی ایقاێ وتحێیل ێنایعە تشویق هانی، ایچون شدمیلک) واتە (کوردان ڕاپەڕین بەرپابکەن و هونەر و زانست فێر بن) دروشمی ڕۆژنامەی کوردستان بوو.
ھەرێمی کوردستان و ئەزموونی ڕۆژنامەوانی مالکوم ئێکس لەبارەی ڕۆژنامەوانییەوە دەڵێت: “ئامرازەکانی ڕاگەیاندن بەهێزترین قەوارەن لەسەر زەوی و توانایەکی بێسنووریان هەیە لە نیشاندانی کاری خراپ وەک باش و کاری باش وەک خراپ، ئەمەش بەو دەسەڵاتەی، کە یاریی بە بیر و هۆشی جەماوەر دەکات”. ڕۆژنامەوانی بە گشتی لە سەرانسەری دونیا ڕۆڵی باڵا لە ئاڕاستەکردنی کۆمەڵگە بە باشی و خراپییەکانەوە دەبینێت. لەگەڵ ئەوەشدا کاریگەریی بەسەر، بە داڕشتنی سیاسەت و شێوازی بەڕێوەبردنی دەوڵەت و ئیدارەداندا دەبینێت، ھەر خۆی بەکارھێنانی ڕۆژنامە و ئامرازەکانی ڕاگەیاندن وەک دەسەڵاتێکی کارا و کاریگەر دەمانگەیەنێتە ئەوەی باوەڕەی کە چۆن فیکر و ھزری کۆمەڵگە چ ئاڕاستەیەک وەردەگرێت.
وەکوو مومارەسەی پڕۆسەی دیموکراسی و ئەوەی بە دیاریکراوی پێی دەگوترێت ڕۆژنامەوانی ئازاد، لە تەواوی دونیادا خوێندنەوەی جیاوازی بۆ دەکرێت، بۆچوونی زۆرینەیان بە ئاڕاستەی ئازادبوونی میدیایە بە ھەموو شێوەیەک، بەڵام بەشێکی دیکە لە ئایدیاکان، ئازادکردنی ڕەهای میدیا ڕەت دەکەنەوە، پێیان وایە دەبێت (سانسۆر) ێک بۆ ھەندێک ھەواڵی نادرووست ھەبێت، کە بە ھەواڵە چەواشەکار و بێبنەماکان وێنا دەکرێن. ئازادیی ڕەھا بۆ ڕۆژنامەوانی درووستە؟
چۆنییەتیی ئیدارەدانی (ئازادی) بۆ خۆی ڕا و بۆچوونی جیاوازی لەسەرە، چ جای ئەوەی بە ڕۆژنامەگەرییەوە بلکێت! لەڕاستیدا ئەمە جیا لەوەی سەکۆیەکی گرنگە بۆ دەستڕاگەیشتن بە دونیای نوێ و پێشکەوتنە جیھانییەکان لە ھەموو سێکتەرەکان، بەڵام بەھەمان شێوە لایەنی نەرێنیشی ھەیە،
ھەرێمی کوردستان، 32 ساڵە بە ھەندێک ئازادیی سیاسی و ئیداری و ئابووریی خۆی گەیشتووە، ئەزموونێکی باشی لەگەڵ چۆنییەتیی ئیدارەدانی ھۆیەکانی ڕاگەیاندا نییە، بەشێوەیەک، لەم قەوارە 6 ملیۆن کەسیەدا، دەیان گۆڤار و میدیا و ڕۆژنامەی جۆربەجۆر ھەن، کە زۆرینەیان لەلایەن حزبەکانەوە ئاڕاستە دەکرێن، ئەمە حاڵەتێکی ئاساییە، لە ئەمریکا و وڵاتانی پێشکەوتووی دیموکراسیی ئەوروپاش ئەوە ھەر ھەیە، بەڵام بەدرووستی ھۆیەکانی میدیا دەبێت لە خزمەتی بیری تاک بە تاکی نیشتماندا بێت و سەربەخۆیی لەدەست نەدات.
بەڵام بەدرووستی دەتوانین بگەینە ئەو بڕوایەی، کە دۆخی ڕۆژنامەوانی بە ھەموو شێوە و فۆرمەکانییەوە، لە ھەرێمی کوردستان لەژێر پرسیاردایە، و پێویستی بە پێداچوونەوە و ڕێکخستنەوەی ورد ھەیە. ھۆیەکانی ڕاگەیاندن پێویستی بە ئیتیک ھەیە، ئیتیکێک، کە ھاوسەنگ و یەکگرەوە بێت لەگەڵ بنەما درووستەکانی ڕۆژنامەوانی، نەک سەرپێچیی بەھا کۆمەڵایەتییەکان بقۆزێتەوە و بە ئارەزووی دڵی خۆی ھەواڵ بھۆنێتەوە.
