ناونیشانی بابەت: چارەنووسی هەرێم لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی ئاییندە
ئامادەکردن: #ڕێبوار محەمەد#
لەخوارەوە هەموو ململانێکان شی دەکەمەوەو کاریگەریان لەسەر هەرێم دەخەمەڕوو کەبەم شێوەیە.هەرێمی کوردستان وەکوبەشێک لە ئێراق و پەیوەست بەسیستەمی وزەی جیهانی ڕاستەوخۆی لە هەموو گۆڕانکارییەکانی چ لەڕابردوو چ ئێستا وچ لەداهاتوو پریشکی بەردەکەوێت و هەمووی بەزیان بۆ نەوەوئەزموونەکەمان دەکەوێتەوە.
یەکەم ئێراق.
هەرێمی کوردستان وەک بەشێک لە ئێراق ڕاستەوخۆ گورزی ئابووری وسیاسی و سەربازی بەردەکەوێت لەوگۆڕانکارییانەی ڕودەدات نموونە جەنگی #داعش#، ڕێکەوتنی نێوان ئێراق چین.
لەئێستادا کێبڕکێ و ململانێ یەکی توند لەنێوان بەرەی ئەمریکاو ئێران هەیە لە ئێراق و هەرلایەک هەوڵی ساغ کردنەوەی هەژموونی خوی دەدات لە ئێراق.
هەرێمی کوردستان بەهۆی ئابووری سەربەخۆو جەنگی داعشەوە کە سەپێنرا بەسەر ئێراق تووشی گەورەترین قەیرانی ئابووری بوو هەموو پڕۆژەکانی حکومەتی لەکارخست دواتریش لەڕیفڕاندۆم و شانزەی ئۆکتۆبەر نیوەی خاکیمان لەدەستداو و تووشی قەیرانی ئابووری، سیاسی، سەربازی کەمەرشکێن بوینەوە پاشان بەهۆی ڕێکەوتنی ئێراق وچین و کۆرۆنا ڤایرۆس ئێراق تووشی شکستی ئابووری بوو وکاردانەوەی زۆرخراپ بەسەر هەرێم هێناو ئێستا حکومەتی هەرێم لەڕووی ئابووری یەوە بەتەواوی شکستی خواردووەو لەپەلوپۆکەوتووە.
نوێترین مەترسی …. ئەمەریکا هەڕەشەی داخستنی باڵوێزخانەکەی دەکات لە ئێراق
لەئەنجامی ململانێی توندی نێوان ئەمریکا و ئێران لەسەر ئێراق وهەوڵی هەرلایەک بۆ کۆنترۆڵی ئێراق و پەرچە کردارەکانی ئێران وهاوپەیمانەکانی لە ئێراق کە لە ماوەی مانگی ئاب و ئەیلول چل و نۆ هێرش کراوەتەسەر باڵیۆزخانەی ئەمریکا وهێزیەکانی وهێزی هاوپەیمانەکانی ئەمەریکای ناچارکرد لە ڕێگەی وەزیری دەرەوەی تەلەفۆن بۆ سەرۆک کۆماری ئێراق بکات وهەڕەشەی داخستنی باڵیۆزخانەکەی بکات وەکوو کارتی فشار لەسەر ئێراق.
مەترسی وپێشهاتەکان چین ولەئەگەری داحستنی باڵیۆزخانە و کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا و کاریگەریی لەسەر هەرێمی کوردستان
یەکەم داخستنی باڵیۆزخانە واتە کۆتاهاتنی پەیوەندی دیبلۆماسی ، سیاسی، ئابووری، سەربازی، ئاساییشی نێوان ئەمریکا و ئێراق و وەشاندنی گورزی سەربازی لەهاوپەیمانەکانی ئێران.
دووەم کشانەوەی هێزی سەربازی واتە کۆتای هاتنی هەموو چالاکیەسەربازیەکانی ئەمەریکاو هاوپەیمانانی لە ئێراق و وەستان شەڕ دژی داعش و کۆتاهاتنی ئەو بودجە پێنج ملیاردۆلاریەی ئەمەریکا بۆ جەنگی داعش وخەرجی سەربازەکانی.
سێیەم کشانەوەی ڕێکخراوە خێرخوازیەکانی ئەمەریکاو وەستاندنی هەوکاریە مرۆیی و دارایەکانیان نەمانی ئاساییش بۆگەڕانەوەو جێگیرکردنەوەی ئاوەرەکان.
