Bibliotek Bibliotek
Sök

Kurdipedia är de största källorna för kurdiska information!


Search Options





Avancerad sökning      Tangentbord


Sök
Avancerad sökning
Bibliotek
kurdiska namn
Händelseförlopp
Källor
Historia
Användarsamlingar
Aktiviteter
Sök Hjälp ?
Publikation
Video
Klassificeringar
Random objekt !
Skicka
Skicka artikel
Skicka bild
Survey
Din feedback
Kontakt
Vilken typ av information behöver vi !
Standarder
Användarvillkor
Produkt Kvalitet
Verktyg
Om
Kurdipedia Archivists
Artiklar om oss !
Lägg Kurdipedia till din webbplats
Lägg till / ta bort e-post
besöksstatistik
Föremål statistik
teckensnitt Converter
kalendrar Converter
Stavnings kontroll
språk och dialekter av sidorna
Tangentbord
Praktiska länkar
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
Språk
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Mitt konto
Logga in
Medlemskap!
glömt ditt lösenord !
Sök Skicka Verktyg Språk Mitt konto
Avancerad sökning
Bibliotek
kurdiska namn
Händelseförlopp
Källor
Historia
Användarsamlingar
Aktiviteter
Sök Hjälp ?
Publikation
Video
Klassificeringar
Random objekt !
Skicka artikel
Skicka bild
Survey
Din feedback
Kontakt
Vilken typ av information behöver vi !
Standarder
Användarvillkor
Produkt Kvalitet
Om
Kurdipedia Archivists
Artiklar om oss !
Lägg Kurdipedia till din webbplats
Lägg till / ta bort e-post
besöksstatistik
Föremål statistik
teckensnitt Converter
kalendrar Converter
Stavnings kontroll
språk och dialekter av sidorna
Tangentbord
Praktiska länkar
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Logga in
Medlemskap!
glömt ditt lösenord !
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Om
 Random objekt !
 Användarvillkor
 Kurdipedia Archivists
 Din feedback
 Användarsamlingar
 Händelseförlopp
 Aktiviteter - Kurdipedia
 Hjälp
Nytt objekt
Bibliotek
Öster om Eufrat: -i kurdernas land
25-05-2022
ڕاپەر عوسمان عوزێری
Bibliotek
Kurdistan; ‏Rapport från SAC:s studieresa 1994
03-01-2022
ڕۆژگار کەرکووکی
Bibliotek
Den Kurdiska Fragen I Turkiet
23-06-2019
زریان سەرچناری
Biografi
Tara Twana
09-09-2018
هاوڕێ باخەوان
Bibliotek
Recueil de textes Kourmandji
24-10-2011
هاوڕێ باخەوان
Statistik
Artiklar 518,432
Bilder 105,001
Böcker 19,488
Relaterade filer 97,460
Video 1,397
Artiklar
En sorg att MP får bli till...
Bibliotek
Den sista flickan
Artiklar
Amineh Kakabaveh slår tillb...
Dokument
Tog ställning mot hedersvål...
Bibliotek
Öster om Eufrat: -i kurdern...
Kürt aydınlanmasının üç emektarı
Grupp: Artiklar | Artiklarna språk: Türkçe
Share
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Ranking objektet
Utmärkt
Mycket bra
Genomsnitt
Dåligt
Dålig
Lägg till i mina samlingar
Skriv din kommentar om den här artikeln !
objekt History
Metadata
RSS
Sök i Google efter bilder med anknytning till det valda objektet !
Sök i Google för valda objekt!
کوردیی ناوەڕاست0
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

Kürt aydınlanmasının üç emektarı

Kürt aydınlanmasının üç emektarı
Kürt aydınlanmasına, Kürtler ile yaşayan Hristiyan inancına sahip halklardan aydınlar ciddi katkılar sunmuştur. Kürdistan’dan özellikle Kürtçenin Kurmancî lehçesi günlük hayatın ve kısmen de pazarın dili olması sebebiyle bazı bölgelerde ortak dil olarak kullanmıştır.

