گەڵا و پاییز
#ڕەسوڵ سەفەریانی#
پاییز بە کۆڵانەکاندا دەگەڕێت. بەرۆکی بەدارەکان گرتووە و وەک چەتە خەریکە ڕووتیان دەکاتەوە. دار بە دار دەگەڕێت و دەیانپشکنێت. ڕەحم بە ورد و درشت ناکات. هەموو گەڵاکانیان لێدەستێنێت و دەیان بات. وەبەریان دەدات و بە خشە خش کۆڵان بە کۆڵان ڕایاندەدات. گەڵاکان وەک باڵندەی سرک و ترساو خۆیان بە هەموو لەمپەرێکدا دەکوتن بۆ ئەوەی تەنیا ساتێک لە دەس بای بی بەزەیی خۆیان بپارێزن. با هەراسی لە هەموو سەوزایێک هەلگرتووە و خشەی گەڵاکان موسیقاییکی مەحزون دەژەنێت کە دڵ مات دەکات.
کۆلانەکان چۆڵ و تاک و تەرا گەورەکان لە ئیشی ڕۆژانە دێنەوە و مناڵەکان تاق و لۆق دەردەکەون. دایکێکیش لە پشت پەنجەرەکەوە سەیری مناڵە بچکۆلەکەی دەکات کە لەکۆڵان خەریکە پاسکیل لێدەخوڕێت. نیگەرانە با نەیخات.
لەدارەکەی بەرماڵمان دەڕوانم چ گیرێکی بەدەس پاییزەوە کردووە ڕووت و قوت تەنیا یەک تاکە گەڵای سەوزی پێیە. گەڵاسەوزەکە کە زۆر مناڵ دیارە، نایەوێت وەها خێرا تەسلیمی پاییز بێت، توند دەستی بە داری دایکەوە گرتووە و پایزیش هەر دەلوورێنێت و لێیدەنەوێت. لەولاترەوە پشیلەیێک لە بۆسەدایە بۆ ئەو چۆلەکانەی کە لە ناو خۆڵەکەدا خەریکی هەڵگرتنەوەی ورتکە نانە ڕژاوەکەن.
گەڵا خۆی بە تەنیا دەبینێت، بەڵام پڕ لە هیوا. بە گەڵا زەردەکان پێدەکەنێت.و دەڵێت:
ها ها ها چەندە لاواز بوون. بەرگەی باتان نەگرت و خێرا خۆتان دا بەدەستەوە. من هەر سەوزم و نامەوێت خۆم بدەم بەدەست باوە. با، هەزار بەهێزیش بێت لە دایکم بەهێزتر نییە. دایکم ڕەگی لە خاکدایە و با بێ بنەما و بێ ڕەگە، با ڕێبوارە و دار ماندگار. ئەگەر ئێوەش خۆتان بگرتایێت ئەوا ئێستا هەموومان پێکەوە بامان دەگرت و با دەمرد. ئاخر بای ڕاگیراو بای مردووە. با زیندوە بە نەوەستان. دار بە وەستان زیندوە و گەڵا بە دارەوە گەڵایە. ئێوە کە لەدارکەندراون ئیتر نە سیبەرتان هەیە و نە سەوزن.
کەڵایێکی زەردی چرچ و هەڵقرچاو بە هەناسەسواری و قرخەقرخ هاتە جواب و وتی:
ژیان دەسپێکێکی هەیە و کۆتاییێک، بەوەش نییە کە چەندە بەهێز بیت و ئازا، ئێمە دەورانی سەوزیمان لە ژێر تیشکی بە تینی هەتاو بردەسەر. ئەو کاتە وا ژیان بۆ ئێمە بوو بە با یاریمان دەکرد و خۆمان دەدا بە دەمیەوە بۆ ئەوەی زۆرترمان بشەکێنێت، پێمان خۆش بوو و گەشەمان دەکرد و تینی تاومان پێ کەم دەکردەوە. ئەمرۆ کە ڕووخسارمان جێ چڕنۆکی تەمەنی پێوەیە و زەمان بڕشتی لێبڕیوین بە بایێک بێ ئەختیار بەردەبینەوە و ئەمجار با یاریمان پێدەکات. ئەوە با نییە ئێمە دەکەنێت، ئەوە تەمەن و زەمانە کە کۆتایی پێویست بوونی ئێمەی ڕاگەیاندوە و دەمانداتە دەس با بمانبات. ئێمەش وەک هەموو بوونەوەرێک بۆ ئەرکێک دینە دوونیا، ئەرکمان تەواوکرد خۆیشمان تەواوین.
