Bibliotheek Bibliotheek
Zoek

Kurdipedia is de omvangrijkste Koerdische informatiebron!


Search Options





Geavanceerd zoeken      Toetsenbord


Zoek
Geavanceerd zoeken
Bibliotheek
Koerdische namen
Chronologie van de gebeurtenissen
Bronnen
Geopende items
Mijn verzamelingen
Activiteiten
Hulp bij het zoeken?
Publikatie
Video
Classificaties
Willekeurig artikel!
Verzenden
Stuur een artikel
Afbeelding verzenden
Survey
Uw mening
Contact
Wat voor informatie hebben wij nodig!
Standaarden
Algemene voorwaarden
Item Kwaliteit
Gereedschap
Over
Kurdipedia Archivists
Artikelen over ons!
Integreer Kurdipedia in uw website
Toevoegen / Verwijderen Email
Bezoekers statistieken
Item statistieken
Converteren van fonts
Converteren van kalenders
Spellingscontrole
Talen en dialecten van de paginas
Toetsenbord
Handige links
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
Talen
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Mijn account
Aanmelden
Lidmaatschap!
Wachtwoord vergeten!
Zoek Verzenden Gereedschap Talen Mijn account
Geavanceerd zoeken
Bibliotheek
Koerdische namen
Chronologie van de gebeurtenissen
Bronnen
Geopende items
Mijn verzamelingen
Activiteiten
Hulp bij het zoeken?
Publikatie
Video
Classificaties
Willekeurig artikel!
Stuur een artikel
Afbeelding verzenden
Survey
Uw mening
Contact
Wat voor informatie hebben wij nodig!
Standaarden
Algemene voorwaarden
Item Kwaliteit
Over
Kurdipedia Archivists
Artikelen over ons!
Integreer Kurdipedia in uw website
Toevoegen / Verwijderen Email
Bezoekers statistieken
Item statistieken
Converteren van fonts
Converteren van kalenders
Spellingscontrole
Talen en dialecten van de paginas
Toetsenbord
Handige links
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Aanmelden
Lidmaatschap!
Wachtwoord vergeten!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Over
 Willekeurig artikel!
 Algemene voorwaarden
 Kurdipedia Archivists
 Uw mening
 Mijn verzamelingen
 Chronologie van de gebeurtenissen
 Activiteiten - Kurdipedia
 Help
Nieuwe item
Bibliotheek
Classificatie Van de Koerdische Muziek
04-08-2022
بەناز جۆڵا
Biografie
Venus Faiq
15-10-2018
هاوڕێ باخەوان
Bibliotheek
De ıraakse Anfal - Campagne tegen de Koerden Feiten en nasleep (1988 - )
08-11-2016
هاوڕێ باخەوان
Biografie
Shwan Rashid Ahmad Gaffaf
23-10-2016
هاوڕێ باخەوان
Biografie
Shene Baban
09-03-2018
هاوڕێ باخەوان
Bibliotheek
Oorlog en Vrede in Koerdistan
29-07-2013
هاوڕێ باخەوان
Bibliotheek
Poëzie uit Koerdistan
16-09-2013
هاوڕێ باخەوان
Bibliotheek
Koerdistan
22-04-2015
هاوڕێ باخەوان
Statistiek
Artikelen 518,429
Fotos 105,539
Boeken 19,424
Gerelateerde bestanden 97,460
Video 1,395
Plaatsen
Mardin
Bewijsstukken
Oproep aan onze politici: d...
Bibliotheek
De ıraakse Anfal - Campagne...
Bibliotheek
21 STRALEN
Bibliotheek
Classificatie Van de Koerdi...
YEKBÛN Û TÊKOŞÎNA OTONOMÎYÊ OTONOMIYE KURDISTANA SOR
Kurdipedia vrouwelijke collega's archiveren het lijden en de successen van Koerdische vrouwen in de hedendaagse database van hun land.
Groep: Artikkelen | Artikel taal: Kurmancî - Kurdîy Serû
Share
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Warderen
Uitstekend
Heel goed
Gemiddeld
Armoedig
Slecht
Toevoegen aan mijn verzameling
Schrijf uw commentaar over dit item!
Aanpassingen
Metadata
RSS
Zoek in Google voor een afbeeldingen voor het geselecteerde item!
Zoek in Google voor het geselecteerde item!
کوردیی ناوەڕاست2
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

