$هەڵبژاردنی پێشوەختەی ئێراق؛ هەڵسەنگاندنێکی بەرایی!$
#زریان ڕۆژهەڵاتی#
#13-10-2021#
$بەرایی$
سەرئەنجام هەڵبژاردنە پێشوەختەکەی ئێراق کرا، بەڵام وەک پێشبینی دەکرا، هەر لە دەرکەوتنی شەپۆلێکی ناڕەزایی لە ئەنجامە سەرەتاییەکان، ئەویش دوای ڕۆژێک بێدەنگی و متبوون، تاوەکووبگرەو بەردە چاوەڕوانکراوەکانی پێکهێنانی حکومەتی داهاتوو، هەویری ئەم هەڵبژاردنە ئاوی زیاتر هەڵدەکێشێت!
$ئەنجامە سەرەتاییەکان چیمان پێدەڵێن؟$
$بەشێوەیەکی گشتی دەتوانین لەوانەی تا ئێستا ڕاگەیێندراون ئەم ئەنجامانە دەربخەین:$
$یەکەم:$ باڵی سیاسی هێزەکانی حەشد تووشی شۆک بوون و لەوەشدا، ڕێکخراوی بەدر لە هاوپەیمانیی فەتح زەرەرمەندی یەکەمە. فەتح بۆ ئەم هەڵبژاردنە 73 بەربژێری هەبوو، لە زۆر بازنەشدا تەنیا بەربژێرێکی دانابوو بۆ ئەوەی چانسی بردنەوەیان زیاتربێ، بەڵام بە شەش لایەنەوە کە عەسائیبی ئەهلی هەقیشی تێدایە و پێشتر نزیکەی 15 پەڕڵەمانتاری هەبوو، لەنێوان 15-20 کورسییان بردووەتەوە. لە کۆی کورسییەکانی فەتح لە هەڵبژاردنی پێشوودا، بە تەنیا 18 دانەیان کورسی بەدر بوون و ئێستا بە شەش لایەنەوە. ئەوسا ژمارەیەکی لەو دەورەیان دەستخستووە کە بەشێکی کورسییەکانیش بەهۆی پێکهاتە شیعییە غەیرە عەرەبەکانی نێو بەدرەوە دەستیانکەوتوون!
کەتائیبی حیزبوڵڵا بە زیاتر لە 32 بەربژێرەوە دەیویست خۆی تاقیبکاتەوە، بەڵام دانەیەک یان دووانی سەرکەوتوون. دۆڕاوێکی دیکەی ئەم هەڵبژاردنەش، فالح فەییاز سەرۆکی دەستەی #حەشدی شەعبی# بوو کە بە هاوپەیمانییەکی 7 لایەنی شیعی و سونییەوە، 81 بەربژێری دانابوو، بەڵام کارنامەیەکی سەرکەتووی پیشاننەدا.
هەڵبەت مەرج نییە کەمکردنی ژمارەی کورسییەکانی ئەم گرووپانە واتای کەمبوونەوەی کاریگەرییان لە مەیدانی سیاسی ئێراق بدات. چونکە هێزی چەکداری و کەرەستەی گوشاری بەهێزیان لەبەردەستدایە تاوەکوووەک ئەکتەریکی سیاسی بمێننەوە.
$دووەم:$ گرووپە پرۆ- ئێرانییەکان لە ئێراق لە پاشەکشەدان، بەڵام بەرزبوونەوەی ژمارەی کورسییەکانی نووری مالیکی- دەوڵەتی یاسا هاوسەنگییەکی بۆ ئەوان درووستکردووە.
$سێیەم:$ سەرکەوتنی سەدر شتێکی چاوەڕوانکراو بوو. ئەو ڕەوتە لە بەغدا، بەسرە میسان و زیقار جێپێی خۆی زیاتر لە جاران قایم کردووە. هەڵبەت ئەم بردنەوەیە واتای ئەوە نییە کە وتاری چۆنم بوێ دەتوانم حکومەتی داهاتوو پیکبێنم سەردەگرێت.
