پرۆفیسۆرێ ﮪ. د. نەسرەدین ئیبراهیم گۆلى
هەر مرۆڤەک بەرى گەلەک فاکتەران کۆڕێ ژینگەها جۆگرافیایى و سروشتێ وێ یە. دیارە ئەڤ فاکتەرە گەلەک کارتێکرنێ ل سەر دروستبوونا کەساتیا مرۆڤى چ وەکى تاک و چ وەکى کەساتیا جڤاکى د جڤاکێدا، دکەت. ئەڤ ژینگەها جۆگرافیایى بۆ هزاران سالان ڤى ڕۆلى دگێڕت. ڕەوشت و تیتالێن جڤاکێن جودا بەلگەنە بۆ ڤێ ئاخفتنێ. کارۆل گ. یۆنگ دەروونناسێ مەزن، د تێگەهێ نەهایدارێ ب کۆمەل (لاشعور جەمعى) ڤێ ڕاستیێ بەحس دکەت. سەبارەت ب نەتەوێ کورد ژى وەسانە. یێ وەسا هزربکەت ڤێ ژینگەها جۆگرافیایى و دیرۆکا هزاران سالییا ڤێ شارستانیەتا کەڤنار نۆکە هیچ کارتێکرنەک ل سەر کەساتى و بیر و باوەر و هزرێن کوردان نەماینە، تنێ خۆ دخاپینیتن و حاشایێ ل کەلتوور و شارستانیەت و سروشتێ کوردستانێ دکەت و شانازیێ ب کەلتورەک بیانى و دیر ژ سروشتێ کوردستانێ دبەتن، و ئەڤە گۆپیتکا نەبوونا ژێیاتیێ و تنێ خۆخاپاندن و ساویلکەیە.
ئه و نەڤرۆزا هزاران سالە هەى و دێ هەبیت، بەلگەک بۆ ڤێ گۆتنێ یە. نەڤرۆز ب هەمى هێمایێن خوە ڤە ڤێ ڕاستیێ دبێژت کورد و کوردستانیان جۆگرافیایەک زەنگین یێ هەى، لەوما ئەگەر هندەک تشت تێدا هەنە و ڕووى ددەن و بووینە بها و نەریت، ڕەنگڤەدانەکن ژ وى کەتوارى. ئەگەر ئاگر تێدا وەکى هندەک نەتەوان تنێ پەرژانەکێ خۆپاراستن ژ دڕندێن چیا و سروشتى بت، ل نک کوردان ڕامانێن دیتر ژى یێ هەى.
بەرۆڤاژى گۆتگۆتک و پرۆپاگندێن نەحەزێن کەلتوور و فەرهەنگێ زەنگینێ مە، ئاگر نە بتەکێ پەرستنێ و خوداوەندەکە ل نک کوردان، بەلکۆ کورد پتر ژ (4 5) هزار سالان و بەرى گەلەکا، تنێ یەزدانێ ئێکانە دپەرستن. ئاگر تنێ سیمبۆلەکە د ناڤ کوردان و نەڤرۆزێ دا، و ژ بلى وێ چەندێ پاقژکەرەک مەزنە، بهێزتر ژ ئاڤێ، و بەلگە ژى ئەوە هەتا ئاڤ نەچتە سەر ئاگرى و نەهێتە کەلاندن پاقژ نابت. ئاگر ڕۆناهیبەخشەک بێ وێنە و ژێگرتى ژ ڕۆناهیا هەتاڤێ یە. بوونا ئاگرى د جێژنا نەڤرۆزێ دا بانگەشەیەکە بۆ هندێ تاکێ کوردى وەسایێ پاقژ و ڕۆهن و زەلال بیت. ئه و تاک ل دووڤ ڕێنمایێن زەردەشتێ ڕاستگۆ، دڤیا وەکى گۆڕییا ئاگرى هەردەم د لڤین و بزاڤێ و کارى دا بیت. چونکى ئه و وەلاتێ زەرەدەشت تێدا هاتیە هەلبژارتن وەلات و جوگرافیایەک زەنگین و تێر ئاخ و ئاڤ و کشتۆکالی یە و مرۆڤێ وێ پێدڤیە ڕێنجبەر و شۆلکەر بیت، نەک بمینیتن ب کۆشتن و تالانکرنا دۆرماندۆێن خوە. پێدڤیە کورێن ئارى وەکى پێلێن