Werger û wergêran di kurmanciyê de: paşxane û hindek pirsên îroyî
Ergin Öpengin

1. Sereta
Yekem nimûneyên wergerê di kurmanciyê de, wergera Şerefnameya Şerefxanê Bedlîsî ya Mela Mehmûdê Bayezîdî û hindek nusxeyên Încilê ne ku di nîvê duyem ê sedeya XIXê de ji layê mîsyonerên rojavayî hatine encamdan. Heke em vê diyardeyê di nava çarçoweya siyasî û edebî ya wê çaxê de bi cih bikin û wisa tefsîr bikin, bêguman destpêkeke nisebeten ne-zêdedereng e. Lê belê, em dibînin ku van nimûneyên pêşî rê li ber duristbûna tradîsyonekê venekiriye; lewre heta serê salên 80yan, gava roşinbîrên kurd li Ewrûpaya rojava kelk ji derfetên sazûmanî û dewletî wergirtin û ji bo dabînkirina (tedarîkkirin) materyalên dersên kurdî di xwendegehan de dest bi wergêrana deqên edebiyata cîhanî kirin, hîç hewleke birêkûpêk a wergêranê xuya nebûbû li ser sehneya roşinbîriya bakurê Kurdistanê. Ev qederê sê deheyên dawî ne liv û bizaveke wergêranê di kurmanciyê de berçav e. Lê belê, van hewlan heta niha şêweyê projeyên berfireh negirtibû, bêtir di çarçoweya hêz û şiyana kesê/a wergêr de bû. Di demekê de ku Kurd bi zimanê xwe nedihatine perwerdekirin û kar û xebata sazî û dezgehên kurdî ya bi pênavê ziman û edebiyata kurdî tûşî kosp û astengên yasayî û pratîk dibû, bêguman zêde muhtemel nebû ku bizaveke xwedan-bername û birêkûpêk a wergerê pêk bihata. Herwiha, serincek bi ser serhatiya wergerê di kurmanciyê de diselimîne ku rewşa wergerê hevterîb (paralel) bûye digel rewşa siyasî û civakî û roşinbîrî. Li ser vê paşxaneyê, em dê di vê gotarê de hewl bidin serhatiya wergerê di kurmanciyê de pêşkêş bikin û serinceke taybet bidine ser bizava wergerê ya piştî salên 80yan da ku taybetî û layenên serekî yên hewlên wergêranê, her digel kêşe û girîftên ku ew bizav tûşî bûyê, destnîşan bikin. Lê belê, sereta, em dê munaqeşeyeke teorîk pêşkêş bikin ji bo ronkirina hindek layenan, paşê dê awireke mêjûyî bidine ser pêşketin û werara (tekamûl, guhorîn) zimanê kurdî ji bo dabînkirina bingehê mêjûyî da ku rê bide tehlîleke birêkûpêktir ji bo têgihiştina îroya meydana wergera kurdî.[1]