İl Diyarbakır
Coğrafi bölge Doğu Anadolu Bölgesi
İdare
• Kaymakam Tuncay Kaldırım
• Belediye başkanı Ali Suat Akmeşe (AK Parti)
Rakım 1.049 m (3.441 ft)
Nüfus (2018)
• Toplam 11,927
• Kır -
• Şehir 11.293
Zaman dilimi UTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu 21090
İl alan kodu 412
İl plaka kodu 21
Çüngüş, Diyarbakır ilinin bir ilçesidir. Diyarbakır'ın kuzeybatısında yer alan ilçenin yüzölçümü 489 km² olup denizden yüksekliği ise 1049 metredir. İlçenin doğusunda Çermik, kuzeyinde Elazığ ili Sivrice ilçesi, batısında Malatya ili Pütürge ilçesi ile Fırat Nehri ve güneyinde Adıyaman iline bağlı Gerger ilçesi bulunmaktadır. Etrafı dağlarla çevrili olan Çüngüş ilçesinin Güneydoğu Toroslar üzerinde sırayla Abaza, Akdağlar ve Savucak dağları bulunmaktadır. Akarsuları Fırat Nehri, eski adı Nahrik olan Çüngüş çayı ve Medye çayı'dır. Fırat Nehri üzerinde bulunan Karakaya barajı ilçenin önemli yapılarındandır.
Tarihçe
Osmanlı İmparatorluğu döneminde ilçede Ermeniler yoğun olarak yaşamıştır. 1915 yılında Ermeni Kırımı sırasında, bölgede yaşayan binlerce Ermeni'nin Çüngüş'te toplatıldığı ve bir uçurumdan aşağı atılarak öldürüldüğü iddia edilmektedir. 2006 yılında katliam hakkında 100 Yıl Sonra adlı bir film yapıldı. Olay Çüngüş'teki Ermeni nüfusunun sonunu getirse de, ilçe günümüzde hâlen Ermenilere ait birtakım izleri barındırmaktadır. İlçede Ermenilerden geriye kalanlar harabe halindeki iki kilisedir.
İlçe siyasi bazı sebeplerden ötürü Elazığ'dan alınıp Diyarbakır'a bağlanmıştır. İpek yolu üzerinde bulunması hasebiyle bir dönem jeopolitik bir önem arz eden Çüngüş, hızlı bir gelişim göstermiş; ancak İpek Yolunun değişmesi sonrasında hızla eski canlılığını yitirmiştir ve hâlen başta ekonomik olmak üzere muhtelif bazı sebeplerle dışarıya göç vermektedir.
Çüngüş'ün, kelime anlamı itibarıyla Çoban aldatan kuş (Çınkuş) manasına geldiği düşünülmektedir. Ermeni kayıtlarında da Çüngüş'ten Çınkuş olarak bahsedilmektedir. Ayrıca Ermenistan'a göç eden Çüngüşlü Ermeniler genelde Nubaraşen'de yaşamakta ve bu şehrin sokaklarından biri de Çınkuş olarak anılmaktadır.
Nüfus
Yıl Toplam Şehir Kır
1955 10.959 1.686 9.273
1960 12.082 1.546 10.536
1965 13.977 2.040 11.937
1970 15.738 3.161 12.577
1975 15.873 2.616 13.257
1980 17.955 3.684 14.271
1985 20.238 4.271 15.967
1990 17.067 3.935 13.132
2000 15.521 4.708 10.813
2007 13.971 2.930 11.041
2008 13.837 2.781 11.056
2009 13.511 2.544 10.967
2010 14.093 2.495 11.598
2011 13.814 2.393 11.421
2012 13.544 2.439 11.105
2013 13.097 13.097 veri yok
2014 12.895 12.895 veri yok
2015 12.393 12.393 veri yok
2016 12.061 12.061 veri yok
2017 11.836 11.836 veri yok
2018 11.927 11.927 veri yok
2019 11.539 11.539 veri yok
2020 11.293 11.293 veri yok[1]