بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
بەشۍ یەرەمە
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: #ئەسعەد ڕەشید#
دمای خېزیاکەو وەهارو ساڵەو (1991ز.)ی، میللەتو کورڎی و هەرەسەو ڕژېم و بەعسی فاشی گۊڕبەگۊڕی و گېڵایۆ خەڵکی پەی ماواو زاڎگاو وېشان، ئېمەیچ گېڵایمێ شارەکڵەو خۊرماڵی پەی سەرو وېرانەی. وردە وردەی بە دەسی هاڵی دەسمان کەرد بە بنیاڎنیایۆ یانەو کووجیەکاما، دمای هېمن بییەیۆ بارو زروفەکەی و مەرزیارەیمانو کۆتەرەی ئەمن و ئاسایېشی ناوچەکەنە، لواینە دلۍ ژیوایێ تازەی، کە ئامېتەو ئازاڎیێ بۍ کە بەرهەمو کۊشش و خەباتو خەڵکو ناوچەکەی بۍ، دماتەر ویرما جە بوارەکا پەروەردەی و وانای و بوارو لەشساغی هامنشینەکاماو ویرما جە بوارو کۊمەڵایەتی و دارایی کەردۆ پەی ژیوایێ خاستەری و پەڕ جە وەشگۊزەران تەری.
ویرما جە فەرهەنگ و کەلتوور و ئاداب و ڕەفتارو میللەتەکەیچما کەردۆ، بە هۊکارو ئاوارەیی و چۊڵکەرڎەی و وېرانبییەی لاڎەگاو ئاواییەکاما، زەرەرێ فرە یاوا پەنەشان، هەمدیس نزیکەو سی ساڵا جە ئاوارەیی و دەربەدەری و ڕەمای و کۊشت و بڕو وېرانکەرڎەی و کاولبییەی دەگایەکاو کوردەسانی سەرتاسەری و ناوچەو هەڵەبجەو خۊرماڵ و هۆرامانی بە دیاریکریایی. دمای قڕکەرڎەی و کیمېیاوارانی و ئەنفال کەرڎەیمان، چېرو ئا زروفینە ملما نەڎاو جارێتەر هۊرستیمێ و ماف و هەق و وېما وەرگېرت جە ستەمکارا گەل و نەتەوەکەیمان. بەڵام ئەسەف، بەداخۍ و خەمباریۆ وڵاتمان چەنی وەڵتەر بېیەبۍ وېرانە جە ساڵەکاو (1976- 1991ز.) بە دەسو ڕژېمو ستەمکارو بەعسیۆ، ئیسەیچ هەرپاسە وېرانەو کاولەن، تەۋەنی نەنریێنە سەرو تەۋەنېوە. وەراوەرو ئا گرڎ قۊربانیاو کاولبییەیە و یانە سۊتەیەنە، هەتا ئیسەیچ زامەکېما ساڕېژۍ نەبیېنۍ و هەس و نەسەکېما عەزیەتمان مڎان. دمای ئا گرڎو کارەساتا قەرارما دا سەرجەنۊ ناوچەکەیمان ئاوەڎان بکەرمێ، ماتڵۍ نەبیمۍ دیارو ئانېشاوە کە ساڵەهان خزمەتشان کەرمۍ، ئانەیچ وەفاشان بېیە، فرە بە داخۆ ئانەی ویرو هیچ کوردێ بەشەرەفیرە ناما، قۊمېیا، ئانەی ستەمکارو زۊردارە وەڵینەکا پەنەشان نەکەردیمۍ ، کەسوکارو کوردەکەو وېما پەنە کەردیمۍ. ئېمە جیاتی ئا گرڎ ئاوارەیی و دەربەدەریەو دلۍ شارا و وەڵاتا، ئا گرڎ شەهیڎا و ئەنفالکریایا، ئەشۊم ئەپاسەو پا تەرزە عېوەزاما بڎاوە! ئانەی ڕەنگدار نەبۊو دەسەڵاتش سەرو ناوچێوەرە نەبۊ، هیچ مافێش نەبۊ، تەنانەت مافە گەردونیەکېچ کە دیاریۍ خوڎاینۍ پەی تەمامو بەڼەکاش پېسە مافو (زوان، کەلتوور، فەرهەنگ)ی. گېرە تەقەللاشان پەی پووکیایۆو نەمەنەی زوان و کەلتوور و فەرهەنگو ناوچەکەیمانەن، حەتتا وستەنشا پەشتەو کەنۊڵا، لاش پەی نمەکەراوەو فەرامۊششان کەرڎەن.