YEKBÛN Û TÊKOŞÎNA OTONOMÎYÊ OTONOMIYE KURDISTANA SOR

YEKBÛN Û TÊKOŞÎNA OTONOMÎYÊ OTONOMIYE KURDISTANA SOR
YEKBÛN Û TÊKOŞÎNA OTONOMÎYÊ OTONOMIYE KURDISTANA SOR
Rew_enbоrкn kurd li qada Kremlк.Moskova. 1989 Rewşenbîrên kurd li qada Kremlê.Moskova, 1989.
Di salên 80 û 90î da, ku Yekîtîya Sovêtan di nav hejandinê da bû, ew salên herî bitevger bûn ji bo kêmneteweyên YKSS.
Bûyerên Qerebaxê dest pê kiribûn, li eyaleta Fêrganayê ya Ûzbekistanê tirkên Axiska ji ber zexta mezin ji welêt hatibûn qewitandin, li devera Oş a Kirgizistanê di bingehê êtnîkî da pevçûn dest pê kiribûn, Osetîya Başûr a Gûrcistanê, li herêmên otonom Abxazîya û Acaristanê gotûbêjên mîllî har bûbûn, gelên Qafqasa Bakûr di serî da, Çeçenistan ketibû nav tevgerê, li nîvgirava Qirîm a Ûkraînayê û li herêma Prîdneprovskê ya Moldova, di bingehê mîllî da nakokî dest pê kiribûn. Bi dehan gelên din ên li YKSS, ku ne xwedî mafê otonomîyê bûn, ji bo zêdetir mafên çandî û neteweyî mîtîng, mêş û grevên birçîbûnê dabûne destpêkirin.
Turîstên bîyanî li Qada Sor a Moskvayê û kolanên navendî timê mîtîngên azerî, ermenî, tirkên Axiska û gelên dîtir re rûbirû diman û nûçegihanên welatên der va nûçeyên nû bi kêfxweşî digihandin navendên xwe.
Ji wan gelên ku dixwestin daxwazên xwe yên neteweyî û mîllî bigihînin guhên Moskvayê, yek ji wan jî kurd bûn.
Bingehîn daxwazên kurdên ku di bin baskê “YEKBÛN”[1]ê da civîyabûn, ji ber gengeşîya li Sovêtê tê jîyandin, da ku pirsgirêkên kurdan ku tûşî zext û koçberîyê dihatin, bi bingehîn gihandina çareserîyê bû. Ji bo vê di navbera salên 1923 û 1929an da otonomîya Kurdistanê ku li Komara Azerbaycana SS pêk hatibû (Kurdistana Sor) ji nû va were sererastkirin û pêkanîna bicihkirina kurdan bû. Knyazê Îbrahîm weke endamê Desteya Rêveberîyê bi rengekî çalak beşdarî xebatên “YEKBÛN”ê dibû.
RÊXISTINA “YEKBÛN”Ê[2]
“Yekbûn” yekem civîna xwe ya berfireh di gulana 1989an da li Moskvayê pêk anî. Ji heşt komaran (Kirgizistan, Ûzbekistan, Qazaxistan, Tirkmenistan, Azerbaycan, Ermenîstan, Gûrcistan û Rûsya) kurdên ku hatibûn, xwe gihandibûn temsîleke girîng û jimara wan digihîşte hezar kesî, bi destpêkirina civînê re, ji 20ê gulanê pê va dest bi mîtîng û çalakîyên rûniştinê kirin û daxwazên xwe yên otonomîyê berpêş kirin.
Di dawîya sala 1989an da şanda “Komîteya jinûveavakirina otonomîya kurd” ku serekê wê Mehmed Babayêv bû, ji hêla G. Tarasevîç ku serekê komîsyona polîtîkayên neteweyî û têkilîyên navneteweyî yê parlementoya YKSS û dîsa Oleg Ryabov ku serekê para propaganda û ajîtasyonê ya KN a PK a YKSS cuda-cuda hate pejirandin û soza vekolîna rewşê dan.
Di 1990î da şanda kurd ji bo pirsgirêka koçberîya kurdan û mijara Kurdistana Sor bi E.M.Prîmakov ku serekê komîteya Ewlekarî ya YKSS bû û bi A.S. Dzasoxov re ku ew jî sekreterê KN ya PK a YKSS bû û bi gelek karbidestên dîtir re hevdîtin pêk anîn.
Bi taybetî paşê serekê rêxistina sîxurtîya derve ya Rûsyayê (SVR) E.M.Prîmakov[3]re hevdîtin pir nexweş derbas bûbû.