ئیتیک لە ڕۆژنامەوانیدا
ڕاستە ئیتیک لە ڕاگەیاندن وابەستەیە لەگەڵ کولتوور و نەریت، بەڵام بەسوودوەرگرتن لە میدیا پێشکەوتووەکانی دونیا، بێ شک کاریگەریی گەورەی گۆڕانکاریی بەخۆیەوە دەبینێت. دواجار ھەرێمی کوردستان پێویستی بە بەگەڕخستنی میدیا و ڕۆژنامەوانی ھەیە، بەشێوەیەک، خۆی لەو قاڵبە ھەڕەمەکییە لە کارکردنە دابماڵێت و لە چوارچێوەی کارکردنیدا ڕەچاوی بنەما ئیتیکییەکان بکات. هەرچەندە ئێمە ئێستا خاوەنی میدیای نیشتمانیی نین، بەڵام دەتوانرێت ھەر لە چوارچێوەی کاری ڕۆژنامەوانیدا و لە چوارچێوەی ئاشتەوایی و یەکگرتوویی و دوورکەوتنەوە لە بڵاوکردنەوەی ڕک و دووبەرەکی و هەواڵی گواستنەوەی هەژموونی تاڵ و بێ ئیرادەیی بەخشینەوە کار بۆ وتاری نیشتمانیی بکرێت. لەدوای پێشکەوتنی تەکنەلۆجیا و بەجیهانیبوون، ڕۆڵی ڕۆژنامەوانی لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی و ناوخۆییدا بەهێزتر بوو، ئەمەش وای کرد ڕۆژ لەدوای ڕۆژ بەهێزتر بێت و توانایەکی بێ سنووری لە باوەڕپێهێنانی جەماوەردا هەبێت.
کۆبەند
بۆیە دەتوانین بڵێین، دەسەڵاتی چوارەم بەرهەمی سیستەمی دیموکراتییەتە، کە ئەرکی سەرەکییان چاودێریکردنی دەسەڵاتە و نوێنەرایەتیی هاووڵاتی دەکات، هەروەک بەکارهێنانی سیستەمی دیموکراتی بۆ بەرژەوەندیی چەند کەسانێک بەکار دێت، بێگومان دەزگا ڕاگەیاندنەکانیش بۆ هەمان مەبەست بۆ بەرژەوەندی و چەواشەکاریی دژ بەیەک بەکار دێن. لە کۆتاییدا، گرنگە ڕۆژنامە بەشێوەیەکی گشتی ڕۆڵێکی بەرپرسیارانە بگێڕێت، بەتایبەت لەو دۆخە سەختانەی دێنە ڕێ، وەک ھەر ھەڕەشەیەک، یان مەترسییەک لەسەر خاک و نەتەوە، گرنگە میدیا ڕۆڵی نیشتمانییانەی خۆی ببینێت. ناکرێ میدیا، وەک ھەواڵنێری نەیار و دوژمن مامەڵە بکات، ئاخر ئەم مۆدێلە لە ڕاگەیاندن، کە ڕۆژنامەکەی دەخاتە خزمەتی سوپای داگیرکەر، لە تەواوی دونیادا نییە. بەکوورتی، ڕۆژنامەوانی دەبێت ڕۆڵی کارا لە ھوشیارکردنەوەی کۆمەڵگە لە ھەموو ئەو کێشە و گرفتانە ببینێت، کە ڕووبەڕووی نیشتمان دەبنەوە و خستنەڕووی چارەسەرییەکان بۆ کێشە کۆمەڵایەتییەکان، کە ئێستا لە تەواوی سێکتەرەکان بەرۆکی وڵاتیان گرتووە، بەمە دەتوانین بگەین بە پێشکەوتنە جیھانییەکان و لەم ژاوەژاوە ناتەندرووست و ناعەقڵانییەی ئێستا دوور بکەوینەوە. (بەگەڕخستنی ڕۆژنامەوانی و ھۆیەکانی ڕاگەیاندن بەشێوەی عەقڵانی و لۆژیک، ھاوکاتە لەگەڵ بەرھەمھێنانی نەوەیەکی ھوشیار و بەئاگا لە خزمەتی بەرژەوەندییە باڵاکانی نیشتمان) شایەنی باسە؛ دەستپێکی دەرکەوتنی ڕۆژنامەی کوردستان لەلایەن ھەموو میدیا کوردییەکان و حکوومەتی ھەرێمی کوردستانەوە وەکوو سەرەتای ڕۆژنامەگەریی کوردی قبووڵ کراوە و بە شانازییەوە یادی دەکرێتەوە. [1]