چوارەم وەستانی هاوکاری ئابووری واتە وەستانی هاوکاری بانکی نێودەوڵەتی و سندوقی دراوی نێودەوڵەتی کە ئەمەریکاهەژموونی تەواوی هەیەلەسەریان.
شەشەم هەڵوەشاندنەوەی دۆخی تایبەتی وزەی ئێراق لەگەڵ ئێران سەپاندنی گەمارۆ بەسەر ئێراق .
حەوتەم گەمارۆخستنەسەر ئێراق بەڕاگرتای هەناردەی نەوت و دەست کرتن بەسەر ئەو بڕە دراوەی لەبانکی فیدراڵی ئەمەریکایە.
هەشتەم ڕاگرتنی وەبەرهێنانی لە ئێراق وکەبەگوژمەی پێنج ملیار دۆلارە.
نۆیەم کەمکردنەوەی هەناردەکردنی بانکەنۆتی دۆلارو دروسەکردنی کێشەی نەختینە لەدراوی ئێراقی و دابەزینی بەهای دراوی ئێراقی.
دەیەم زۆر بوونی ئارەزووی داگیرکاری هەرێمایەتی و نەبوونی توانای بەرگری ئێراق لەخۆی.
یانزەیەم پاشەکشەی ستافی نەتەوەتەوە یەکگرتووەکان لە ئێراق و وەستاندنی هاوکاریەکانیان.
دوانزەیەم ڕاگرتنی چاکسازی فڕۆکەی ئێف شانزەو دەبابەی ئەمریکی کەئێراق کڕیویەتی هەروەها ڕاگرتنی بەرنامەی ڕاهێنان وهاوکاری هێزی هاوپەیمان بۆ ئێراق.
سیانزەیەم گەڕانەوەی داعش بۆ ئێراق.
دەرئەنجام.
ئێراق ڕووبەڕووی قەیران و کارەساتی ئابووری، سیاسی، سەربازی ، ئاساییشی، دیبلۆماسی دەبێتەوە و داعش دەگەڕێتەوە ئێراق و ئێران و تورکیاش دەست دەخنە ئێراق بۆداگیرکاری و مەەرسی لەسنوورەکانی ئێراقەوە دەکەوێتە سەرسنووری وڵاتانی کەنداوی عەرەبی و ئێراق بەناچاری هانا بوڵاتی چین دەبات وئەوەندەی تر ئێراق نوقمی جەنگ و کارەسات دەبێتەوە .
هەرێمی کوردستان سەرەڕای ئەوەی خۆی نوقمی قەیرانی دارای وئابووری وسیاسی وکۆمەڵایەتی بۆتەوە و هەموو ئەوکاریگەریانەی کە لە سیانزە خاڵی سەرەوە ڕووبەڕووی ئێراق دەبێتەوە بەهەمان شێوەش ڕووبەڕووی هەرێم دەبێتەوەو ئەزموونەکەی دەکەوێتە بەر مەترسی .
پرسیارێک دێتە پێشەوە ئایا ئەمەریکا بەجیا لەگەڵ هەرێم هەڵسوکەوت دەکات ودەگەڕێتەوە بۆ بڕیاری کۆنگرێسی ئەمریکاو بڕیاری 688 ئەنجوومەنی ئاساییش بۆ پاراستنی هەرێمی کوردستان ؟ ئایاهەرێم دەتوانێت ببێتەبەدیلی ئێراق بەدۆخە شکستخواردووەی خۆیەوە ؟
دووەم ململانێی ئەمریکا ئێران چین.
ئێران وەک دەوڵەتێک کەوتۆتە بەردەم گەمارۆو هێرشی ئەمریکا بۆ دەربازبوون ومانەوەی هانای بۆ وڵاتی چین بردووەو ڕێک کەوننی بیست و پێنج ساڵەی لەگەڵ کردووە و هەموو بەندەروفڕۆکەخانەۆاای خستۆتە خزمەتی هێزی سەربازی چین و تەکنۆلۆجیای ڕووسی یەوە .