Gava hevdîtin dest pê kir serekê şandê Mehmedê Silo, Prîmakov bi dijminatîya gelê kurd tewanbar kir, ji ber ku wî Saddam Huseyînê ku kurdan bi çekên kimyawî îmha kiriye diparast. Bersiva Primakov serekê komîteya Ewlekarî ya Rûsya wiha bû “Ger ku ez dijminê gelê kurdim, hûn çima hatine ba min?” û rabû ber bi derî va çû. Bi vî awayî daxwaz piştî lihêvîmayîneke dirêj, bi lidijderketina mafdar, lê hinek bişid a Babayev, hevdîtin vala derket. Di vê navberê da Knyazê Îbrahîm ku di nav şanda kurd da bû, bi lez xwe gihand Prîmakov û bi milê wî girt. Jê re got, “Hevalê Prîmakov, ew gotin ên şexsî yên Mehmed Babayev in… Gel em bijartine ku bi rêya me daxwazên xwe bi we bigihîne. Ez hêvî dikim ku hûn daxwazên gelê me guhdarî bikin.” Ev helwesta nerm a mamoste Knyaz hişt ku cardin Prîmakov were û li cihê xwe rûne.
Prîmakov, piştî ku şandê guhdarî kir, di mijara Kurdistana Sor da çendî ku dîtinek dîyar nebe jî, di derheqê pêşveçûnên Kurdistanê da gelek agahî ragihand. Wî dîyar dikir ku ew pê dernaxîne ka pêşveçûnên li Kurdistana Bakûr ber bi kû va diçin, lê belê dê kurdên li Îraqê di demeke ne dirêj da bibin xwedî otonomî û ewê jî vê avabûnê destek bikin.
Piştî salên 90î ji bo kurdên ku têkoşîna Kurdistana Sor dikirin pêşveçûnên dilfireh dihatine jîyandin. Lê belê Yekîtîya Sovêtan jî dihejîya. Têkoşerên “Yekbûn”ê pê dihesîyan ku, dem zêde nemaye û divîya ku bi rêya destûrî encam werbigirin. Her wiha soza ku di gulana 1989an da hatibû dayîn ji bo “avakirina komîsyonekê ji bo jinûveavakirina otonomîya kurd” di payîza 1990an da pêk hat. Ji parlementerên YKSSan di serektîya Vîtalîy Sobolev da 8 parlementer 4 temsîlkarên kurd weke komîsyona taybet a “di derheqê pirsgirêkên kurd de” civîna xwe ya yekem di 20ê mijdara sala 1990an da li dar xist.
Peywîra komîsyonê vekolandina belgeyên arşîvan û rastîna di derheqê otonomîya kurd da derxistina holê bû. Ji bo vê dê li komarên ku kurd lê dijîn vekolîn pêk bîne û tespît bike ka “Pêdivîya kurdan bi otonomîyekê heye yan na”.
Ji bo komîsyonê ji kurdan bi hezaran name, nîşan dida ku destekê didin daxwaza otonomîya kurd. Komîsyona parlementoyê dokumentên arşîvan vekola û gihîşt wê encamê ku di salên 20î da li Qafqasê otonomîyeke kurdan peyda bûye, di qonaxa sîyaseta zextkar a Stalîn da weke derveyî zagonî ji holê hatîye rakirin û dikare ji nû va bê avakirin.[4] Li pey vê Wezareta Dadê ya YKSS di 27ê adara 1991ê da, di rêzikname û bernameya xwe da, raderbirîna “jinûveavakirina otonomîya kurd” cih girt, Yekîtîya Civakî “Yekbûn”ê dikişande balê û ronîya kesk pêdixist, ku bi rêya destûrî kurd dikarin têkoşîna Kurdistana Sor bidin.
Di dema 91ê da Moskva zêdetir nêzîkatîyên hêvîbar nîşan didan. Yekîtîya Sovêtan di demeke tengas da bû. Belkî jî belavbûna Yekîtîya Sovêtan ji rûsan bêtir kurdan nedixwest.
Di gulana 1991ê da, yanî dema ku ji bo kurdan soza otonomîyê hate dayîn, şerê ermenîyan û azerîyan sehneyên tije xwîn dijîya. Êdî ermenîyan raserîya xwe di şer da îzbat kiribûn. Ew binketinên ku ji bo azerîyan dest pê kiribûn, li Bakûyê qirêna desthilatîyê derxistibû ber qirikê.
Bi kurtasî, têkoşerên Yekbûnê di daxwaza xwe ya otonom da bi ser neketin. Pêşîya wan kurdên ku ji Ermenîstanê revîyan û li welatên Rûsya, Ûkraîna û Asya Navîn belav bûn, nehate girtin. Di salên pişt re da ji ber sedemên aborî û sîyasî bi hezaran kurd ji Gûrcistanê koçber bûn.
Di meha dawî ya sala 1991ê da, bi peymana navdar a Belovejsk re YKSS hilweşîya. Her wiha rewşa huqûqî û zagonî ya “Yekbûnê” ku wezareta dadê ya YKSS weke rêxistinekê kişandibû balê û dikaribû li seranseê YSan xebatê bimeşîne ji holê rakir. Bi hilweşîna Sovêtan re hêvîyên kurdan ên otonomîyê jî hilweşîyan…
Ji pirtûka Hejarê Şamîl bi navê “Jîyan di rêya welatparêzîyêda”. Almatı, 2007.