سەدر ئەگەر بە تەمای حوکمڕانی بێت، سەرئەنجام دەکەوێتەوە پڕۆسەیەکی دانووستاندن لەگەڵ گرووپە پرۆ- ئێرانییەکان، ئەگینا ناتوانێت حکومەتێکی سەقامگیر درووستبکات . خاڵێکی دیکەش ئەوەیە کە سەدر ئەوەندەش لە گرووپەکانی نزیک لە ئێران دوور نییە. لە قوم لەگەڵ ئەوان بەیاننامەی بەرەی موقاوەمەی خوێندەوە، دواجاریش دوای کۆبوونەوەیەک لەگەڵ عەممار حەکیم و هادی عامری بوو، کە لە بڕیارەکەی خۆی بۆ بەشدارینەکردن لە هەڵبژاردن پەشیمان بووەوە. قوتبوونەوەی ڕکابەرێکی وەک مالیکیش ناچاری دەکات کە لە دەرگای ڕێککەوتن لەگەڵ ئەو گرووپانە بدات.
$چوارەم:$ بەشدارینەکردنی نزیکەی 60% دەنگدەران ڕووداوێکی ئاسایی نییە، وەک چۆن ئەوەی کە لە 2018دا ڕوویدا ئاسایی نەبوو. تەنانەت داواکارییەکەی ئایەتوڵڵا سیستانیش ئەو کاریگەرییە بەهێزەی نەبوو تاوەکووخەڵک بێنە سەر سندووقەکانی دەنگدان و ڕێژەی بەشداری هەر بە کەمی مایەوە. دەنگی زۆربەی حیزبەکانیش لەژێر کاریگەریی ئەم بایکۆتەدا کەمی کردووە، هەرچەند لەوانەیە کورسییەکانی هەندێکیان زیادیشی کردبێت. ئەمە بۆ کۆمەڵگەیەکی وەک ئێراق کە زۆربەی خەڵکەکەی بە جۆرێک سەریان بۆ سیاسەت دەخورێ، تەنیا بەشدارینەکردن نەبوو، بەڵکوو ناڕەزاییەکی پێوەدیارە و، لە ئەگەری هەر قەیرانێکی گریمانەییدا، پوتانسییەلی تەقینەوە و دەرکەوتنی هەیە.
$پێنجەم:$ درەوشانەوەی گرووپێکی وەک ئیمتیداد لەم هەڵبژاردنەدا هیوایەک درووستدەکات بۆ ناڕازییەکان تاوەکوولە قۆناخەکانی داهاتوودا ڕێگەی هەڵبژاردن تاقیبکەنەوە. بەر لە هەڵبژاردن کۆبوونەوەیەکمان لەگەڵ ژمارەیەک لە نوێنەرانی تشرینییەکان لە ناوەندی لێکۆڵینەوەی ڕووداو ڕێکخست. ئەوان بەگشتی دوودڵ بوون لەوەی کە بتوانن بە هەڵبژاردن گۆڕانکاری درووستبکەن و، زیاتر وەک پڕۆسەیەکی درێژخایەن سەیریان دەکرد. هەڵبەت ئەنجامەکەی ئیمتیداد دەتوانێت گۆڕانی ئەو بۆچوونە خێراتر بکات. بێجگە لە تشرینییەکان دەرچوونی نزیکەی 25-30 بەربژێری سەربەخۆش، کە زۆربەیان لەنێوەڕاست و باشووری ئێراقن، دیاردەیەکی دیکەی ئەم هەڵبژاردنەیە کە شایانی ئەوەیە لێی ورد ببینەوە.
$شەشەم:$ هەندێک لە هاوپەیمانییەکان سەرکەوتوو بوون وهەندێکی دیکە نا. هاوپەیمانی یەکێتی و گۆڕان لەنێو کورد بە قازانجی یەکێتی شکایەوە بەتایبەت دوای ئەو ڕووداوە نێوخۆییانەی کە بەر لە هەڵبژاردن لەو حیزبەدا ڕوویاندا. هاوپەیمانیی حەکیم - عەبادی لەنێو شیعەکان و، هاوپەیمانیی عەزم لەنێو سوننەکان لەو هاوپەیمانییانە بوون کە لانی کەم خێری بۆ هەموو لایەنە بەشداربووەکان نەبوو. لەبەرانبەردا، هاوپەیمانیی دەوڵەتی یاسا جارێکی دیکە بەهێز بووەتەوە. ئەمە پێگەی نووری مالیکی لەنێو حیزبی دەعوەش بەھێزتر دەکاتەوە کە لە دوای 2008وە بەدەست چەندین دابڕان و ناکۆکیی نێوخۆیی حیزبی دەعوەوە ناڵاندوویەتی.