سەوزە گەڵا کە لەسەر دارەکەوە چاوی لە مەڕ و بەرخێکە کە لەولاترەوە خەریکی لەوەڕینن، بە ڕواڵەت بەم قسانە پێدەکەنێت، بەڵام هاوکات ترسێک دایدەگرێت. ترسی کۆتایی. کۆتایی ژیان و زەردبوون و با بردن. مات و بێدەنگ وەستابوو. با، کە ماوەیێکی کورت بوو لەو دەوروبەرەدا نەبوو، بە هاژەهاژ هاتەوە. با ئەمجار بە جۆرێکی تر لە جەستەی سەوزەگەڵادا هەستی پێدەکرا. جۆرێک لە کسپەی سەرمای پێبوو کە جەستەی گەڵای دەگەست. گەڵا وای هەست کرد، بەڵام بە خۆی وت ڕەنگە لە بەر قسەکانی پیرەگەڵا ترسابێتم بۆیە جەستەم هەست بەو کزە دەکات یان ڕەنگە ئەم با ئەوەی پێشتر نەبێت و لە جنسێکی ترە. هاوکات دڵی خۆی دەدایەوە، بەڵام نا، با ی ئەمجارە بە زبانێکی تر دەیدواند. ئەمە ئیتر بای یاری نەبوو. کۆڵان چۆڵ بوو. ڕۆژ دەماخی جارانی نەبوو، تاو بە کزی و لە پشت ڕەشە هەورەوە جار و بار دەردەکەوت و لێرەولەوێ تینی سۆپایێکی دارلێبڕاوی دەدا وئەوەندە نەبوو جەستەی تەزیوی گەرم بکاتەوە. پەنجەکانی وردەوردە گۆی گرتنیان لێبڕا بوو، چیتر نەیاندەتوانی بەدارەکەوە بیهێڵنەوە. بایش تا دەهات بەهێزتر دەینواند، یان لانیکەم سەوزەگەڵا وای هەست پێدەکرد. ئیتر با بۆ یاری و جۆلانێ نەدەبوو. ئێستا بۆنی مەترسی و ترسی بڵاو دەکردەوە. تا دەهات پتر خۆی لە گەڵا سەوز دەئاڵاند و لوورەی زۆرتر لە گوێی تاکە گەڵا دەئاڵا. با پاش چەند سووڕ و لورە لێوی نا بە گوێی گەڵاوە وتی:
ئەزانی من بای پاییزم، پاییز. لەوانەیە تۆ ناوت نەبیستبێت، بەڵام دار دەزانێت و دەمناسێت. منیش وەک هەموو بوونێک ئەرکێکم هەیە. ئەرکی من ڕووتکردنەوەی دارەکانە و جێ خۆش کردن بۆ بەفرە.
هەر چەند گەڵا قەت نە پاییز و بەفری بینیبوو و نە ناویشیانی بیستبوو، بەڵام لە دڵەوە جۆرێک لە ترس و تەزی مەرگی تێدا دەوروژاند. وتی:
یانی منی سەوزیش کە تەنیا چەند ڕۆژی کەم تین و بێ تاوم بینیووە بۆم نییە بمێنمەوە. ئەی ئەرکی من چییە؟ بۆ وا زوو دەبێ داموەرێنیت؟
با وتی: ئەرکی گەڵا، کردنی خواردنە خاوەکانە لەبەر تیشکی گەرمی هەتاودا بە خواردنی ئامادەی هەرسکردنە بۆ دارەکان. ئێستا کە پاییزە و تاو تیشکی ساردە و ڕۆژ کورت، ئیتر دار دەخەوێت. بۆێە ئەرکی ئێوەش کۆتایی دێت. هەموو بوونەوەرێک ئەرک و تەمەنێکی دیاریکراوی هەیە. تۆ زۆر کاڵی و فریا نەکوتی تەمەنی گەڵایێک پڕ بکەیتەوە، یانی تۆ درەنگ هاتی و زوو دەڕۆیت. ژیانی تۆ، واتە ئەرکی تۆ هەر ئەوەندە بوو.
گەڵا لێوەکانی سیس بوون و بە دڵێکی پڕەوە وتی: واتە ژیان ئەرکە، ئەرکێک کە دەسەپێندرێت بە سەر بوونەوەران دا و ئەوانیش لایان وایە تەنیا بۆ خۆشی دەژین و بۆ خۆشی خولقاون.
