ئایا چیٛوێوە هەن بەنامیٛ فەلسەفەی ئیسلامیۆ؟!
بەشۍ حۆتەمە
نویستەی: #ئیبراهیم میکە عەلی#
ئەگەر فەیلەسوفێوە موسڵمان لوا شوٙنەو بابەتێوەرە هەکە ئیسلامی داوا وەنەکەردەبیٛ و دمای پەیجوٙریی، ئەوەزیێکیٛش چەنی قورئانی چەپەوانە مدرێوە، ئایا دمای ئانەیچە فەلسەفەکەش حەر فەلسەفێوە ئیسلامین؟
بڕێچ ماچا: بابەتەکە پاسە نیا ئایین بە فەیلەسوفێوە بواچوٙ گنە شوٙنەو فڵانە بابەتی و پەشتی بکەرە ئەو فیسارە بابەتی، بەڵکوم ئایەت و حەدیس پەی فەیلەسوفە ئیسلامیا ئیلهام بەخشیٛنیٛ و وەرەچەمېشا ڕوٙشن مەکەراوە.
پەی نمونەی گیٛڵناوە ماچا مەڵڵا سەدرا وەختێ یوە جە ئایەتەکا قورئانیش وانێنۆ، پەیش بە ئەنەیاوای فەلسەفی جمەی جەوهەریی (الحرکة الجوهرية)ی بەردەن، پینەی مواچان: ئیلهام بەخش و ڕا نیشاندای.
ئەگەر قەرار بوٙ تەنیا بە ئیلهام بەخشای فەلسەفەی نامیٛ بنیەیمیٛ، ئەشیام نامیٛ فەلسەفەیما نیێ، فەلسەفەی ئستورەیی زەردەشتی یونانی ڕوٙمی ئیسلامی، چوونکوم فەلسەفە قەرزارو گردو ئی سەرچەمە ویەرینانە و جە گردیوە ئیلهامش هورگیٛرتەن.
ئیسلامی بیەی چی؟ وەختێنە هەکە جە گردیۆ ئیلهامش گیٛرتەن.
تاخایتێ ئیسلام ویٛچش جە ئەنەیاوای عادەتی گلیٛرگەیۆ ئیلهام هورمگیٛروٙن، ئایا ئینە بوٙ بە بەڵگە هەتا فەلسەفەکەیشا نامیٛ بنیا فەلسەفەی عورفی؟!
ئانەیچما هوٙش نەشوٙ هەکە بنیادٚم متاووٙ ئیلهام جە چیٛوێوە هوربگیٛروٙ بیٛ ئانەی بە زەریفیی بیاوٙنە جە چیٛوەکەی.
حەر ئا ئایەتیٛ هەکە مەڵڵا سەدرا باسش مکەروٙ هەکە ئادٚش یاوانان بە جمەی جەوهەریی، جە بنەڕەتەنە ئا ئایەتیٛ پەیوەسە نیەنە بە جمەی جەوهەریۆ، بەڵکو باسو ڕوٙ دمایی و قیامەتی مکەروٙ، چاگەنە هەکە قورئان باسو کوەکا مکەروٙ مواچوٙن: کوەکیٛ پاسە مدٚا چەمۆ هەکە کوٙیێنیٛرە، وەلێم پیٛسە هەورەکا ئینێ جوڵەنە، ئەگەر سەرنجەو ئایەتەکا وەر و دمایشا بدٚەیمیٛ، میاومیٛنە باسو ڕوٙ دمایی و قیامەتی مکەران (وتَرى الجِبالَ تَحسَبُها جَامِدَةً وَهىَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَاب صُنعَ الله الذى أتقنَ کُلَّ شىءٍ إنَه خَبيرٌ بِما تَفعَلوُن) النمل/88.
گرفتەکە ئانە نیا هەکە مەڵڵا سەدرا پەی بەردەیش بە جمەی جەوهەریی ئیلهامەکەش چی ئایەتیٛوە هورگیٛرتەبوٙ، وەلێم باسەکە ئینا چاگەنە هەکە مانای بنەڕەتیەو ئا ئایەتیٛ بە پاو پیمانەکا هیٛرموٙنیتیکی پېوەسیێوەش نیا بە جمەی جەوهەریۆ، ئایا چیٛگۆ دروسا نامیٛ ئا جمە جەوهەریەو مەڵڵا سەدرای بنیەیمیٛ فەلسەفێوە ئیسلامی؟!
سەرنجە بدٚەیدیٛ، وەختێ گەرەکمابوٙ بە زوٙر فەلسەفەی و ئیسلامی پیٛوە بسازنمیٛ، بوٙ بایسو ئانەی نە فەلسەفە گنوٙ وەڵیٛ و نە بابەتە ئایینیەکیٛچ، فەلسەفە وەختێوە پەرە مسانوٙ هەکە پەیام و دروشمو پاسدارییش جە مەتن و دەقە مەزهەبیەکا بەرز نەکەردەبوٙوە، زانشگایەکاو وەرنیشتینە ئایین ئەژناسیی و فەلسەفە، دویٛ باڵەخانیٛ جیاوازیٛنە مەوانیان، ڕشتێوە ثيولوجيا و ئایین ئەژناسیی مەسیحی هەن هیچ حەقێوەش نیا سەرو فەلسەفەیۆ، تەنیا مەرامشا بزانوٙ کتیٛبی پیروٙزو مەسیحیەکا چەنی باسو گەردوونی و خودٚای و بنیادٚمی و بەهاکا و ئەرکەکاش کەردەن، ئینە بابەتو ئایین ئەژناسی مەسیحین هەکە نزیکا جە ئایین ئەژناسیی ئیسلامیۆ، وەرانوەریچۆ فەلسەفە هەرمانەو ویٛش مکەروٙ و کارش نیا پانەیۆ ئەوەزیێکیٛش چەنی بنەڕەتە ئایینییەکا ڕیٛک مەیاوە یام نا، فەلسەفە پی جوٙرە وەڵیٛ مەگنوٙن.[1]