Buna en iyi örnek teşkil edebilecek bölgeler, Tor ve Serhad (Sovyet Kürtleri dahil) bölgeleridir. Örneğin Alman şarkiyatçı Eugen Prym 1869 yılında Tor bölgesinde yaptığı gezide Kürtçe hikayeleri bir Kürdün değil Cano adındaki Süryani rehberinin ağzından derler. Müzikal açıdan ise isimleri artık tüm Kürtler tarafından bilinen sanatçılar var. Bu yazıda da kısaca Sovyetler’de Kürtler ile iç içe yaşamış ve ordaki Kürt aydınlanmasında emekleri olan üç aydından söz edeceğiz.

Apê Lazo

İlk isim, Kürtlerin Apê Lazo (Lazo Amca) diye hitap ettiği Ermeni Hakob Kazaryan’dır (1868 -1926). Sovyetlerin görevlendirmesiyle Lazo, 1921 yılında Ermeni harfleriyle Kürt alfabesini oluşturur. O yıllarda Serhad bölgesinden Sovyetlerin denetiminde olan topraklara göç eden Müslüman ve Êzîdî Kürtler arasında neredeyse okuma yazma bilen hiç kimse yoktu. Bu yüzden Sovyetler, Kürtlerin anadilinde eğitim görmesi için materyaller hazırlamak amacıyla bazı kişileri görevlendirir. Bunlardan biri de Ermeni Lazo’dur. 1921 yılında hazırladığı alfabe kitabına Ezîdî Kürtler için kutsal bir kelime olan 'Şems' ismini verir. Şems kitabı ile Ermenistan’dan yaşayan Kürt çocukları eğitim görür. 1922 yılında Lazo’nun ve başka aydınların girişimleri ile Tiflis’te Kürtçe eğitim veren akşam okulları açılır. O yıllar yetimhanlerde birçok annesiz babasız Êzîdî çocuk vardır. Bu çocuklardan biri olan Heciyê Cindî 'Hewarî' adlı romanında Êzîdî çocukların Şems ile karşılaşmalarını duygulu dolu bir dille anlatır.

Sovyetlerdeki ilk Kürtçe eğitim bu alfabe ile tecrübe edilir ve bu alfabenin okutulduğu okullardan Qanadê Kurdo, Qaçaxê Mirda, Hecîyê Cindî gibi Kürt aydınları yetişir. 39 harften oluşan bu alfabenin çok lokal olması ve Kürtçenin tüm seslerini karşılaşmaması nedeniyle 1928 yılında değiştirilmesine karar verilir.

İlk Latin alfabesi

İkinci alfabenin de hazırlanmasında Asuri bir aydın olan İsahak Marogulov görev alır. Ailesi 19. yüzyılın başlarında İran’dan Ermenistan’a göç eden İsahak Marogulov, 1868 yılında Erivan’da doğar. Ailesi her yıl Elegez’de Kürtler ile beraber yaylara çıktığı için küçük yaşlardan itibaren Kürtçeyi öğrenir. Ayrıca Kürt köylerinde Rus dili öğretmenliği de yapar. 1929 yılında Erebê Şemo ile hazırladıkları Latin alfabesi kullanılmaya başlanır. Başta Riya Teze gazetesi ve Kürtçe kitaplar olmak üzere birçok yayın bu alfabe ile basılır. Bazı harfleri günümüzde kullanılan Kürtçe Latin alfabesinden farklı olsa da bu alfabe Kürtlerin kullandığı ilk Latin alfabesidir.

