گېڵیاری جه هۆرامانەنە
نویستەی: #ئومێد حەبیبی#
نووکەچەنێو قازانج، هەمارېو وەرێژ
و
ژیوگەگېڵی دەوا پەی سارێژوو زامی
نەواچیا دیارا تەوەن بنەڕەتو یانەو ژیوەنی هەر کۊمەڵگایێوی ئابووری و گلێرەوە کەرڎەی ماڵ و سامانیشا، بەواتێوتەر هەر نەتەوێو و کۊمەڵگایێو گەرەکشبۊ یاگەپاو وېش چی دنیا پان و پۆڕەنە هێقم کەرۊ و لێژی نەفەوتیای بە وېشەوە نەڤینۆ مشیۊم وەڵێ گرڎ چېویەنە دەسەڵاتی وەرپەرسش ژیوەنی و وەش ویارای خەڵکەکەیش وەش کەرۊ تاکو بتاڤۆ کۆگایوی حەز پنە کەرڎە مەرزنۆرە، ئیجا بەداخەوە کورڎەسان بە گرڎی و هۆرامان تایبە چوونکەتی چا قسێ سەریە بۍ پشکێ و بۍ بەشێنێ هەرمانەکېشا وەروو ئەنقەسی ئەوەنەپارسای و بۍ مەلاباتی فرە سەخڵەتەنە، مشیۊم بە تەشک ودیامانیوی وێ واز، خەڵکەکە و سەرینی ئاڎیشاوە پېڕېوە ژیرێ و گەشاوەزێ بنیشارە و بە ئەرکیوی پیرۊزی نەتەوەیی دەس دا هەرمانەکێوە و بە ئەرەمەرزنای گلێرگاکا و تاقمە خەڵکیەکا وەرپەرسی چننێ بەشا گېرا سەرو شاناشا.
وەڵاتوو ئېمە بەپاو ئانەیە وەڵاتیوی دماکەوتە و بۍ پەرڎۆچ جە ویەروو هەرمانە و هەرمانیا جە ڕېسکێو ڕېژەو بێکاری ئی پەڕ و ئەوپەڕوو ئێرانېیەنە یەکەما و فرەتەرین ئاماروو بێکاریش هەن.ئینە یانېو ئێش و ئێش یانېو ئینە!ئێش یانېو نەبېیەی نان و خوانی و ئاوارە بېیەی ئی مەحاڵ و ئەو مەحاڵی پەی تیکێو نانێ!
ئێش یانېو بۍ تەگبیری و وېت کەری بە تەگبیرکەر.
نە کارخانېو و کارگایێو پەی هەرمان کەرڎەی
نە کەشتوکاڵیوی وەڵکەوتە و ژیرانە
نە چوڎاری و ئاژەڵداریوی مکانیزە پەی گوزەرانیوی حەز پنە کەرڎەی
هەر وەروو نەبېیەی ئی بنەڕاییتەرین ئەوەجێ ئێنسانیێ، خەڵکەکە حەیبەتیێ کۆچ و بار پېچۆوە و ئاوارەو شارەکاتەریبۊ.
