پۊختێوە جە تاریخو هۆرامانی و سرووشتو ژیوای خەڵکەکەیش
بەشۍ: ویس و هەشتەمە
نویستەی: #ئیبراهیم میکە عەلی#
ئایین و ئایینداریی جە هۆرامان

پیٛسە بەشەکا وەڵتەرینە باسما کەرد ئایین دلیٛ هۆرامانی و گلیٛرگەی و خەڵکەکەیشەنە ڕیشەش قوڵا و وەڵیٛ سەردەمو نویستەینە هەتا سەردەمو نیگار کیٛشتەی و تەوەن نویسی و دماتەر سەردەمو نویستەی کەتیبە هەڕین و تەوەنینینەکا و دماتەر نویستەی سەرو پوٙسو ئاژەڵیۆ، ئاماریٛ و هیٛمێما هەنیٛ هەکە خەڵکو ناوچەو هۆرامانی ئاهورا پەرس بېیەن و خوڎاش ئەژناسان.
دمای سەرهوردای و وەڵاو بېیەیۆ ئاینو ئیسلامیچ، ڕاو لەشکەرکیٛشیەکاوە ئیسلام سپاش یاوا فرەو وەڵاتا، وەلێم هۆرامان وەرو سەختیش و نەبېیەی چەمساقاشا دلیٛشەنە، سپاو ئیسلامی ماوەو (300) ساڵانە، یانی ساڵەو (18)ی کوٙچیۆ هەتا (318)ی کوٙچی سەرەمڕە حەولیٛش دێنیٛ پەی ئانەی بێ دلیٛ هۆرامانی و هەرچڼ ساڵیٛ جارێوە هەڵمەتەش دێنە وەلێم بە خەسارەتێوە فرۆ گیٛڵێنیٛوە، سەرەڕاو ئانەیچە سپاو ئیسلامی هەڵای هەر بە جەنگ نەتاوانش بێ دلیٛ هۆرامانی، بەڵکوم ڕاو تەتەر و پېخامئاوەراوە دماو نزیک بە حەوسەڎ ساڵا ئاینەکە یاوا هۆرامان و ۋەرو ئانەیە ڕابەرە ئایینییەکیٛ هۆرامانی هەکە وەڵتەر بە (پیریٛ) ئەژناسیێبیٛنیٛ هەواڵو ئامای ئا ئایینە تازەیشا دابیٛ، خەڵکو ناوچەکەی بە شیٛنەی ئایینە تازەکەشا چەنی ویروبڕوا قەڎیمیەکەو ویٛشان هەکە شوٙنەما و ئایین و میترایی و زەردەشتیەتی بیٛ ئاویٛزان کەرد و نەتیجەنە و بە وەرکەوتەی چەنی ئایینو ئیسلامی وینگا و مەزەبێوە هۆرامیانەی ویٛیانەش چەنە خیٛزیا و دماتەر بە نامیٛ دینو یارسانیۆ نامیٛش بەرکەردە، سەنەڎیچ پەی ئانەی هەکە یارسان ڕیٛخەش هۆرامان و ناوچەکەنە کوانەرە، ئانەنە هەکە چڼان یاگیٛ جە دەگایا و هاناوا و کەش و کوٙساری هەکە لاو یارسانەکاوە مەبارەکیٛنیٛ ئینێ یام هۆرامانەنە یام نزیکو هۆرامانیۆ، پیٛسەو: دەگاو پەردیوەر - شیٛخانی، کەشو شنرویٛ، دەگاو هاواری، هانەو تەشاری، دەگاو سەرگەتیٛ، دەگاو موٙردینی، قەڵا سیما، تەپە سو - تەپو سەفێ، شارەکڵەو تەویٛڵیٛ، کەلو داودی، تاشو گوٙرینیٛ، مەڕەو نەویٛ، دەگاو ئەحمەد بڕنەی، دەگاو دەرەشیشی، مەرقەڎو شیٛخە سیاوەی - شیٛخ ڕەش، میری سوور، کاکەی جاور، مەزارو باوا یادگاری، شارەزوور، دەگاو دزاوەری.[1]