ئاگرى ڕۆناهیێ بدەنە دەوروبەرێن خوە و مفاى بگەهیننە هەمیان، و تنێ ل بەر خوە نەبت. ئه و بخوە بسۆژت بەلێ خێر و مفا و ڕۆناهیا وى بگەهتە کەسێن دى. پێدڤیە ئه و وەکى ئاگرى پاقژ و پژین بت، و بەردەوام د هزرا پێشکەفتنێ دا بژیت و بلڤت، ژ پیسى و خرابى و دره و و خۆپەرستى، زێدەخوازى، حەسوودیێ، جادوگەریێ، پەیمانشکاندن، زۆردارى، تۆلڤەکرن، تەمبەلى، (زینا و لەواتى)، کۆشتن و خۆکوشتنێ، بێبەختیکرن و خۆ ڤەدزین ژ زانست و زانینێ و… هتد، دویربکەڤیت. ئەڤە هەمى گونەهن لنک وى تاکى و سزایێن مەزنێن بۆ هەین.
سوهروێردى، ئێک ژ مەزنترین فەیلەسوفێن کورد و جیهانێ، و خودانێ ڕێبازەک تایبەت د سۆفیگەریێ دا، یێ کو بمخابنیڤە ل سەر دەستێ مالباتەکا بێگانەپەرست و ب نەمەردى هاتەشەهیدکرن، و وەک هێنرى کۆڕبینێ فرەنسى یێ کو ژیانا خوە هەمى د ڤەکۆلین ل سەر وى فەیلەسۆفى بۆراندى، وەسا دبینت باوەرێن وى گەلەک ژى ژ ئاڤێستایێ هاتینە وەرگرتن و نەخاسمە ل دۆر ڕۆناهیێ. دبیت ئەڤ چەندە هینگێ پترتر دیارببت دەمێ ڕۆژهەلاتناسەکێ وەکى براونى، ئێک ژ گریمانەیێن دەرکەفتنا ڕێبازا سۆفیگەریێ د ناڤ ئاریاییان دا بۆ کارتێکرنا خۆسەپاندنا نەژادێ سامى ب سەر وان دا دزانیت وەک کارڤەدانەک ژ وێ زۆرداریێ. لەوما سۆهروێردى یان شێخێ ئیشراقى، وەسا دبینیت ڕاستیا سەرەکى و خودێ خودایى پێکهاتیە ژ ڕۆناهیێ، و بۆ وێ ڕۆناهیا پاقژ و بێگەرد چ سنوورەک نینە و یەزدانێ مەزن و تێر ڕۆناهى، ڕۆناهیا هەمى ڕۆناهیا نە. ئەڤ ڕۆناهیە د عەسمانێن دیتر دا ژى یێ هەى. ل دووماهی عەسمانى عەقل تیشکەکە ژ وێ ڕۆناهیا مەزن. ب دیتنا وى فەیلەسۆفێ کوردێ سوفیگەرا هەر مرۆڤەکێ حەز ژ ڕۆناهیێ بکەت حەزا خودایێ مەزن ژى یا د ناخ و دەروونێ وى دا هەى، و چەند بەر ب ئاگرى ڤە چوون ل نک هەبت ئانکۆ دێ زانین و قەنجى و باشى ل نک وى کەسى پترتر بت، بەرۆڤاژى نەڤیانا ڕۆناهیێ د بیتە ئەگەرێ بەدبەختى و گەندەلیێ بۆ وى کەسى، و وەسا دبینت هەر مرۆڤەکێ ژیانەک تایبەت و سەربەخوە یا هەى نە وەک یا کەسەکێ دى، و د بنەرەتدا مرۆڤ بخۆ ڕۆناهیە، و ژ ڤێ ئێکێ ژى زڤڕینا وى بۆ وێ ڕۆناهیێ پێدڤیە ل دووماهیێ ڕووى بدەت. بەرۆڤاژى هندەک ڕێبازێن سۆفیگەریێ، ئەوێن کارتێکرنا هزرڤانێن سامى ل سەر هەى و خودان هزرێن ڕەشبینى هاتینە پەروەردەکرن، سۆهروێردیێ کورد گەلەک ل بن کارتێکرنا بیروباوەرێن زەردەشتێ ڕاستگۆیە و دیتنەکا گەشبینانە یا بۆ ژیانێ و مرۆڤى هەى.