ئاماروو کۆچ کەرڎەی و چۆڵ بېیەی شار و دێهاتەکاو هۆرامانی یاوان فەڵەک و پی تەشکە بلۆ وەرەوەبۊ بە گێچەڵێوە قووڵێ قەرەبوو نەکریای.وەشبەختانە ئینە پەی چن ساڵیوی ملۆ هۆرامان پېسەو مەحاڵیوی تایبەتی گېڵیاری جە ئێرانەنە ئەژناسیان و تۆماری جەهانیچ سەرەوەبۊ بېیەن بە یۊ جە کۆگا گېڵیاریە مەکین و وەرچەم وەسێعەکاو ئێرانی، ئینە بېیەن نوونگەو ئانەیە خەڵکەکە هەر یۊ یاگۆ وېشەنە پەی کەڵک گېرتەی چی پەرڎۆچیە چۆڵێ هەرمانا هۆرکەرۊ و بە ئەوەکەرڎەی یانە و ئی جارە دای کۆنجوو باخەکاشا فارس واتەنی ئاب باریکێو پەی وېش وەش کەرۊ بەڵام پەرسێ ئینەی چېگەنە:
ئەرکوو کۆگا خەڵکیەکا شۆنۆ ئەرەمەرزیایشا چېشا؟
ئایا پیس و پۆخڵی ژیوگەو هۆرامانی پېسەو فاکتۆریوی بنەڕەتی پەی سەردای گېڵیارەکا قەرەبوو کریۊوە؟
ئایا دماڕۆنە پەی ترۆقی یەکجاری و وەش کەرڎەی چېرخانیوی دایېمەی ئینە مەبۊ ڕېک و خاس پەساریۆوە؟
بەپاو هازە و ئاوەزیما جوابوو پەرسەکاو سەری مڎەیمێوە.بە باوەروو ئی خامەیە مشیۊم زمنەو یاگە گېڵیاریەکاتەری کەرمۍ بە چۆڵەچراڤۆ دماڕۆیما تاکو نەگنمێنە ئا چاڵێ کە ئاڎێ ماوێوا دلێشەنە قاچێ فڕنا!
سەرنیشتوو ئێرانی خاستەرین نموونەن پەی ئی زمنەیە، عەینوو ئېمە، سەرنیشت ئەژناسیا بە ئێرانیەکا، هەروەرەنە ڕوەشا کەرڎەنە و خەڵکەکە پېسەو ئیسەو ئېمە دەسش کەرڎ یانەوە کەرڎەی و...
ئاکامش پیسی، ترافیک، شێویای دێمۆگرافی مەحاڵەکەی، تێک دریای فەرهەنگی، سەرونەشیویایی کۊمەڵایەتی، ئەسنیای زەمین و زار و یانە و دووکانیشا و ئاخرسەر کۆچ و بار کەرڎەی عەسڵەکا و یاگیر بېیەی لەیڎەکا و ئانە کە ئیسە وینمێش!
سەرنیشت چی پاسەشە سەرئاما؟چوونکەتی ڕاچارێوی گرڎلایەنشا نەیۊستەوە پەی ئەوەپەسارنای و ونارای هەرمانەکێ.
ئیجا سەرنیشتێو کە متاڤی واچی گرڎوو کەلوپەلەکانە جە هۆرامانی سەرتەرا پاسشە سەرئامان وەی پەی حاڵوو هۆرامانی بەسەزوانی!
وەڵێ گرڎچېویەنە:
ئەرەنیای ئەنجۆمەنێوی خەڵکی کە جە گرڎوو دێهاتەکاو هۆرامانیەوە نوێنەرش چنەبۊ تاکو پەی چار کەرڎەی گێچەڵە قووڵەکا زووتەرین وەختەنە بێوە دەسێ و وەرپەرسانە چاروو نەوەشیەکا کەرۊ، پەی نموونەی دێهاتانێو پېسە هەجیج، سلېنە، بڵبەر یام شارانیوی گولالە پېسە نۆدشەی کەی دلۍ وېشانە و ئا شەقامە تەسک و تەنگەلایانە متاڤا ئاننە ماشینێ ڕا کەراوە؟، سەرەئێشەی، مەزاج تێک شېیەی هۆرامیەکا، شەڕ بەرەک گېرتەی و......، هەر ئیسەوە پارکینگ مشیۊم یەکەم لاقۆرەو ئېمەی هۆرامیبۊ و جە بەروو دێهاتەکاوە سەرمایەدارەکێ جیاتی ئەوەکەرڎەی هۆتێلا، پارکینگ وەش کەرا تاکو بنەڕەتیتەرین گێچەڵەما چار کریۆ.