[1] “YEKBÛN”, di sala 1989an da bi pêşengîya Mehmedê Silo hatîye avakirin. Di 27ê Adara 1991an da di bername û rêziknameya wezareta Dadê ya YKSS da derbirîna “ji nû ve avakirina otonomîya kurd” cih digirt û Yekîtîya Civakî “Yekbûn”ê dikişandine balê û her wiha ronîya kesk pê xistibû, ku kurd bi rêya destûrî têkoşîna Kurdistana Sor bi rê ve bibin.
[2] Hejarê Şamîl “Kurdên Dîasporayê”. Di derheqa kurdên Sovêtê da lêkolîneke dîrokî-rojaneyî” Îstanbol, 2005. çapa 1. r., 70-72, bi Tirkî.
[3] Di pêvajoya A.Ocalan a li Moskovayê da E.M.Prîmakov ji bo derxistina serekê PKKê ji welêt roleke neyînî leyîst.
[4] V. Mustafayev “Dîroka Kurdistanê” Sofya, 2002, bi rûsî.

[1]
Dit item werd in het (Kurmancî - Kurdîy Serû) geschreven, klik op het pictogram om het item te openen in de originele taal!
Ev babet bi zimana (Kurmancî - Kurdîy Serû) hatiye nvîsandin, klîk li aykona bike ji bu vekirina vî babetî bi vî zimana ku pî hatiye nvîsandin!
Dit item is 2,566 keer bekeken
HashTag
Bronnen
[1] Website | Kurmancî - Kurdîy Serû | kurdist.ru
Gerelateerde bestanden: 1
Gekoppelde items: 11
Groep: Artikkelen
Publication date: 21-10-2010 (14 Jaar)
Soort document: Originele taal
Technical Metadata
Item Kwaliteit: 99%
99%
Toegevoegd door ( ڕاپەر عوسمان عوزێری ) op 07-02-2022
Dit artikel is beoordeeld en uitgegeven door ( زریان سەرچناری ) op 07-02-2022
Dit item is voor het laatst bijgewerkt door ( ڕۆژگار کەرکووکی ) op: 19-05-2024
URL
Dit item is volgens Kurdipedia's Standaarden nog niet afgerond en verder moet het herzien/aangepast worden!
Dit item is 2,566 keer bekeken
Attached files - Version
Type Version Toegevoed door
Bestaandsfoto 1.0.1103 KB 07-02-2022 ڕاپەر عوسمان عوزێریڕ.ع.ع.
Kurdipedia is de omvangrijkste Koerdische informatiebron!
Bibliotheek
Oorlog en Vrede in Koerdistan
Afbeelding en tekst
Gevangene van het Turkse leger tijdens de Dersim opstand. (1938)
Artikkelen
Sherefxane Bedlisi: vader van de geschiedenis
Biografie
Araz Talib
Artikkelen
Turkse grondtroepen trekken noordoosten van Syrië binnen
Biografie
Shwan Rashid Ahmad Gaffaf
Artikkelen
Ook in Iraaks Koerdistan volgt macht de lijn van het bloed
Afbeelding en tekst
Koerdische vrouwen aan de oever van de Kaspische Zee begin 20e eeuw
Bibliotheek
Irakese vluchtelingen in Nederland
Bibliotheek
Werkbezoek Iraaks Koerdistan
Bibliotheek
De ıraakse Anfal - Campagne tegen de Koerden Feiten en nasleep (1988 - )
Bibliotheek
Classificatie Van de Koerdische Muziek
Artikkelen
Turkse aanval in Syrië moet Koerden breken
Biografie
Shene Baban