پەوکەی پېسە ئەرکێ فەرهەنگی و کەلتووری و نەتەوەیی و ئایینی، ویرما چانەیە کەردۆ ئەشۊم وېما خەمو کەلتوور و فەرهەنگو وېمان بوەرمېن. جە پەردەچیایما پەی وەرپەرسیاییما، تاکو دەسەنە بەرنەشیەن خەمو زوان و کەلتوور و فەرهەنگەکەیما ( هۆرامان و هۆرامی) بوەرمۍ. هەر چەنی وڵات و شارو دەگاکېما کاولۍ بییۍ، با هەتاکو زوەن (زوان و نویستەی) ڕەسەنو هۆرامی وېران نەکریۊن، نەشۊریۊوە و نەپووکیۊوە و جە یاڎ نەشۊوە.
پەوکەی هەرچاگەو چا کاتەنە دمای ئەرەمەرزییایما و قەرارگېرتەیما و بنیاڎنیای یانەو موڵکیما، ویرما جە گەشەو زوانی و فەرهەنگی و نویستەی و ۋانای بە زوانی ئەڎاییما، پارېزنای داب و نەریت و باو و بەڼەکاما کەردۆ، بە دیاریکریایی چینو ڕۊشنویر و مامۊساو شارەزایا (زوان و نویستەی) و خەموەرەکا ناوچەو هۆرامانی، هەرکەسێ چا بوارەنە هەکە شارەزانو بەپاو تەواناو وېش، بەشداریش کەرد.
ئېمەیچ هەر سەرەتاو ساڵەو (1993ز.) دەسمان کەرد بە نویستەی بە زوانی هۆرامی (زوانی ئەڎایی)، بە بابەتۍ پەرۋەرڎەیۍ و کۊمەڵایەتیۍ بەشداریمان کەرد جە بەرنامە هۆرامییەکاو ڕادوینو هەڵەبجەی شەهیدی، دماتەر ویرما جە پارېزنای ئا بابەتا کەردۆ و ڕزگارکەرڎەیشان جە فۊتیای و گلېرکەرڎەیۆشان دلۍ دوەتۊ بەرگێ (150) لاپەڕەینە کە بە زوانی هۆرامی تۊمارما کەردۍ و نامونیشانو (دەگاو گۊڵپی)ما پەنە دا، ئا کتېبە فرەو بابەتە کۊمەڵایەتی و پەرۋەرڎەییەکېش هۊرگېرتېبېنۍ و چاپمان کەرد. ئیتر هەر چا کاتۆ ویرم جە چن نەخشەو پلانێ دوورمەودای کەردۆ کە ئەر تەمەن باقی بۊ جابەجاشان بکەرون. ئانەبۍ دمای نویستەی بابەتە جۊراو جۊرە هۆرامییە (کۊمەڵایەتی و فەرهەنگیەکا) پەی ڕادوینەکا، دماتەر وەڵاکەرڎەیۆ کتېبێ بە زوانی هۆرامی. ئینجا نەخشەو پلانی دوەمم نییا وەرو دەسان کە نویستەی و گلېرکەرڎەیۆ تاریخو دەگایەکاو هۆرامانو بەشو (لهۊنی)، کوردەسانو ئېراقی، بە ئۊمېڎ و ئاواتێ فرۆ قۊڵۍ (خەموەری و چەنەویەریم) چەنە هۊرکەرد.
بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی جە نویستەی: هیدایەت گوڵپی و هۊرگېڵنایش پەی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]