ژیونایۆ شېعرەی هۆرامیۍ
بەشۍ: پەنجەمە
نویستەی: #ڕەئوف مەحموودپوور#
هووشېیاریی شاعێرانە
شێعرە خولقیاو زەینەو تاکەکەسیەنەو پېسە جە ئۊسایینەنه وچیێ؛ ئا کەسیچە ساحېبوو بەهرێوە لەمئاوەردین کە ئاڎش بەساحېبوو تەوانوو خولقنای شێعرێ کەردەن. ئا بەهرە لەمئاوردە (توان بالقوە) جە وېشەنە یاگێ سەرنجێن و بنەمای بنەڕەتینوو خولقنای ئا نێعمەته ئەدەبېیەنە کەبۊ باعیسوو لەزەت بەردەی و سوکنایی پنە دای.
ڕەنگە جە سەردەمانێوەنەو لاو بڕێ سەرنجەکاوە ئی بەهرە لەمئاوردە بیەبۆ بە شەرتەی کامڵەو شێعرێ و شاعێر بە دڵنیا بېیەی چانەی کە شێعرە ئێلهامێوە زەینېیەنە قەناعەتش کەردەبۆ و ئەوپەڕوو بەرهەمەکەیش بیەبۆ بە لاونایۆ یان تام و لامەدایۆ ڕېکوزیای ئاهەنگاویی کە گۊشلاون بیەبۆ و هەستوو وەردەنگیش جمنابۆ.
بەڵام جە ڕوانگێوەتەرۆ ئا بەهرە لەمئاوردە پێسەو زەمینێوەن کە جەوېشەنە قابلوو بەرهەم ئاردەی زەرعاتین کەچی تاکو هەرمانەش سەرنەکریۆ و ڕەنجش چنە نەدریۆ بەهیچ مەبۊ. بەڵام ڕەنجی ژیرانەو بەئەزموون، کەرۊش بە باخ وبۊلاخێوە وەش و پەڕبەهرە. (ئینەیچ بابەتێ فرە ئاسایین و ساڵانی ساڵا ساحیب نەزەرێ دووبارەش کەراوە! .
بەڵام جە ڕوانگێورەتەرۆ، پەروەردەو وێ پنەیاونای بابەتێوە بەبایەخا کە مەبۊ وەرچەم نەگیریۆ. هەر ئی بابەتەنە کە زەینێ شاعێرانە حازرو ئامادە و بەجووڵە کەرۊ. بابەتێ کە چېگەنە دووبارە کریۊوە، بابەتێوەن کە پێسەو هووشېیاریی شێعریی نامېش بریۊو پەی ئاستوو زانیاریی و بەرینایی دەرەتانوو چېوزانای شاعێری گېڵۆوە. زانیاریێ کە جە دەقی شێعریەنە و بەئەدەبی کریۆ و ڕەنگە بدۆوە.
ئی ڕۆتە جە شێعرەی پێوەرەو ئېمەنە بېیەی و ڕیشەش هەن. بەشێوە جە شاعێرە ئۆسایینەکاما نیشانەشا دێنە کە گەرەکشا بېیەن جە دەقەکاشانەو بەپاو باویلکەکاو سەردەمو وېشا، ئاستوو هووشېیاریشا نیشانە بڎا. پەی نموونەی جە بەرهەمەکاو یارسانېیەنەو بەتایبەت جە دیوانە گەورەنە، بڕێ جە دەنگەکا پەردەچوو وېشا ئاژینوو باستانگەرایی و زانیاریی تارێخی کەردەن و گەرەکشا بېیەن هووشېیاری تارێخی و باستانی وېشا برمانا. بڕېوەیچ ڕوەشا کەردێنە هووشېیاریی دینی وېشا.
یان خاڵۆی کۊماسی جە پارچە شێعرەو چەرخ پڕ خەتەریەنە هەنگامەی تارێخیەو کۆن گەرایانېش نیێنە.
فەقێ قادری هەمەوەند، هووشېیاریەکەش ڕووبە کۊمەڵناسی ورجەرخنان. باسوو زوڵم و ستەموو داگیرکاری تورکی کەرۊ! مەڵڵا خڎرو ڕواری کە پێسەو حەکیمێ کۊمەڵایەتی هووشېیاریی وېش سەرو واڕای ژیوای خەڵکی وزۆ ڕوە.