یۆتەر جە ئەرکە کاریگەرەکاو ئی ئەنجۆمەنیە مشیۊم ئەرەنیای کەلاسێ فێرکاریێ بە ڕاوەبەری گەشاوەزەکا و دەروون ئەژناسەکابۊ پەی فێر کەرڎەی خەڵکەکەی و وەرگە گېرتەی ئی شەپۆلێ و ئەوەنەتاویای فەرهەنگی و خڎۍ نەڎای بە فەرهەنگە بەرینیەکا.مشیۊم ئەرکوو ئی فێرکارا ئانەبۊ خەڵکی بېیاڤنانە، فەرهەنگێ جیاهەرمانۍ تایبەتمەندی دنیاو ئارۊیەنێ و ئېمەی هۆرامی تاکو ئا یاگێ لیڤیۆ فەرهەنگی بەرزما دەیمێ نیشانوو مێمانەکاما و هاگاما چنەبۊ دلۍ فەرهەنگانیوی دیمەن وەش پنەکەوتەینە ئاسیمیلێ نەبیمێ!
یۆتەر جە ئەرکەکاو ئی ئەنجۆمەنیە مشیۊم بەرڎە سەرو ڕادەو وەرگە گېرتەی ئېمەی هۆرامیبۊ تاکو وەختوو دەمەتەقەکانە وەروو وېما گېرمێ و جە قۆمیای کارە ناشیرینەکا وەرگیری کریۆ.
تایبەتمەندی کۊمەڵگاو ئېمە تەنیا دیمەنی ئاهوورایی و بەهەشتیشا و
هیچېوتەر و ئەرکوو ئېمە و پرزێ دماڕۆی هۆرامانی پارێزنایا و پارێزنای ئیجا چەنی؟
بە وەرچەم گېرتەی زانستی، ئیسە ئێتر تووریسم یاگێو وېش داینەش بە ئێکۆتووریسم یام ژیوگەگېڵی، چی جۊر گېڵایەنە هەم گېڵیار و هەم ساحیب یانە کەمتەرین وەرێژ مڎا ئەو ژیوگەی، ساحیب یانە ئێتر ویلا و هۆتێلێ مۆدێڕنە وەشە مەکەرۊ، بە شێوازوو مێعماری وېش یانە کەرۊوە یانېو هۆرامانەنە جە دار و تەوەنێ و دیمەکی کەڵک گیریۆ و فرەیچ وەشا، دماچەوە ساحیب یانە ماچۊ بە مێمانەکا چیوی پیسکەر نارا چنی وېشا بەڵکووم چېگەنە پەیشا ڕېک ڤزا.گېڵیاریچ مەی ژیوگەنە گېڵۆ، پیسش مەکەرۊ، هاگاش فەرهەنگوو یاگەکێ هەن، هاگاش ئێژانە کۊمەڵایەتیەکاش هەن، تاکو ئا یاگێ پنەش کریۆ تاخایت پێسنە خەڵکەکەیچ موەرۆ، مووسۊ و پۊشۆ.پی بارسەو شێونای ژیوگەو هۆرامانیە تاقانە ڕاچارەو هۆرامانی یاگێ وستەی ژیوگەگېڵیا تاکو وەروو ئی شیویایە گیریۆ و دماڕۆیچەنە نازمێ چینەیە فرەتەر دار و درەخت و ژیوگەو هۆرامانی بە دەسو گېڵیارەکا تێک دریۆ.
جە دماڕۆچەنە بەباوەروو ئی خامەیە مشیۊم گرڎوو هەرمانە تاکیەکا بلانە چېروو چەمڎاری کۆگایوی خەڵکی و سەمەنەکا تاکو پەی نموونەی کەسېو گەرەکشا یانېو کەرۊوە بە وەرەچەم گېرتەی ئا مەرجە ژیوگەپارێزنایا، فەرهەنگی و کۊمەڵایەتیا کە ئا کۆگای ماچاش پنە، کەرۊشەوە تاکو وەرێژ ڕۊبەڕۆ کەمتەربۊوە، یام ئەر گێچەڵێوە ئاما وەرەڕاش بلۆ چاگە تەگبیرش کەرا.
ئاواتەوازەنا بە وەرچەم گېرتەی ئی خاڵا هۆرامانەنە پەی دماڕۆیوی گەش و گەشتەر لاقۆرە فاڕمێوە.[1]