با سوڕێکی بەدەور گەڵاکەدا خوارد، وتی: ڕێک وایە، بەردەوام بوونەوەرەکان دەڕۆن و هی نوێ دێتە جێگەیان، بەڵام سوڕی ژیان بەردەوامە. هەموومان نیشانەکانی ژیان و ژینین. ژینی ڕاستەقینە کۆی هەموو ئەم نیشانانەیە. بە هەموو بوونەوەرەکان و خۆر و مانگ و زەوی و وەرزەکانییەوە ژیان مانا دەگرێت. هەموومان بەڕێگاوەین و یەک ئانیش ناوەستین. ئەم سوڕ و گەڕان و بەردەوامی ڕۆیشتنە ژیانە. من دەبینی کە ناتوانم یەک چرکەش بوەستم لەبەر ئەوەیە کە ڕاوەستام مردووم. دەڕۆم و دەگەڕێم و دەسوڕێمەوە بۆ بەردەوامی بوونم. بەڵام هەموو لەمپەرێک بڕێک لە وزەم دەبات و وردە وردە خاودەبمەوە و دەمرم و پاش من بایێکی تر دیت بۆ بەردەوامی ئەرکەکان.
پشیلەکە قەڵەم بازێکی دا و باش سوڕێ بەهێزتری بە دەور گەڵادا لێدا و پەلکێشی کرد و گەڵاش کە نە توانای خۆڕاگرتنی مابوو و نە هیوای ماننەوە، دوا ماچی لە قۆڵی دار کرد و ماڵئاوایی کرد و خۆی دا دەس با.
با هەلیگرت و بردی. بەدەم ڕێگاوە سەیری دەکرد، دونیا لە خوارەوە زۆر جیاواز دەبیندرا. زۆر شت لێرە هەیە کە دەتوانێت بەر بە بینین بگرێت و بینیایی بەرکورت دەکاتەوە، دەتوانن ببنە کۆسپ. جەستەی بە زەویدا دەخشا و هەموو شتێکیش دەکرا ببێتە کۆسپی ڕێگا. بە لای پشیلەکەدا تێپەڕی زۆر زلتر هاتە بەرچاوی. پشیلەکە چەند پەل بە دەم و دەستیەوە بوو با ئەوانیشی هەڵگرت و بردی. گەڵا کەمێکیتر ڕۆشت و لە بن دارێکدا با لە دەستی کەوت. گەڵا پاڵیدا بەدارەکەوە، بۆنی دایکی دەدا. تۆزێک سوکنایی هات و حەسایەوە. ئیتر با دەستی نەدەگەیشتێ. ئەو کورتە ڕێگای زۆر لا درێژ و بێ بڕاننەوە دەهاتە بەرچاو. ماندوو بێ وزە کەوتە بن دارەکە. بە ئارامی ڕووانی بۆ دەوروبەری. لێرەوە دارەکان زۆر بەرز بوون. بیری دەکردەوە کە یانی من ئابەو بەرزاییەوە دەژیام، وەها بەرز؟ لێرە لەم خوارەوە بەرچاوت تەسک ئەبێتەوە، شتەکان بەرزترن و ونییەکان زۆرترن. لەوسەرە نەمدەزانی بۆچی پشیلەکان لە پەنای دارەکاندا خۆیان مڵاس ئەدا لە چۆلەکەکان و بە ئاسانی دەیانگرتن. لێرە لەم خوارەوە هەمیشە پشیلەیێک لە بۆسەدایە ودەورت پڕە لە مەترسی.
گەڵا لە دوا هەناسەکانیدا کەوتبووە وڕێنە و خەیاڵات و ژیانی کورتی وەک کورتە فیلمێک بەبەردەمیدا تێدەپەڕی، سەرتەرزی دار بوو، تەرچک و سەوزی کاڵ، جێ حەزی بەرخەکان بوو بەڵام بەرزتر لە باڵایان. بەرخەکان لەوسەرەوە وەک پشیلەکان و مریشکەکان دەهاتنە بەرچاوی. هەموویان بوونەوەرانێکی گەڕۆک بوون کە دایم بۆ ماننەوەیان لە گەڕدا بوون. ئێستا ئەمیش لە گەڕدایە بەڵان نەک بۆ ماننەوە، ئێستا بەدەم باوە، بای مەرگ. با هێناویە بۆ ئەوەی... بۆ چی؟ ڕاستی بۆ لێرەیە، بە سەوزی لەسەر ئەم عەرزە ڕەق و ساردە...
پێش ئەوەی گەڵا خۆی بگاتە جواب، بەرخەکە گەیشتە سەری و بە بێ وەستان و گوێگرتن لە وڕێنەکانی، گەڵای بە لێوەکانی لە بن دارەکەدا هەڵگرتەوە و پاش یەک دوو سوڕ لە زاریدا بەرەو گەدە بەڕێی کرد و کۆتایی بە چیرۆکی گەڵا هێنا.
کوڕە بچوکەکەش پاسکیلەکەی لە حەوشە دانا و هاتە ماڵەوە و لە دوورەوە هاواری کرد:
دایکە زۆرم برسیە چیمان هەیە؟
دایک: خوارنی گۆشتی بەرخ.[1]