لەوما د ناڤ کوردێن ئاریایى دا، نەڤرۆزێ گەلەک ڕامانێن هەین و ئاگر و ڕۆناهى سیمبولێن نەمرن، و ئاگرخانە د وى کەلتوورى دا تنێ پەرستگەهێن یەزدانێ ئێکانەنە، و د هەمان دەمدا ژى نەخۆشخانێن چارەسەرکرنا نەخۆشێن جەستەیى و دەروونى، و دبستان و قوتابخانێن فێرکرنێ و پێگەهاندنێ، و دادگەهێن دادپەروەریێ بین، نەک جهێ پەرستنا ئاگرى، وەکى خەلک و نەتەوێن نەحەزێن ئاریایا و کوردان پرۆپاگندەیێن نەراست و چاوا شەکرى ل دووڤ بەلاڤ دکەن. هێدى نەڤرۆز و نیشان و هێمایێن وێ یێن وەکى ئاگرى و ڕەنگێ وێ یا تێکلى خوین و دەروونێ تاکێ کوردێ ئارى بووى و سەدان هزار سالێن دیتر ژى ڕامانا خوە ژ دەست نادەن و ناکەڤنە بن کارتێکرنا هیچ کەلتوور و فەرهەنگەکێ جیاواز ژ سروشتێ جوگرافیایێ کوردستانێ. هێدى ڕەنگێ زەر نۆکە د ئالایێ سەرفیرازێ کوردان ل هەمى جیهانێ دبریسقت و شارستانیەتەکێ بیرا مرۆڤاتیێ دئینت سەردەمەکى مەزنترین خزمەتا مرۆڤاتیێ دکر و نۆکە ب هزاران جۆرێن مرۆڤ و نەتەوان ل بن وى ئالاى و ب سەرکرداتیا جەنابێ بارزانى و پشتگرێدان ب ئێک ژ مەزنترین هیزێن چەلەنگ ب ناڤێ پێشمەرگەى دەستێن خوە بۆ یەزدانى مەزن درێژ دکەن و داخوازا بەختەوەریێ بۆ مرۆڤاتیێ و ئازادیێ بۆ کوردان و ئارامیێ بۆ جیهانێ دکەن.
ژێدەر: 1 بابە مەردۆخێ ڕوحانى ( 2012 ) : مێژووى ناودارانى کورد . 2 عبدالعڤیم ڕچائى ( 1376 ): تاریخ دەهزار سالە ایران، جلد 1. 3 صدیق بوورەکەیى (1385) : تاریخ پنج هزار سالە ایران. 4- مهرداد محمرین (2002) : فلسفە الشرق، ترجمە: محمود علاوی.[1]
Kurdipedia is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze opname en de eigenaar is daarvoor verantwoordelijk. Kurdipedia nam het op voor archiefdoeleinden.
Dit item werd in het (کرمانجی) geschreven, klik op het pictogram
om het item te openen in de originele taal!
ئەڤ بابەت ب زمانا (کرمانجی) هاتیە نڤیساندن، کلیک ل ئایکۆنا
بکە ژ بو ڤەکرنا ڤی بابەتی ب ڤی زمانا کو پی هاتیە نڤیساندن!
Dit item is 984 keer bekeken
Schrijf uw commentaar over dit item!