لافاوەکەی ئیمیل زۆلا

ئاکار نەجم

یەکێک له و شتانەی زۆر گرنگە لە نووسینی ڕۆمان یان چیرۆک ئه و سیحرەیە کە خێرا بخوێنرێتەوە. خوێنەر لە خوێندنەوەدا زەوقی تێک نەچێ، یان گیرۆدەبێت و نەتوانێ لە دەقەکە دەرباز بێت. به و مانایە نا کە حیکایەتی پڕوپیرێژن بێ، به و مانایەش نا کە ڕۆمان یان چیرۆک ئەوەندە ئاڵۆز بکرێ خوێنەر تەقەی سەری بێت. دەقی ڕۆمان یان چیرۆک لەگەڵ ئەوەی سادەبێ، بەڵام پڕ مانا بێ. شارەزایانە نووسرابێ. ئەمە خاڵی گرنگ و هەر درەوشاوەی دەقێکی ئەدەبییە. نۆڤڵێتی لافاوی ئێمیل زۆلا کە نووسەر وەرگێڕ ئەردەڵان عەبدوڵڵا وەریگێڕاوە بۆ کوردی و لە بڵاوکراوەکانی دەزگای سەردەمە. لە دووتوێی حەفتا و دوو لاپەڕەدا. دەقێکی ئەدەبی جوان و سادەیە، خێرا دەخوێنرێتەوە. له و جۆرە چیرۆکانەیە کە یەک بینە بە سەعاتێک کەمتریش دەخوێنرێتەوە. چون بابەتەکە بە زمانێکی سادە نووسراوە و بێ گرێ و گۆڵە و خوێندنەوەی خۆشە. ناوەڕۆکی بەرهەمەکەش گرنگە. لافاو سەرەتای گێڕانەوەکەی باسی ژیان و گوزەرانی خێزانێکە کە بەشادی و خۆشی دەژین. ژیانێکی خۆشیان هەیە. نووسەر لە زاری کارەکتەرەکەوە سەرەتا باسی ژیانی ئه و خێزانە دەکات له و گوندەدا، گێڕەوە باسی ژیانی خۆی و بنەماڵەکەی دەکات. سەرەتا خۆی دەناسێنێ و پاشان ئەندامانی بنەماڵەکەی دەناسێنێ، ئەوجا دەست بە گێڕانەوە دەکات و دەچێتە سەر ئەوەی چۆن دەژین و چۆن سەرقاڵی کار و ژیانن، تا ئه و کاتەی لافاوەکە هەڵدەستێ و ژیانی ئه و خێزانە و گوندەکە وێران دەبێ و لافاو لەگەڵ ڕەوتی گێڕانەوەی چیرۆکەکەدا تا دێت بەهێزتر و ترسناک تر دەبێ و ژیانی خەڵکی گوندەکە و لویس ڕۆبیۆ و بنەماڵەکەی دەشێوێت. بەجۆرێک ئاو تا دێت بەرزدەبێتەوە و لە کۆتاییدا هەموو شتێک وێران دەبێ، بنەماڵەی لویس لافاو ڕایاندەماڵێ و ونیان دەکات و دوای کارەساتەکەش یەک یەک تەرمی ئەندامانی بنەماڵەکەی دەدۆزێتەوە.

نووسەر لە سەرەتادا بە ناساندنی کارەکتەرەکە دەستپێدەکات کە لویس خۆی قسە دەکات و دەڵێت تەمەنم حەفتا ساڵە و لە گوندی سان زوری لە دایکبووم. گوندەکە چەند کیلۆمەترێک لە شاری تۆڵوزەوە دوورە. لێرەدا نووسەر لە زاری کارەکتەرەکەوە شوێنی ڕووداوەکە دیاری دەکات و کارەکتەرەکە دەناسێنێ کە کێیە و ژیانی چۆنە. سەرەتای گێڕانەوە یەک بە یەک هەموو ئەندامانی بنەماڵەکە دەناسێنێ، ئه و بنەماڵەیەی کە لە کۆتاییدا بە تراژیدیایەکی سروشتی کۆتاییان دێ.

زۆلا لەم نۆڤڵێتەدا ئیشی لە ناو سروشتدا کردووە. سەرەتا دیمەنی سروشتی گوندێک نیشان دەدات و پاشان بە هەڵسانی لافاو دیسانەوە دۆخی ترسناکی تووڕەبوونی سروشت نیشان دەدات. کاتێ لافاوێکی تووڕە و بەهێز دێت چۆن ژیانی خەڵکی دەشێوێ و وێرانە دروست دەکات. جوانی و سەرکەوتنی ئەم نۆڤڵێتە لەوەدایە کە لە شەش بەش پێکهاتووە و نۆڤڵێتێکی حەفتا لاپەڕەییەوە و یەک ڕووداوە، کارەکتەرێکی سەرەکی هەیە کە گێڕەوەیە و ئەوانی دیکە کارەکتەری لاوەکین. بەرهەمەکە یەک نەفەسە و خێرا دەڕوات. لە ڕووی هونەری چیرۆکنووسینەوە نووسەر سەرکەوتووە، زۆلا نووسەرێکی جیهانییە و شارەزابووە بە کارەکە و زانیوێتی چی دەنووسێ. لە چیرۆکێکی درێژ دا دەبێ یەک ڕووداو و یەک یان دوو کارەکتەر هەبێ. هێڵی گێڕانەوە لە دۆخی ئاسایی ژیانەوە دەستپێدەکات تا ئه و کاتەی باران دەبارێ، وردە وردە لەگەڵ بەهێزبوونی باران دۆخی گێڕانەوە ڕوو لە کارەساتێکی مەترسیدار دەکات. تا ئەوەی لە دوا لاپەڕەکاندا ئه و ترسە لە سروشت دەگات بە مەرگی کۆمەڵێک مرۆڤ.[1]