İsahak Marogulov aynı zamanda Kürt Pedagoji Enstitüsü’nde (Kürtçe adı: Texnîkûma Kurdaye Pêdagogîye) Rusça ve Kürtçe öğretmenliği yapar. Ermenistan’da açılan bu okulun amacı Kafkas ülkelerinde yaşayan Kürtlerin köylerinde eğitmenlik yapacak kişileri yetiştirmektir. İsahak Marogulov, alfabe dışında Kürtçe okul kitapları da hazırlar. Ermenice kitapları da Kürtçeye çevirilir. Marogulov, 1933 yılında yaşamını yitirir. 1938 yılına kadar Sovyetlerde bu alfabe kullanılır. Sonrasında Sovyetlerin kararı ile Heciyê Cindî’nin hazırladığı Kiril alfabesi kullanılır.
Serhadlı bir Ermeni: Nûrî Hîzanî
Üçüncü aydın da Kürtçe adıyla Nûrî Hîzanî, Ermenice adıyla Hovakim Margaryan’dır. 1896 yılında Hizan’da doğan Nûrî Hîzanî soykırımdan kurtulmak için Ermenistan’a geçer. Nûrî Hîzanî, Ermenistan’da üniversite okur ve iyi derecede Kürtçe bilmesi sebebiyle Kürt Pedagoji [1]Enstitüsü’nde Ereb Şamîlov, Emînê Evdal ve Hecîyê Cindî gibi isimlerle birlikte Kürtçe eğitmenlik yapar.

Yazın dili olarak Kürtçeyi de kullanan Nûrî Hîzanî’nin yayımlanmış Kürtçe kitapları da vardır. İlk Kürtçe kitabı 'Şewqa sibê' 1934 yılında çıkar. O yıllarda çıkan Riya Teze için de Kürtçe şiir ve makaleler kaleme alır. Kürtçe şiirlerinden oluşan kitabı ‘Hub û Xebat’ 1962 yılında Erivan’da yayımlanır.

1966 yılında Erivan’da Hecîyê Cindî, Mîroyê Esed, Tîtal Mûradov, Fêrîkê Ûsiv gibi Kürt aydınlarının katılımıyla Nûrî Hîzanî’nin 70 yaşında girmesi vesilesiyle ve emeğine olan şükranlarını dile getirmek için bir etkinlik düzenlenir. Etkinliğin haberini Riya Teze için gazeteci ve yazar Emerîkê Serdar yapar. Nûrî Hîzanî belki de Kürt olmamasına rağmen Kürtçe şiirler yazıp kitap halinde yayımlayan ilk şairdir.

Nûrî Hîzanî şiirlerinde dikkat çeken yanlar vardır: Sovyetleri öven şiirlerinin yanı sıra Kürdistan’a olan sevgi ve bağlılığı oldukça güçlüdür. O kadar ki mesela 'Kerîk ji poêma Dêrsim’ (Dersim destanından bir kesit) şiirinde, Türk devletinin Dersim üzerindeki zulmünü anlatırken şiirinde ’doxtirê veterînar’ (Veteriner doktor) adıyla Nurî Dersimî’den ve ‘şaîrê Mircan-Dag’ (Mercan Dağ’ın şairi) adıyla da Alişer’den bahseder. Kanımca edebi yönünün ötesinde tarihi açıdan Nûrî Hîzanî’nin şiirleri oldukça önemlidir. [1]
Denna post har skrivits in (Türkçe) språk, klicka på ikonen för att öppna objektet på originalspråket!
Bu makale (Türkçe) dilinde yazılmıştır, makaleleri orijinal dilinde açmak için sembolüne tıklayın!
Denna post har tittat 635 gånger
HashTag
Källor
[1] | کوردیی ناوەڕاست | Yeni Özgür Politikasi
Länkade objekt: 2
Grupp: Artiklar
Artiklarna språk: Türkçe
Publication date: 18-04-2020 (4 År)
Bok: Kultur
Dialekt: Turkish
Dokumenttyp: Översättning
Technical Metadata
Produkt Kvalitet: 97%
97%
Tillagt av ( سارا ک ) på 29-05-2022
Den här artikeln har granskats och släppts av ( ئاراس ئیلنجاغی ) på 29-05-2022
Denna post nyligen uppdaterats med ( ئاراس ئیلنجاغی ) om : 29-05-2022
URL
Denna post enligt Kurdipedia s Standarder inte slutförts ännu !
Denna post har tittat 635 gånger
Attached files - Version
Typ Version Editor Namn
Foto fil 1.0.142 KB 29-05-2022 سارا کس.ک.
Kurdipedia är de största källorna för kurdiska information!
Artiklar
Agera innan fler barn dör av äktenskap
Artiklar
En sorg att MP får bli tillhåll för islamister
Bibliotek
Öster om Eufrat: -i kurdernas land
Bibliotek
Kurdfrågan En bakgrund
Biografi
Tara Twana
Artiklar
Amineh Kakabaveh slår tillbaka mot Vänsterpartiets ledning efter uteslutningen: ”Ljuger”
Artiklar
​SANNING! NÄR JAG FÅR HÖRA DET SÅ
Artiklar
Ni får en feministisk peshmerga i riksdagen
Bibliotek
Den Kurdiska Fragen I Turkiet
Bibliotek
Kurdistan; ‏Rapport från SAC:s studieresa 1994
Bibliotek
Svensk - Kurdisk ordlista