دەشێ بێژین کە محەمەد حەلبووسیش سەرۆکایەتیی هاوپەیمانییەکی سەرکەوتووی لەنێو سوننەکان کرد و لەم هەڵبژاردنەدا خۆی وەک لیدەرێکی بەرچاوی سوننە دەرخست.
$حەوتەم:$ هێڵەکانی سیاسەت لە ئێراق جارێکی دیکە بۆ سێ هێڵی شیعی، سوننی، کوردی گەڕایەوە. ئەمیش دوای ئەوەی کە بەهۆی شەڕی #داعش# و ڕووداوەکانی پاش گشتپرسی، وتاری گشتیی ئێراقی بەتایبەت لە 2018 برەوی سەندبوو. سیاسەتی هەندێک لە حیزبە شیعییەکان بۆ ئەوەی لە سەرتاسەرەی ئێراق بە دیاریکراوی لە ناوچە شیعی و سونییەکانیش دەمڕاست بن، سەرینەگرت. ئەوەی عەبادی، حەکیم، و فەتح لە هەڵبژاردنی ڕابردوودا لە ناوچە سونییەکان کردیان ئەم جارە سەرینەگرت و حەلبووسی وتی من هەم! پێشتر لە کوردستانیش خۆ تاقیکردنەوەی گرووپە شیعییەکان سەرینەگرتبوو.
$هەشتەم:$ لە کوردستان زیاتر لە هاوپەیمانیی، بەشداریکردنی حیزبی بە تاقی تەنیا زیاتر وەڵامی داوەتەوە. ئەمە لە نموونەی پارتی و نەوەی نوێ دا دەرکەوتووە. بەپێی ئەنجامەکان، وتاری ئیسلامگەرایی بەگشتی پاشەکشەی کردووە، بەڵام وتاری چاکسازی- دژایەتی گەندەڵی و لەگەڵ وتاری نەتەوەگەرایی یان تێکەڵاوێک لە وتاری ئیسلامی – نەتەوەیی وەک نموونەی بەربژێرەکانی یەکگرتووی ئیسلامی ڕەواجی هەیە.
$کۆتایی$
هەرچەندە لەسەرەتاکاندا زۆر لایەنی ناوخۆیی و دەرەکی باسی ئەوەیان دەکرد کە پڕۆسەی دەنگدانەکە بە باشی بەڕێوەبراوە، بەڵام ئەو ئاڵۆزییەی کە لە ڕاگەیاندنی ئەنجامە سەرەتاییەکان دەرکەوت، لێدوانەکانی سەدر لەبارەی دەستوەردان لەکاری کۆمیسیۆن، ناڕەزایی گرووپە چەکدارییەکان لە ئەنجامەکانی هەڵبژاردن، ڕووداوەکانی کەرکووک، ئاڵوگۆڕی دەنگی لایەنەکان و پرسی نەگەڕانەوەی بەشێک لە ئەنجامەکان، دەریخست کە هەم ئیدارەی هەڵبژاردن ئەو باشەش نەبوو کە باسی لێوەدەکرا، هەروەهاش جارێ ئەستەمە تەنیا دەنگدانی خەڵک هەموو شتێک ببڕێنێتەوە! ڕاستە هەڵبژاردن دەکرێ، بەڵام تەنیا ئەوە نییە و دامەزراوەی ناهەڵبژاردنیی ناوخۆیی و دەرەکی، ڕۆڵێکی حاشاهەڵنەگریان لە دیاریکردنی ئاڕاستەی ڕووداوەکانی پاش هەڵبژاردن دا هەیە. [1]