$جیاوازی ئەردۆگان و محەمەد بن سەلمان لە چیدایە!$
نووسینی: #ئیدریس مستەفا#
لە پەراوێزی سەردانەکەی ئەمڕۆی بایدن بۆ سعودیە
کاتێک ئەردۆگان، ساڵی 2019، هەر پێی لەسەر ئەوە دادەگرت کە پەلاماری هەموو ڕۆژاڤا دەدات و گوێ بە هیچ شتێک نادات لەوانە ئەمریکا، دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەوکاتی ئەمریکا نامەیەکی بۆ نارد و بۆی نووسی: Don not be a fool ئەوەندە بێ ژیری مەبە یاخود ئەوەندە بێ مێشک مەبە. دوای ئەم بێ ڕێزی و سوکایەتی پێکردنە، ئەردۆگان سەردانی ترەمپی کرد. لە کۆشکی سپی جۆرناڵستێکی ئەمریکی لێی پرسی دوای ئەو هەموو ئیهانەیە بۆچی هاتی بۆلای یاخود تۆ چیت هەیە بۆی؟ وتی: هاتووم نامەکەی بۆ بهێنمەوە.
کاتێک جۆی بایدن لە دەمانی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتیەکەیدا لە 2020 وتی سعودیە وڵاتێکی قێزەوەنە و قێزەوەن تری دەکەم گوایە بەهۆی مافی مرۆڤەوە کە خاشقچی کوشتووە، سعودیە بەتایبەت محمەد بن سەلمان وەلی عەهدی سعودیە هەڵویستێکی ئێجگار توندیان گرتە بەر. لە مانگی دووی ئەمساڵەوە تاکو ئەمڕۆکە بایدن چەندان جار داوای کردووە قسە لەگەڵ محمەد بن سەلماندا بکات و چەند جاریش ڕاستەوخۆ تەلەفۆنی بۆ کردووە بەڵام بن سەلمان وەڵامی نەدایەوە و هەرچی تکا و ڕجایەکی ئەمریکا هەبوو هەروەها بۆریس جۆنسۆن وەک پەیامبەرێک هات و پێی ڕاگەیاندن کە ئەمریکا دەڵێ بۆڕی نەوتەکە نەگرێتەوە یان زیادی بکات. بن سەلمان ڕەتی کردەوە و ئامادەیی تیا نەبوو بە هیچ شێوەیەک وەڵامی ئەمریکاییەکان بداتەوە. دوو سێ مانگ پێش ئێستا (جەیک سولیڤان)ی ڕاوێژکاری ئاساییشی نەتەوەیی ئەمریکا و ڕاوێژکاری سیاسی بایدنی وەک دەرکردن دەرکرد لە ماڵەکەی خۆی لە سعودیە کاتێک داوای لێکرد ڕێژەی بەرهەمهێنانی نەوت زیاد بکات.
ئەمڕۆکە بایدن بە ناچاری ڕووی لە سعودیە کرد بەڵام لە پێشوازیەکەیدا نە مەلیک سەلمان و نە کورەکەی لەوێ بوون بەڵکوو ئەمری فەیسەڵ بن بندەر ئەمیری ناوچەی مەکە پێشوازی ڕەسمی لێکرد. شکاندنی پرۆتۆکۆلی دیپلۆماسی لە لایەن سعودیەوە لەوەی سەرۆکی وڵاتێک دەبێ سەرۆکی وڵاتەکە پێشوازی لێ بکات بەڵام وەک ناڕەزایەتیەک و وەڵامێکی توند بۆ بایدن نەچوونە پێشوازی؛ بەڵکوو بایدن بە مەمنوونی ڕووی کردە کۆشکی سەلام لە جەدە و لەگەڵ بن سەلمان و وەلی عەهدەکەی دانیشت. من لێرەدا ناچمە سەر ئەوەی ئایا سەردانەکەی سەرکەوتوو دەبێ یان بەڵام تەنیا ئەو بەراوردە دەکەم کە ئەردۆگان لە کوێ و محمەد بن سەلمان لە کوێ. گەر سعودیە چەکی دەستی نەوت بێت خۆ جوگرافیا و شوێنگەی جیۆسیاسی تورکیا لە هاوکێشە و ململانێ نێودەولەتیەکانی وەک غەرب و چین و ڕوسیا چەکێکە هیچی کەمتر نییە لە نەوت گەر بەهێزتریش نەبێ.
بەڵام، پلە نزمی عیزەتی نەفسی ئەردۆگان وەک سیاسیەکی تورکی ڕێگەی پێدا کە ئیهانە قبوڵ بکات. مێژووی سیاسی سەرکردە تورکەکان بریتی بووە لە بێ ڕێزی کردن و ئیهانە پێکردن و ناراستگۆیی لەگەڵداکردن بە خوڵقە کۆمەڵایەتی و ئینسانیە باو و جێگیرەکان لەگەڵ نەیارەکانیدا وەک کورد بۆ نموونە. کاتێک بانگهێشتی سەرکردە کوردەکانیان دەکرد بۆ دانیشتن و مێزی گفتوگۆ دیلیان دەکردن و دەیانکوشتن یان نەفیان دەکردن. دیارە مێژووی سیاسی فارسیش هەروایە. جا گەر کەسێک لەم کەلتورە سیاسیەوە هاتبێ نازانێ ڕێز و کەرامەتی سیاسی چییە و بەهای سیاسی هیچی لە بەهای شەخسی کەمتر نییە گەر زیاتر نەبێ.
ئەگەرنا، ئەوەی بە ئەردۆغان کرا بە بن سەلمان بکرایە دڵنیام جارێکی تر ئەمریکا خۆی لە سعودیە نەدەبینیەوە. ئێمە هەموومان شاهیدین ئەردۆگان لەسەر کوشتنی خاشوقچی چی بە سعودیە نەکرد و هەڕەشەی ئەرز و ئاسمانی لێکردن کەچی خۆی بە پای خۆی و بە مەجبووری چوو بۆ سعودیە و باوەشی بە محەمەد بن سەلماندا کرد و دەعوەتیشی کرد سەردانی تورکیا بکات. من لێرەدا داکۆکی لە عەرەب ناکەم بەڵام مێژووی نوێی سیاسی عەرەب ڕووداوێکی وەک فێڵ و فەرەجە و کوشتنی سمکۆی شکاک و قازی محەمەد و شێخ سەعیدی پیران و سەید ڕەزا و هتد.. تیانیە. لە مفاوەزاتی نەوەد و یەک کاتێک سەرانی کوردی لە بەغدا دەبن بۆ چەند ڕۆژو هەفتەش عەلی حەسەن مەجید بە سەدام حسێن دەڵێ با ئەمانە هەموو بکوژین خۆ کەس نایاتە دەنگ لەسەریان، بەڵام سەدام حسێن ڕەتی دەکاتەوە.
دەیڵێمەوە من سۆزم بۆ هیچ داگیرکەرێک نییە بەڵام ڕاستییە مێژووییەکان دەڵێم. لەنێوان ئیهانە پێکردن و بێ ڕێزی و هێرشی شەخسی سیاسیدا ئەردۆگان بێ شەخسیەتی و بێ عیززەت نەفسی هەڵبژارد بەڵام محەمەد بن سەلمان قورسایی سیاسی و بە شەخسیەتی سیاسی هەڵبژارد. [1]