مامۊسا مەولەی گەرەکشا ئاستوو زانیاری وردوو وېش و شارەزا بېیەیش چنی فەرهەنگوو خەڵکی نیشانە بڎۆ. یان بڕېوەتەر جە شاعێرەکاما ئاراستەکەیشا ڕووبە عێرفانی واڕا.
مەلا عومومەری ڕەنجوریچ، ئاراستەو هووشېیاریەکەیش واڕۆ پەی ئاشنا بېیەی چەنی شاعێرا کوردەواری و گەرەکشا زانیاری وېش سەرو ڕۆتی ئەدەبی و شێعره و کوردەواری نیشانە بڎۆ و پی بۊنەوە جە پارچە شێعرێوەنە کېشوەرێ فەرهەنگی مەرزنۆرە کە یاگێ سەرنجێن.
میرزا ئولقادرو پاوەی جە شێعرەکاشەنە سەعیە کەرۊ ئاستوو هووشېیاری وېش جە بوارەکاو جوغرافیای و کۆنزانی... وزۆ ڕوە. بەتایبەت جە شێعرەو لێفەشڕیەنە و کولە و ئاینەمەلیەنە.
یان مەڵڵا خڎری ڕواری جە دنیاو مووچیاری کەردەینە گەرەکش بېیەن بەرەکەتوو هووشېیاری وېش بە جەمارەی بەخشۆ.
بە لەیەکدایۆ ناوەرۆکوو شێعرەکاو شاعێرە باڵادەسەکا ۋېیەردەی، کریۆ ئاراستەکاو هووشېیاری شاعێری جە چن ڕەهەندێنە دەسەبەس کریۆ:
هاگاڎاریی سەرو دیاردە سرۆشتیەکا
بابەتی تارێخی و کۆنزانی.
باسوو لەشکەرچیەتی
باسوو داستانە ئاشقانە و حەماسیەکاو ۋېیەردەی
باسوو بابەتە دینی و عێرفانیەکا
باسی کۊمەڵایەتی بە سەرنجەی ئۆسایینەوە
بەڵام ئاخۆ قەناعەت کەردەی پا ڕەهەندا پەی پەروەردە بېیەی زەینەی شاعێرانێ شاعێرێوە سەردەمیانەو ئارۊیینی وەس کەرۊ؟!
پێسه و گردو بابەتەکاتەری ئاسایین ئەر هووشېیاریچ بەپاو سەردەمی گۆڕانکاریش بەی ملەرە یام دەرەتانەکېش بەرفراوانتەرێ باو ڕەهەندەکېش پەل پەی فرەو یاگا کېشا.
ئانەن کە شاعێری سەردەمیانەو ئېمەیچ مەشیۆ پەی پەروەردە کەردەی ئا بەهرە لەمئاوردەیە ڕەنج بدۆ و زەحمەت کېشۆ. ئی ڕەنج و زەحمەتیچە جە چن گۊشە سەرنجێوە یاگێ باسی و لەیەک داینۆ کە چی بەشەنە یۊ چا گۊشەسەرنجا وزیۆ وەرباس. ئاڎیچ هووشېیاریی زەینی شاعێرین.
ڕەنگە بابەتێوە زیادەبۊ ئەر وچیۆ؛ شاعێری سەردەمیانە مەشیۆ تاکو ئا یاگێ پنەش کریۆ زەینەو وېش پەروەردێ کەرۊ. بەڵام ئینە جەخت کەردەیوەن بەپاو ئانەی کە؛ زەینەی پەروەردە کریێ دنیایێ بەرینتەرەو وەروەڵاتەرە وزۆ وەرچەمو شاعێری و پەسایەکاو شێعرێچ وەر‌دەسو شاعێریەنە هەرپاجۊرە فراوانتەر کەرۊ. شاعێرێ کە زەینەو وېش هووشېیارە و پەروەردێ کەردێبۆ، بە زەینیەتێ وەروەڵاتەر و قووڵتەرۆ خڎێ مڎۆ هەرمانەکېش و دەقەکایچش هەرپاجۊرە مەحکەمێ و هێقمێ باوە.[1]