ناونیشانی بابەت: هەڵوێستەیەک لەسەر ژن لە وتاری سەلەفییانەدا
ئامادەکردن: #عادل قادری#
وتاری سەلەفییانە لە کوردستان بەرەو گەشەکردن و پتەوکردنێکی تازەباو پەل دەهاوێت، دۆخێک کە ئەم وتارە لە ناو کۆمەڵگەی کوردیدا هەیەتی، تەنیا ئەنجام چالاکی خۆی و هەبوونی زەمینەیەکی مێژوویی-کۆمەڵایەتی و بەپێی ئەوەش بەهرەمەندبوونی لە تریبۆنی مزگەوت و شوێنە ئایینییەکان نییە، بەڵکوو ئەنجامی بەریەککەوتن و پێکدادانی چەندین هێز و جەمسەری دیکەیە کە بەدیاریکراوی پاش ڕاپەڕینی بەهاری 91 لە باشوور هاتە ئاراوە، دەتوانین بڵێین نەتوانین و دەرقەت نەهاتنی وتارەکانی دیکە بەپیی زەروورەت و پیویستییە مێژووییە-کۆمەڵایەتییەکە وایکردووە سەلەفییەت بکەوێتە پەلەقاژە و هەوڵی نوێ، ئەم پەلەقاژەکردنە بەدەر نەبووە لە کاریگەریی و پێشوازیی لە پەڕتووکەکانی مەلا کرێکار دەکرێت، وەکوو ئاماژەیەکی دیار لەقەڵەم بدەین.
لە پاش ڕاپەڕین و ئازادبوونی بەشێک لە باشووری کوردستان وتاری سیکۆلاریزم و عەلمانییەت بەشێوەی پراکتیک لە ناو شار و ئیدارەدانی مەدەنیانەدا خۆی مانیفێست کرد، ئەگەرچی زەمینەی ئەم وتارە (وتاری کوردایەتی وەکوو دەرکەوتەیەکی سیکۆلاریزم) لە کۆمەڵگەی کوردیدا بە درێژایی شۆڕشەکانی سەدەی بیستەم نامۆ و تازەزاو نەبووە، بەڵکوو بەهۆی دۆخی دانسقەی کورد و شۆڕشەکەی و بەشداربوونی زۆرچەشن لە شۆڕشدا و سەرێتی و ئەوبەرتربوونی بەهای ئازادی و ڕزگاری بە نیسبەت هەندێ چەمکی دیکەی ئەخلاقیی کە لە کۆمەڵگە مەدەنییە شارییە ئایینییەکاندا باو بووە، جۆرە لادان و ڕچەشکێنییەک هاتە ئاراوە کە خوێندنەوەی بۆ مرۆڤ و ماف و جومگەکانی ژیان و بوونی زۆر جیاوازتر بوو لەو پێناسەیەی کە نەریت و ئایین لە کۆنتێکستە ڕادیکاڵ و پێشنەکەوتووەکەیدا لە جومگەکەکانی بوون و ژیانی مرۆڤی کورد هەیانبوو، دۆخی ئاوارتە و دانسقەی کورد لە ئەزموونی شۆڕشدا وای کرد خۆبەخۆ سیستەمێک لە بەها بەرهەم بهێنرێت کە پێش ئەوەی چاوی هیوا ببڕێتە ئاسمان و لە خودا و ڕزگارکەرەکانی بپاڕێتەوە، پێش ئەوەی وەکوو بوویەکی شەرمن و گوناهبار لە سووچە تەنگەبەر و تەسکەکانی حوجرە و ژوورۆچکە ئایینەییەکاندا بۆ ڕزگاربوون لە ئاگری دۆزەخ و لەناوچوونی دونیای کوفر و ئیلحاد و بێئەخلاقیی لە خودا بپاڕێتەوە و بۆنی کۆنی لاپەڕەی پەڕتووکە کۆنەکان هەڵمژێ، چاو ببڕێتە شاخەکان و لە هەیوەت و ترسی دوژمنێکی خونکار و پڕچەک بە تانک و تۆپ و ئایەت و حەدیس ڕوو بکاتە چیا کەونارا و کەونینەکانی خۆی، ناچاربوو خوێندنەوەیەک بۆ ڕزگارکردنی تاک و کۆی کۆمەڵگەکەی بخاتە ڕوو و بە ئاڕاستە و ئاسۆی ئەو خوێندنەوەیەدا ترووسکاییەک بەدی بێنێت کە زمان و کولتوور و بوونی نەتەوەیەک کە بەر نەفرەتی ماکیاڤیلیسمی ڕۆژهەڵاتی و ئوستوورەی ئایینی ئیسلامی کەوتووە (بە خوێندنەوە و شێوە #بەعس#ییەکەی) پراکتیزە بکات.
