Mehmet Bayrak (d. 1948, Sarız, Kayseri), Kürt yazar, Türkolog ve Kürdologdur. Özellikle Kürtler ile Alevi, Kızılbaş, Ahl-e Haqq, Yâresân ve Êzîdî inançlarıyla ilgili eserleriyle tanınır.
Özgeçmişi
Ailesi, Alevi-Kızılbaş toplumunda önemli bir role sahip olan Sînemillî Aşireti ve Ocağı’ndandır. Dallıkavak köyünde ilkokulu okuduktan sonra, Ortaokul ve Lise eğitimini Kayseri’de tamamladı. 1970’te Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Bölümü’nü bitirdi. İlk çalışmaları Türkoloji alanında oldu. 1971 yılından başlayarak çeşitli gazete ve dergilerde, Türk edebiyatına ve kültürüne ilişkin yazıları yayımlandı.
1976 yılından başlayarak çeşitli dergilerde Kürdoloji alanında, kendi adıyla ya da takma imzalarla yazılar da yayımladı. 1990-91 yıllarından itibaren Kürdoloji alanında kitap yayınına başladı. Kürdoloji alanında çıkan birçok eseri Türkiye’de toplatıldı ve hakkında davalar açıldı.
Prof. Dr. Martin van Bruinessen, Mehmet Bayrak'ın çalışmalarından Alevilik ve Kürtler için şunları söylüyor: ... Güzel bir derleme yapıp Almanya'da Alevilik ve Kürtler (İnceleme-Araştırma-Belgeler) kitabını yayınladı (1997). O yıllarda, Alevilik üzerine yüzlerce kitap yayınlandı ve Kürt Aleviliği ile Türk Aleviliği arasındaki fark ve benzerlikler üzerine çok tartışmalar oldu. Bayrak'ın kitabı, bu tartışmalara en değerli kaynakları getirdi...
Mehmet Bayrak'ın 1988/1989 yıllarında çıkardığı Özgür Gelecek dergisinden dolayı, gerek yazar, gerekse derginin sahibi ve yayın yönetmeni olarak hakkında 30 dava açıldı. Dergiyi çıkarırken, defalarca gözaltına alındı ve 2 defa tutuklandı. Tutukluluğu sırasında bir toplu dayak ve işkenceden dolayı neredeyse hayatını kaybediyordu. Helsinki Wach’ın, gördüğü işkenceye ilişkin raporu, uluslararası kamuoyunda ve Türkiye’de büyük yankı yaratmıştı. 1994 yılında, Ankara Devlet Güvenlik Mahkemesi’nce 10 yıl 6 ay ağır hapis cezasına çarptırıldı. 1994 yılında yurtdışına çıkmak zorunda kalıncaya kadar, Kürdoloji alanında 20’ye yakın kitap yayımladı. 1995 yılı başlarında, verilen cezalar dolayısıyla Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne dava açıldı ve bu dava 2002 yılında Türkiye’nin tazminata mahkûm olmasıyla sona erdi.
Eserleri
Tevfik Fikret ve Devrim, Ankara: Yorum Yayınevi, 1973.
Köy Enstitülü Yazarlar- Ozanlar (inceleme- antoloji), Ankara: Töb-Der Yayınları, 1978.
Halk Hareketleri ve Çağdaş Destanlar (araştırma), Ankara: Yorum Yayınevi, 1984.
Eşkıyalık ve Eşkıya Türküleri ( inceleme- antoloji), Ankara: Yorum Yayınevi, 1985.
Pir Sultan Abdal (inceleme-araştırma), Ankara: Yorum Yayınları, 1986.
Halk Gülmecesi (inceleme- örnekleme), Ankara: Yorum Yayınları, 1987.
Kürt Halk Türküleri (Kılam û Stranên Kurdî), Ankara: Öz-Ge, 1991.
Kürtler ve Ulusal- Demokratik Mücadeleleri, 1993 Özge Yayınları.
Kürdoloji Belgeleri-I, Öz-Ge Yayınları, 1994, ISBN 975-7861-02-2.
Öyküleriyle Halk Anlatı Türküler, Ankara 1996, ISBN 975-7272-09-4.
Alevilik ve Kürtler, Öz-ge, 1997.
Kürt Sorunu ve Demokratik Çözüm, 1999.
Köy Enstitüleri ve köy edebiyatı, Ankara: Özge, 2000, ISBN 975-7861-04-9.
Kürt Müziği, Dansları ve Şarkılar = Mûzik, dans û şarqı̂yên Kurdı, Ankara: Özge, 2002, ISBN 975-7861-06-5.
Gravürlerle Kürtler (Bi Gravuran Kurd), Ankara: Özge Yayınları, 2002, ISBN 975-7861-08-1.
Gecmişten günümüze Kürt Kadını, Ankara: Özge Yayınları, 2002, ISBN 975-7861-07-3.
Ortaçağ’dan Modern Çağ’a Alevilik, Öz-ge Yayınevi, 2004, ISBN 975-7861-09-X.
Kürdoloji Belgeleri-II, Ankara: Öz-Ge Yayınları, 2004, ISBN 975-7861-10-3.
Alevi- Bektaşi Edebiyatında Ermeni Aşıkları (Aşuğlar), Ankara: Öz-Ge Yayınları, 2005, ISBN 975-7861-11-1.
İçtoroslar'da Alevi-Kürt aşiretler: Sinemilli ve komşu aşiretlerin tarihi, edebiyatı, Ankara: Özge, 2006, ISBN 975-7861-13-8.
Gravür, fotoğraf ve kartpostallarla Osmanlı'da Kürt kadını = Bi gravur, wêne û kartpostalan jinên Kurd di serdema Osmanî de, Ankara: Özge, 2007, ISBN 978-975-7861-14-0.
Kürtler'e vurulan kelepçe: Şark ıslahat planı, Ankara: Öz-Ge, 2009, ISBN 978-975-7861-17-1.
Alevilik-Kürdoloji-Türkoloji yazıları, 1973–2009, Ankara: Özge, 2009, ISBN 978-975-7861-16-4.
DERSİM KOÇGİRİ KATLİAMI, Ankara: Öz-Ge, 2010, ISBN 978-975-7861-19-5.
ALEVİ KATLİAMLARI, Öz-ge Yayınları, 2011, ISBN 978-975-7861-20-1.
Kürt ve Alevi tarihinde Horasan: tarih-etnoloji-müzik-edebiyat, Öz-ge Yayınları, 2013, ISBN 978-975-7861-21-8.
KÜRTLER ve ULUSAL-DEMOKRATİK MÜCADELELERİ, 2013.
KÜRTLERE VURULAN KELEPÇE ŞARK ISLAHAT PLANI, 2013.
TABULAR YIKILIRKEN, 2014.
EZİDİ - KIZILBAŞ - YARESAN KÜRTLER, 2014.
Hakkında yayımlanan
Firaz Baran: Karanlığa süzülen ışık Mehmet Bayrak : belgesel biyografi. Özge Yayınları, Ankara 2008, ISBN 978-975-7861-15-7.[1]