Actual
Plaatsen
Mardin
25-08-2012
هاوڕێ باخەوان
Mardin
Bewijsstukken
Oproep aan onze politici: doorbreek het stilzwijgen rond Afrin
23-03-2018
هاوڕێ باخەوان
Oproep aan onze politici: doorbreek het stilzwijgen rond Afrin
Bibliotheek
De ıraakse Anfal - Campagne tegen de Koerden Feiten en nasleep (1988 - )
08-11-2016
هاوڕێ باخەوان
De ıraakse Anfal - Campagne tegen de Koerden Feiten en nasleep (1988 - )
Bibliotheek
21 STRALEN
13-07-2020
ڕێکخراوی کوردیپێدیا
21 STRALEN
Bibliotheek
Classificatie Van de Koerdische Muziek
04-08-2022
بەناز جۆڵا
Classificatie Van de Koerdische Muziek
Nieuwe item
Bibliotheek
Classificatie Van de Koerdische Muziek
04-08-2022
بەناز جۆڵا
Biografie
Venus Faiq
15-10-2018
هاوڕێ باخەوان
Bibliotheek
De ıraakse Anfal - Campagne tegen de Koerden Feiten en nasleep (1988 - )
08-11-2016
هاوڕێ باخەوان
Biografie
Shwan Rashid Ahmad Gaffaf
23-10-2016
هاوڕێ باخەوان
Biografie
Shene Baban
09-03-2018
هاوڕێ باخەوان
Bibliotheek
Oorlog en Vrede in Koerdistan
29-07-2013
هاوڕێ باخەوان
Bibliotheek
Poëzie uit Koerdistan
16-09-2013
هاوڕێ باخەوان
Bibliotheek
Koerdistan
22-04-2015
هاوڕێ باخەوان
Statistiek
Artikelen 518,429
Fotos 105,539
Boeken 19,424
Gerelateerde bestanden 97,460
Video 1,395
Kurdipedia is de omvangrijkste Koerdische informatiebron!
Bibliotheek
Oorlog en Vrede in Koerdistan
Afbeelding en tekst
Gevangene van het Turkse leger tijdens de Dersim opstand. (1938)
Artikkelen
Sherefxane Bedlisi: vader van de geschiedenis
Biografie
Araz Talib
Artikkelen
Turkse grondtroepen trekken noordoosten van Syrië binnen
Biografie
Shwan Rashid Ahmad Gaffaf
Artikkelen
Ook in Iraaks Koerdistan volgt macht de lijn van het bloed
Afbeelding en tekst
Koerdische vrouwen aan de oever van de Kaspische Zee begin 20e eeuw
Bibliotheek
Irakese vluchtelingen in Nederland
Bibliotheek
Werkbezoek Iraaks Koerdistan
Bibliotheek
De ıraakse Anfal - Campagne tegen de Koerden Feiten en nasleep (1988 - )
Bibliotheek
Classificatie Van de Koerdische Muziek
Artikkelen
Turkse aanval in Syrië moet Koerden breken
Biografie
Shene Baban
Folders
Afbeelding en tekst - Provincie - Voormalige Sovjet-Unie Afbeelding en tekst - Scope - Zwart en wit Artikkelen - Soort document - Originele taal Artikkelen - Boek - Reisboekje Bibliotheek - Provincie - Buitenland Bibliotheek - Boek - Koerdische kwestie Bibliotheek - Dialect - Nederlands Bibliotheek - PDF - Ja Politieke partijen en orgaandonatie - Organisatie - Religieus Politieke partijen en orgaandonatie - Active - Yes

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.58
| Contact | CSS3 | HTML5

| Pagina wordt gegenereerd in: 0.687 seconde(n)!