تادێت بەرەی ئەمریکا وئیسرائیل وعەرەب بەهێز دەبێت و سەنگەری دژی ئێران بەهێز دەبێت بۆ سنووردانان بۆ وڵاتی ئێران لەئەگەری ڕوودانی هەرجەنگێک کارەساتی ئابووری وقەیرانی سەخت تر ڕووبەڕووی هەرێم دەبێتەوەو چونکە هەرێم پێداویستییەکانی زۆربەی لە ئێرانەوە هاوردە دەکات.
سێ یەم ڕێکخراوی دەوڵەتانی غازی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دژی تورکیا.
لەئێستادا تورکیا کەوتۆتە ململانێ یەکی گەورەوە بەرانبەر هەموو وڵاتانی عەرەبی جگە لەقەتەرو حکومەتەکە وفاق لەلیبیا و وڵاتانی یەکێتی ئەوروپا بەسەرۆکایەتی فەڕەنساو هەروەها ئیسرائیل و ئەمەریکا بەهەموو ئەم وڵاتانە هێزێکی هەرێمایەتی ونێودەوڵەتی یان دژی تورکیا پێک هێناوە بۆ ئەوەی هەوڵە فراوانخوازیە وزەو جوگرافی و سیاسییەکانی تورکیا لەبارببەن بۆداگیرکاری لەئاوەکانی یۆنان ، قوبرس، دەریای سپی ناوەڕاست ، لیبیا ، داگیرکاری لە ئێراق، سووریا، ئەفەریکا.
ئاییندەی تورکیا مەترسەیدارە چونکە هەرلەئێستاوە لەبەرانبەر یۆنان وقوبرس وهەروەها لە لیبیاش لەپاشەکشەدایە بەهۆی هەڕەشەکانی وڵاتانی عەرەبی و فەڕەنساو هەروەها بوونی ڕووسیا لەلیبیا سەرەتا تورکیا شکستی خوارد لەداگیرکردنی شارەکانی جفرەو سرت کە سرت کلیلی وزەی نەوت وگازی لیبیایە وکلیلەکەش بەدەست بەرەی دژی تورکیایە و واهاوپەیمانەکەشی لەلیبیا لە دەسەڵات دەکشێتەوەو تا ئێستا ڕێکەوتنەکانی تورکیا نەچونەتە بواری جێبەجێکردنەوە.
پەیوەندی هەرێمی کوردستان بەگۆڕانکارییەکان لەم دووبەرەی دژە چی یە ؟
هەرێمی کوردستان بۆتەبەشێک لە سیستەمی وزەی جیهانی و گرێبەستی پەنجا ساڵەی هەیە لەگەڵ تورکیا و بۆری نەوتی کوردستان بەتورکیا تێدەپەڕێت لەئەگەرهەرنەنگ و کەوتۆێکی تورکیا هەرێمی کوردستان زیانی پێدەگات چونکە کەوتۆتەبەرەی تورکیاوە لەڕوی وزەوە ، هەروەها لەکاتی ململانێی نێوان ئیسرائیل تورکیا مەترسی دەکەوێتە سەر ئەوبڕەنەوتەی کە ئیسرائیل لە هەرێمی دەکڕێت و وڵاتانی ئیمارات وعەرەبەکان دەبنە بەدیلی نەوتی کوردستان.
دەرئەنجام.
هەرێمی کوردستان لەئەگەری هەرجەنگ و ململانێ یەک بێگومان زیانی پێدەگات و پێویستە حساباتی وردی خۆی بکات و بۆ هەموو ئەگەرێک خۆی ئامادەبکات و تووشی قەیران و مەترسی لەناوچون نەبێتەوە چونکە بەرژەوەندیە ئابووریەکان چارەنووسی هەموولایەک یەکلا دەکەنەوە.
پێویستە هەرێمی کوردستان لەسەر دووئاست پلان و بەرنامەی هەبێت بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئەومەترسیانەی ڕووبەڕووی دەبێتەوە لەسەرئاستی دەرەکی هەموو خاڵەکانی سەرەوە بەهەند وەربگرلت و لەسەرئاستی ناوخۆییش سیاسەتێکی دارای، ئابووری سیاسی هەمەلایەنەی بەهێز بگرێتە بەرو ڕەچاوی ئەم هەنگاوانە خوارەوەبکات
یەکەم پەیوەندییەکانی لەگەڵ هەموولایەنەکانی نێوخۆی و دەرەکی ڕێک بخات بەپێی بەرژەوەندی خەڵکی کوردستان پشتیووانی دارای پەیدابکات چ وەک هاوکاری چ وەک قەرز لە ڕێگەی بەغداەوە.