هەر لەم ڕووەوە ئەندێشەی مارکسیزم و لینینیزم و مائوئیزم لە ناو ڕیکخراوە مۆدێڕنەکاندا دەرکەوت و گەشەی کرد، بە تایبەتی دوای شۆڕشی ئەیلوول و دامەزراندنی ڕێکخراو و پێکهاتی نوێی سیاسی-ئایدۆلۆژیی، سیمای ئەم گۆڕانکارییە مێژووییە زیاتر دەرکەوت. ئەم سەرهەڵدانە نوێیە یان با بڵێین ئەم مانیفێستبوونە تازەیەی ڕۆحی کورد جیا لەوەی کە پێویستی و زەروورەتێکی مێژوویی بوو زیاتر لە ئاستە سیاسی و حیزبییەکەیدا مایەوە و بە هەموو ئەو هەوراز و نشێوانەی کە لە شاخ و تاراوگە و ئاوارەیی و هەڵاتن و فڕکان فڕکاندا ئەزموونی کرد دوای کۆنترۆڵکردنەوەی بەشێک لە شارەکان بەڕادەی پێویست نەیتوانی وتاری کۆمەڵگەی مەدەنی بەهێز و پتە و بکات و ئەو تێڕوانینە گشتی و بنەماییەی کە لە ناو کۆمەڵگەدا بۆ پرس و جەمسەرە سەرەکی و سەرەتاییەکانی هەر کۆمەڵگەیەک هەیە، دەسکاری بکات، بە ئاستێک کە ئێمە بە ئاسانی شایەتی سەرهەڵدانەوەی ناپێشکەوتووانە و سەلەفییانەی وتاری سەلەفییانەی کوردی نەبین.
دیارە مەبەست لە وتاری سەلەفییانە تەنیا هێزە ئایینییە تووندئاژۆ و بناژۆخوازەکان نیین، بەڵکوو کولتوور و نەریتی کۆنباوی کوردیش کە دونیا لە دەلاقەی بەها کۆنە ئەخلاقییەکانەوە دەبینێت و لەگەڵ چەمکەکانی ئازادی و مافی مرڤ و بوونی ئینسان وەکوو کائین و سووژەیەکی بیرکەرەوە و ئازاد، کۆنباو و سەلەفییانە ڕووبەڕوو دەبێتەوە، بۆ نموونە ڕەخنەگرتنی چەپەکان لە گێڕانەوە ئایینییەکان هەمیشە بەرهەمهێنەری فەتوا و حوکم لە ژێدەر و مەرجەعە ئایینییەکان بووە یان بابەتێکی جیهانگیر بە ناوی خۆشەویستی ئەگەر نەڵێین هەمیشە ئەوا زۆربەی کاتەکان لە دەلاقەی ئەقڵی نەریتی کوردییەوە بە بێشەرەفی و ئەتککردن خوێنراوەتەوە و کوشتنەکان لە سەر شەرەف ئێستەش لە کوردستان لە بەدەویترین حاڵەتەکانی خۆیاندا بەردەوامن. ئەم سەلەفیبوونە تەنیا تایبەت نییە بە هێزی تەقلیدیی ئایینی و هێزیی تەقلیدیی کو‌لتووریی بەڵکوو خودی ڕەوتە چەپەکانیش بێبەری نەبوون لەم بناژۆخوازی و ڕادیکاڵیزمەی کە دەرگای وتووێژ و گۆڕینی بەشێنەیی و بەخشکەی کۆمەڵگەی دادەخست.ئەمەش زیاتر دەگەڕایەوە بۆ تێروانینی بەردەوام شۆڕشگێڕانەی ڕەوتە چەپەکان و گۆڕانکاریی شێنەیی و بنەمایی و درێژخایەنی لە پێڕستی ئامانجەکانییدا لەبەرچاو نەگرتبوو.
هەر چەند کەس ناتوانێت حاشا لەوە بکات کە دەسکەوتی چەپەکان لە ڕوی سیاسی و کۆمەڵایەتییەوە زیاتر و کاریگەرتر بووە و هەر بەوانی دیکە بەراورد ناکرێت. بۆیە لێرەوە دەتوانین باس لە سەلەفیزمی پێکهاتەیی بکەین واتە سەلەفیزمێک کە زیاتر لە شێوەڕوانینی وتار و هەڵگرانی وتارەکانی سووژەی ئێمەدا دەردەکەوێت نەک ناوەرۆکیان. بۆ نموونە لە ناوەرۆکی هەر سێی ئەم وتارانەدا ژن ڕووبەرێکی فراوان و هەڵبەت جیاوازی داگیرکردووە. ژن لە وتاری یەکەم (ئایینیی-سەلەفی) دا وەکوو هەموان دەزانین و بیستوومانە سەرچاوەی شەهوەت و گوناە و ملنان بەرەو دۆزەخە بۆیە وتاری یەکەم کۆڵەکەکانی قەڵای خۆی لەسەر شانی ژنی گوناهبار و فریودەر و هاوپەیمانی ئەهریمەن ڕۆ دەنێت (هەڵبەت ئەمە بە و واتایە نییە کە ژن مانا و دەلالەتی باشە و جیاوازی دیکەی لە دەقی ئایینیدا نەدراوەتێ بەڵکوو دەکرێ بڵێین ئەم دەلالەتە لە میتۆدی خوێندنەوەی ئەم وتارەدا بەشێوەی ڕەها و تاکدەلالەت دەرکەوتووە) لە وتاری دووەم (نەریتی سەلەفییانە) دا ژن کوانووی خێزان و ڕووبەری پیرۆز و پانتای ئابڕوو و شەرەفە، هەر جۆرە لادانێک لە ڕێڕەوە باوەکەی ژیان بە پیی نۆرمە کۆن و باوە کۆمەڵایەتییەکان ڕووبەڕووی کوشتن و سزادان دەبێتەوە، ئەم تێڕوانین و خوێندنەوەیەش ئەگەرچی ئامرازی تەفسیر و ڕاڤەکانی ئایینی نیین، بەڵام بەپێی نۆرم و عورفی کۆمەڵایەتیین و هەر بە و پێیەش لە ئایینیش بۆ جێخستن و ڕەواییدان بەم پێناسەیە کەڵک وەردەگرن.
