بەڕێز حەیدەر عەبادی سەرۆک وەزیرانی عیراقی فیدراڵ جەختی لەوە کردۆتەوە کە هاووڵاتییانی هەرێمی کوردستان پلە یەکن و ڕێگە نادەن زیانیان بەربکەوێت و ئامادەییی حکوومەتی فیدراڵی دەربڕیوە بۆ خەرجکردنی شایستەی داراییی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان.
ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان پێشوازی لەم دەستپێشخەرییەی بەڕێز عەبادی دەکات بۆ دابینکردنی شایستەی داراییی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان کە ژمارەیان دەکاتە (1.249.481) مووچەخۆر و مانگانەش دەکاتە بڕی (هەشت سەد و نەوەد و حەوت ملیار و پێنج سەد ملیۆن دینار) لەسەر بنەمای تۆماری فیعلیی بایۆمەتری بۆ سەرجەم مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان، وەک لە خوارەوە ڕوونکراوەتەوە و حکوومەتی هەرێمی کوردستان ئامادەییی خۆیشی دەردەبڕێت بۆ بەردەستخستنی وردەکاریی ئەو زانیارییانه:
108 ملیار دینار بۆ مووچەی 244.656 خانەنشین.
38.5 ملیار دینار بۆ مووچەی 96.053 خانەوادەی شەهیدان و ئەنفالکراوان.
30 ملیار دینار بۆ مووچەی 159.000 کەمئەندامان و سوودمەندانی چاودێریی کۆمەڵایەتی.
455 ملیار دینار بۆ مووچەی 483.307 فەرمانبەران (بە پۆلیسیشەوە).
266 ملیار دینار بۆ مووچەی 266.465 پێشمەرگە و هێزەکانی ئاسایش.
لە هەمان کاتدا، ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان داوا لە ئەنجومەنی وەزیرانی عیراقی فیدراڵ دەکات کە ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای بودجەی عیراقی فیدراڵ بۆ ساڵی 2018 پەسەند نەکات کە لەلایەن وەزارەتی داراییی حکوومەتی فیدراڵییەوە بەبێ بەشداریپێکردنی هەرێمی کوردستان ئامادە کراوە، لەبەر ئەم خاڵانەی خوارەوە:
بۆ یەکەم جار لە دوای ساڵی 2003ەوە، لە ڕەشنووسی یاساکەدا دەستەواژەی دەستووریی (هەرێمی کوردستان - عێراق) لابراوە و لە بری ئەوە دەستەواژەی (پارێزگاکانی سەر بە هەرێمی کوردستان) بەکار هێنراوە، ئەمەش سەرپێچییەکی دیاری بڕگەی (یەکەم) لە ماددەی (117) و بڕگەی (یەکەم) لە ماددەی (121)ی دەستوورە کە دانی بە هەرێمی کوردستان و دەسەڵاتەکانیدا ناوە وەک هەرێمێکی فیدراڵی و مافی پیادەکردنی دەسەڵاتەکانی یاسادانان و جێبەجێکردن و دادوەری بە هەرێمی کوردستان داوە، نەک وەک پارێزگا.
کەمکردنەوەی بەشە بودجەی هەرێمی کوردستان بۆ یەکەم جار لە دوای ساڵی 2005ەوە لە ڕێژەی (17%) بۆ ڕێژەی (12.6%)، ئەمەش سەرپێچییە لە بڕگەی (سێیەم) لە ماددەی (121)ی دەستوور کە پێویستە لەسەر حکوومەتی فیدراڵ پشکێکی دادپەروەرانە لە داهاتە فیدراڵییەکان بۆ هەرێمی کوردستان تەرخان بکات بە ڕەچاوکردنی ژمارەی دانیشتووانی هەرێم کە لەبەر ئەوەی تا ئێستا لە عیراق سەرژمێری سەرتاسەری نەکراوە، بە ڕێککەوتنی هەردوولا ڕێژەی دانیشتووانی هەرێم بە %17ی دانیشتوانی عیراق دیاری کراوە، هەر لەسەر ئەو بنەمایەش ساڵانە ئەم ڕێژەیە لە یاساکانی بودجەی عیراقدا جێگیر کراوە، هەرچەندە هیچ ساڵێک هەرێمی کوردستان بە فیعلی ئەو ڕێژەیەی وەرنەگرتووە، بەهۆی زیادبوونی بەرچاوی ساڵانەی خەرجییەکانی سیادی بەبێ ئەوەی هەرێم ڕۆڵی لە دەستنیشانکردنی ئەو خەرجییانەدا هەبێت،‌ یان پشکی وەرگرتبێت. بۆیە کەمکردنەوەی پشکی هەرێمی کوردستان هیچ بنەمایەکی دەستووری نییە و لە دەرەوەی ئەو ڕێککەوتنە هاوبەشە ئەنجام دراوە.
بەخشینی دەسەڵاتی ڕاستەوخۆ بە پارێزگارەکانی هەرێمی کوردستان لە یاسای بودجەی فیدرالیداو مامەڵەکردن لەگەڵ پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان وەک پارێزگا نەک وەک هەرێم، پێچەوانەی بڕگەی (یەکەم) لە ماددەی (117) و بڕگەی (یەکەم) لە ماددەی (121)ی دەستوورە و مامەڵەکردنی هەرێمی کوردستانە وەک هەر پارێزگایەکی تری عیراق نەک وەک هەرێمێکی فیدراڵیی دانپێدانراو بەپێی دەستووری عیراق، سەرپێچییە لە دەستوور.
بڕگەی (چوارەم) لە ماددەی (126) لە دەستوور، ڕێگه نادات دەسەڵاتە دەستوورییەکانی هەرێمی کوردستان لەلایەن دەسەڵاتە فیدرالییەکانەوە، کەم بکرێنەوە یان سنووردار بکرێن، تەنانەت دەستوور ڕێگریشی کردووە لە هەر هەموارێکی دەستووری کە ببێتە هۆی کەمکردنەوەی دەسەڵاتەکانی هەرێمی کوردستان.
وێڕای دووبارەبوونەوەی کەموکورتییەکانی ساڵانی پێشوو لە ڕەشنووسی یاسای بودجەی فیدالی ساڵی 2018، ئێستا ئەم خاڵە جەوهەرییە نادەستووریانەی سەرەوەش زیادیان کردووە.
لەبەر ڕۆشناییی ئەو ماددە دەستوورییانەی سەرەوە، بە تایبەتییش بەڕێز عەبادی بە بەردەوامی لە وتەکانیدا ئاماژە بە سەروەریی دەستووری عیراق و زیاننەگەیاندن بە هاووڵاتیانی هەرێمی کوردستان دەکات، داوا لە ئەنجومەنی وەزیرانی عێراقی فیدراڵ دەکەین بواری دانوستان بڕەخسێنێت لەگەڵ ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان بەمەبەستی داڕشتنەوەی ڕەشنووسی یاسای بودجەی فیدراڵ لەسەر بنەمای دەستوور و دابینکردنی پشکی دادپەروەرانەی هەرێمی کوردستان.
ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان
01-11-2017