کورد دلۍ چەرخەکا تاریخینە
بەشۍ: سەڎ و شەسس و یەکەمە
نویستەی: #هاوڕێ باخەوان#
ساڵەو (1842ز): چن تۊمارێ پېوەس پی ساڵېوە پەی ئېمە مەنېنێ:
* ئیسماعیل پاڎشا میرو بادینانی ئەچی ساڵېنە هېرشش کەردەن پەی سەرو ئامێدی و ڕزگارش کەردەن.
* ئەچی ساڵېنە (کاڕڵ مای) ئامان دنیا، نامبریا چڼین ڕازۍ ئەفسانە ئاسێش سەرو کوردی نویستېنۍ.
* ئەچی ساڵېنە ئەحمەڎ فایز سەی مەحموڎی گڵەزەردەیی شاعېر ئامان دنیا.
* ئەچی ساڵېنە زاهیر دێلێژەیی شاعېر ئامان دنیا.
* ئەچی ساڵېنە زانای هۊرکۆتە سەی ئەحمەڎ فایزی بەرزنجەیی دلۍ دەگاو گڵەزەردەی نزیک بە سلېمانی ئامان دنیا.
* ئەچی ساڵېنە زانشتگاو (کازان)ی کۊمەڵێ وەرکۆتئەشناسېش کیاستۍ پەی ناوچەو وەرکۆتی میانی و بڕێشان ئامێ پەی کوردەسانی و چڼین کەرەسۍ عالېشا کۊکەردێ و چڼین وتارۍ و ڕاپۆرتېشا سەرو کوردی نویستۍ.
* فارسەکۍ دۋېجار هېرششان کەردەن سەرو سنوورو عوسمانی، سەرەنجام شارو سلېمانی چۊڵ بیەن.
* هامنو ئی ساڵۍ، کەسێ ئینگلیز بەنامۍ (گرانت)ی، جارێتەر لوان پەی ناوچەو هەکاری و سەرەنجام پېوەڼی میانو کوردی و ئاسووریاکاش تېکدان.
* کەسێ ئەڵمانی بە نامۍ (فاولەر) ئەچی ساڵېنە دۋۍ بەرگۍ گەشتنامەکەو وېش وەڵاکەردۆ، دلېشەنە کوردش بە دڕڼە و پیاکوش و ۋن مج قەڵەم دان.
* ئەچی ساڵېنە سکێوە بە فەرمانو میر بەدرخانی بەرەشیېنە، دیمێش نویسیابۍ (میرو بۆتانی) و دیمەکەی تەریچش نویسیابۍ 1258 کۊچی، کە دیارنییەن ئەچی ساڵېنە چېش قۊمیان، یام کۍ ئامان دنیا.
* میر بەدرخان ئەچی ساڵېنە جاڕو سەربەۋېیی کوردەسانیش دان و شارو جەزیرەیش کەردەن پایتەخت.
* وشکنەرێ ئاڕکیۆلۆژی بە نامۍ (ئەمیل بۆتا)، کریان بە یاردیدەرو کونسوڵو فەرەنسەی جە موسڵ.[1]