Actual
Artiklar
En sorg att MP får bli tillhåll för islamister
19-05-2018
هاوڕێ باخەوان
En sorg att MP får bli tillhåll för islamister
Bibliotek
Den sista flickan
07-10-2018
زریان سەرچناری
Den sista flickan
Artiklar
Amineh Kakabaveh slår tillbaka mot Vänsterpartiets ledning efter uteslutningen: ”Ljuger”
22-09-2019
نالیا ئیبراهیم
Amineh Kakabaveh slår tillbaka mot Vänsterpartiets ledning efter uteslutningen: ”Ljuger”
Dokument
Tog ställning mot hedersvåld i förorten – nu utesluts Amineh Kakabaveh ur Vänsterpartiet
22-09-2019
نالیا ئیبراهیم
Tog ställning mot hedersvåld i förorten – nu utesluts Amineh Kakabaveh ur Vänsterpartiet
Bibliotek
Öster om Eufrat: -i kurdernas land
25-05-2022
ڕاپەر عوسمان عوزێری
Öster om Eufrat: -i kurdernas land
Nytt objekt
Bibliotek
Öster om Eufrat: -i kurdernas land
25-05-2022
ڕاپەر عوسمان عوزێری
Bibliotek
Kurdistan; ‏Rapport från SAC:s studieresa 1994
03-01-2022
ڕۆژگار کەرکووکی
Bibliotek
Den Kurdiska Fragen I Turkiet
23-06-2019
زریان سەرچناری
Biografi
Tara Twana
09-09-2018
هاوڕێ باخەوان
Bibliotek
Recueil de textes Kourmandji
24-10-2011
هاوڕێ باخەوان
Statistik
Artiklar 518,432
Bilder 105,001
Böcker 19,488
Relaterade filer 97,460
Video 1,397
Kurdipedia är de största källorna för kurdiska information!
Artiklar
Agera innan fler barn dör av äktenskap
Artiklar
En sorg att MP får bli tillhåll för islamister
Bibliotek
Öster om Eufrat: -i kurdernas land
Bibliotek
Kurdfrågan En bakgrund
Biografi
Tara Twana
Artiklar
Amineh Kakabaveh slår tillbaka mot Vänsterpartiets ledning efter uteslutningen: ”Ljuger”
Artiklar
​SANNING! NÄR JAG FÅR HÖRA DET SÅ
Artiklar
Ni får en feministisk peshmerga i riksdagen
Bibliotek
Den Kurdiska Fragen I Turkiet
Bibliotek
Kurdistan; ‏Rapport från SAC:s studieresa 1994
Bibliotek
Svensk - Kurdisk ordlista
Folders
Bibliotek - Provins - Utanför Bibliotek - Dialekt - Svenska Bibliotek - PDF - Ja Bibliotek - Bok - Religion och ateism Bibliotek - Bok - Kurdfrågan Bibliotek - Publication Type - Bibliotek - PDF - Nej Dokument - Dialekt - Svenska Dokument - Provins - Sweden Dokument - Document style - Tryckt

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.58
| Kontakt | CSS3 | HTML5

| Sida generation tid : 0.812 sekund(er)!