دووەم ڕێکەوتن لە ئێراق لەسەر هەموو دۆسییەکان بەتایبەت دۆسێی دۆسیەی نەوت و گومرگەکان بەپێی دەستوور.
سێ یەم چاکسازی ئابووری. هەوڵبدات هەمووکەرتەکانی تر لەڕێگای وەبەڕهێنانەوە ببوژێنێتەوەو چەندین سەرچاوەی داهات بۆهەرێم زیادبکات وتەنیا نەوت نەبێت پشت پشت بەستن بە نەوت کەم بکاتەوە و وەبەرهێنان لە بواری کەرتی نەوت وگاز ، پیشەسازی پترۆکیمیایی، وەبەرهێنان لە هەموو کەرتەکانی تر بکاتە بنەما و پایەی سەرەکی چارەسەری قەیرانی دارای.
چوارەم چاکسازی دارایی و یاسای و شەفافیەت لەداهاتەکانی ناوخۆو گۆمرگەکان.
پێنجەم پێداچونەوە بە پەیکەری حکومەتی هەرێم و بەپێی پێویستی و توانای ئابووری وەزارەتەکان درووست بکات.
شەشەم جێبەجێکردنی یاسای چاکسازی.
حەوتەم ئێستا لە جیهان هەوڵ بۆ درووست کردن و پەیداکردنی سەرچاوەی وزەی نوێ دەدرێت وەکوکارەبا لە ڕێگەی وزەی خۆرو باوە وهەرێمی کوردستانیش باشترین شوێنە بۆوەبەرهێنا لەم بوارە و دەتوانێت بوژانەوەیەکی ئابووری گەورەو بەدەستهێنانی سەرچاوەی دارایی باش پەیدابکات و بەهۆیەوە داهات، هەلی کار، پاک ڕنگرتنی ژینگەو چەندین سوودی تری دەبێت و لەئێستادا جیهن بەرەوە پەیداکردنی سەرچاوەی وزەی نوێ یە لە ڕێگەی خۆرو باوەو هەرلەئێستاوە ململانێکان دەستی پێ کردووەو وڵاتی چین کۆنترۆڵی حەفتاودوو لەسەدی تەکنۆلۆجیای ئەم بوارەی کردووە وئاییندە بۆئەم وزە نوێ یە یە و دەوڵەتانی سەرمایەداری و پیشەسازی دەیانەوێت قۆناغ قۆناغ پاشەکشەبکەن لە وزەی نەوت ئەویش بەئامانجی ڕزگاربوونیان لە هەژموونی خاوەن دەوڵەتانی نەوت و وەلاوەنانیان و کەمکردنەوەی خەرجی و پاک ڕاگرتنی ژینگە، ئەگەرهەرێم هەنگاونەنێت لەئاییندە نەوتیش هەرچەندە ئێستا کارتێکی سووتاوە بەدەست هەرێمەوە ئەوکات خراپتر دەبێت.
لەکۆتایدا ئەوەدەڵێم ئەگەر حکومەتی هەرێم بەم شێوە دەستەوەستان دانیشێت و هیچ پلانێکی نەبێت ئەوا هەرگۆڕانکارییەک ڕووبدات وەکوو جەنگی نرخی نەوتی نێوان سعودیە وڕووسیا تووشی قەیران وکارەساتی گەورەتر دەبین خەڵکی کوردستان لەتوانایدا نییە کە خۆی بگرێت لە بەردەم ئەم هەموو قەیران و کارەساتانەدا بەردەوام چاوی لەسەربەغداو تاک سەرچاوەی ئابووری نەوت بێت و هەردووکیشیان نابنە فریادڕەسی ئاییندەی ئابووری و سیاسی و کومەڵایەتی و دیاری کردنی مافی چارەنووسی گەلەکەمان، هیوادارم حکومەت هەستێت بەئەرکی سەرشانی خۆی وهیوا بۆ تاک بەتاکی ئەم نیشتمانە بگەڕێنێتەوە کە بینیمان چۆن هاووڵاتییان کازمیان وەک فریاد ڕەس تەماشاکرد ئەمەش زەنگێکی مەترسەیدارە بۆ ئاییندەی دەسەڵاتی سیاسی لە هەرێم. [1]