لە وتاری سێیەم یان چەپدا بە پێچەوانەی دوو وتاری دیکە ژن ئیتر ئەو ناوەندە پیرۆز و جیاواز و قودسییە نییە کە کێشەکانی ئاسمان و بەهەشت و دۆزەخ لە لایەک و ئالنگارییەکانی عورف و کۆمەڵگە و و نەریت لە لایەکی دیکە بیتەنن و هەر جۆرە ئیرادەگەرێتییەکی لێ وەرگرن، بەڵکوو لێرەدا ئیرادەیەکی وتاری هەبوو کە ژن لە ئاستە مرۆییەکەیدا بهێنیتە پێشەوە، ئەگەرچی ئەمە هەنگاوێکی جارەنووسساز و مێژوویی بوو، بەڵام هەنگاوێکی سەرەتایی بوو تاکوو ئێمە لە تەنگژە و ئالنگارییەکانی دیکەی ئەم ڕەوتە تێبگەین. لەم وتارەدا ژن هەڵکێشرایە سەرەوە بۆ ئاستی پیاو (هەڵەیەکی میتۆدیک و مەعریفەناسانە کە وتاری پیاوسالاری کوردی ئێستە تازە بە تازە خەریکە دەستەویەخەی دەبێتەوە) و پێناسە و پێگەیەکی سەربەخۆی درایە، بەڵام بە دوو هۆکاری”دۆخی دانسقه؛ شۆڕش و خەباتی مان و نەمان” و “زاڵبوونی ڕۆحی پیاوسالار بە شێوەی وشیار یان ناوشیار” ئەم خاڵە گرینگ و چارەنووسسازەی ڕزگاریی و ئۆتۆنۆمبوونی ژن نەپێکرا، بۆیە سەرجەم ئەم وتارانە بە هەموو جیاوازییەکانیانەوە نەیانتوانی ئەو ئەرکە مێژووییەی ڕزگاریی ژن بە ئاڕاستە و ئاسۆیەکی گەش و درەوشاوەدا ببن و بیگەیەننە هەوارێکی هێمن و بزۆز. ئەگەرچی دوورە لە ویژدان گەر نەڵێین وتاری سێیەم ژنی شۆڕشگێڕ و خەباتکار و باوەڕمەندی درووست کرد و لە ئاستێک لە ئاستەکاندا کردی بە پێشەنگ و ئاڵاهەڵگر، بەڵام وەکوو وتم بەهۆی ئەو دوو هۆکارەی کە لە سەرەوە تیشکم خستە سەری ئەم درەوشانەوەیەش زۆر ڕووناکایی و ترووسکایی بەدی نەهێنا.
گرێپووچکەی ئەم سێ وتارە غیابی ژنناسی و قبووڵکردنی ژن وەکوو بابەت و بوونێکی سەربەخۆ بوو، یان ئەم کائینە لە سۆنگەی هێزێکی ئاسمانییەوە پێناسە دەکرا یان لە گۆشەنیگای سووپێر ئیگۆیەکی کۆمەڵایەتییەوە یان ئەرکێکی مێژوویی لەدەرەوەی بوونی سەربەخۆی خۆی وەکوو سەپێنرواێکی مێژوویی و سیاسی بەسەردا سەپێنراوە، هەوڵدان بۆ دەربازبوون لەم سێ تەڵزگە و تەلیسمەش تەنیا بە هاتنەگۆی ژن و مانیفێستبوونی لۆژیک و بوونی ژنانەی خۆیان بە هەموو دونیای واقیعی و خواستەکانیانەوەیە کە بێگومان دەشێت لە تێروانینێکی ڕەخنەگرانەشەوە بگوورێن و هەڵبقوڵێن، دێتە ئاراوە. [1]
Kurdipedia is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze opname en de eigenaar is daarvoor verantwoordelijk. Kurdipedia nam het op voor archiefdoeleinden.
Dit item werd in het (کوردیی ناوەڕاست) geschreven, klik op het pictogram
om het item te openen in de originele taal!
ئەم بابەتە بەزمانی (کوردیی ناوەڕاست) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی
بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
Dit item is 387 keer bekeken
Schrijf uw commentaar over dit item!