نامۍ: نۆشا
نازنام: زەنگەنە
نامۊ تاتەی: ویشتاسپ
ساڵۊ پېڎابېیەی: 1784ز.
ساڵۊ مەرڎەی: 1834ز.
یاگۊ پېڎابېیەی: #گوڵباخ _ کرماشان#
یاگۊ مەرڎەی: #گوڵباخ _ کرماشان#
$ژیۋاینامە$
مەلا نۆشای زەنگەنە؛ نامېش (نۆشا) کوڕو ویشتاسپی زەنگەنەین، ساڵەو (1784ز.) جە دەگاو (گوڵباخ) ئامان دنیا و هەر ئەچاگەیچ لوانەنە وەرو وانای و فېربییەی، فرەو ناوچەکانو (مەلایر و دینەوەر و کرماشان) گېڵان و سەرئەنجام جە شارو (نەجەف) ودمی مەڵڵاییش وەرگېرتەن و گېڵانۆ پەی زاڎگا و ماواو وېش و دمادماکاوژیوایش بە وانە واتەیۆ و مۊچیاریکەرڎەی خەڵکیوە گوزەرنان، تاکو ساڵەو (1834ز.) جە تەمەنو پەنجا ساڵینە کۊچی دمایینش کەرڎەن و هەر ئەچاگە نیانشا.
مامۊستا سەی حوسەینی حوزنی موکریانی دلۍ گۊفارو (دەنگی گێتی تازەینە)، سەبارەت بە مەلا نۆشای نویستەنش: مەلا نۆشا سەرەتا خەڵکو دەگاو (گوڵباخ)ی ئێراقی بېیەن، جە هۊزو زەنگەنەی، دلېڕاسەو سەدەی سېڼزەهەمی کۊچینە ژیوان.
کاک ئەسفەندیاری غەزەنفەری دلۍ گوڵزارو ئەدەبو لوڕستانینە ماچۊ: مەلا نۆشا، یۊ جە هۊنیارە هەرە بەرزەکا لوڕستانییەن و جە نەوەو (سەی ئەبولوەفا)ی شارەزوورین، دۆرانو ناڎرشای هەوشارینە (1735 -- 1747ز.) ژیوان، هەرپېسە وېش ماچۊ:
ئیسا یە دەور نادر سوڵتانەن
مەردوم ژ جەورش بێزار ژ گېیانەن
جەهان ئاشووبەن، دنیا دەرهەمەن
خاتر حەزینەن، ئاسایېش کەمەن
ڕەعیەت فیرارەن خەلق خولقش تەنگەن
ئیقباڵ ئەولاد شا سەفی، لەنگەن
ئیسە من یە حاڵ یە ئەحواڵمەن
بە ڕەنج بەردەی چڼین ساڵمەن.
یانی: (ئیسە دۆرانو ناڎر شایەن، خەڵکی جە زوڵم و ستەمیش ئەو گېیانو وېش بېزارەن و جەهان ئاژاولېش کۆتېنەنە و بە جارێ شېویان و دڵ پەڕەن جە خەم و پەژارۍ، هېمنی و ئارامی دلۍ وەڵاتینە بارش کەردەن، خەڵکی جە تەرسەو وېشەنه جیامازۊن و گرڎ پەرېشانېنۍ و بەختەو نەوەکا شا سەفی سیاوە بیېنە و منیچ ئینە حاڵمەن و چەڼیین ساڵېن ڕەنج و ئەرک مەکېشۊن.
کاکە غەزەنفەری، دیسان ماچۊ: مەلا نۆشێوە تەر بېیەن کە زاڎەو مەلا نۆشای یەکەمیەن، دۆرەو قاجاریەکانە ژیوان و ئاڎیچ هۊنیار بېیەن و گەلێ هۊنیېش بە زاراوەکانو (لەکی) شۊنیرە جیامەنېنۍ.
زانێکۍ لوڕستانیچ ماچان؛ مەلا نۆشا دۋۍ بیېنۍ و هەردۋېشان شاعېرۍ بیېنۍ و هۊنراوېشان فرېنۍ و مەلا نۆشای دوەم، دۆرانو فەتالی شاو قاجاری (1797 --- 1834ز.) ژیوان و ئیتر چکۊنە بېیەن و چکۊنە مەردەن هیچ هەواڵێ ئەسېح نییەن.
مەلا نۆشا، هۊنیارێ تەڕ دەس و خامە ڕەنگین بېیەن، هۊنییەکېش شیرېنۍ و دڵگیرېنۍ.
چن نموونێ جە هۊنیاکا مەلا نۆشای زەنگەنەی:
دنیای هیچ و پووچ:
جەم جا هیچ و پووچ، جەم جا هیچ و پووچ
دۆڵەت شاهان، جەم جا هیچ و پووچ
ڕەونەق حووران زێبا هیچ و پووچ
هەرجا مەنوورم، یەکجا هیچ و پووچ
دەشت و ڕاغ و باغ، صەحرا هیچ و پووچ
عاقبەت تەلسم دنیا هیچ و پووچ
ئەگەر جاهل بی سەرمەست بادە
کەمەر بەربەستە ئەبرۆ گوشادە
حوسن یووسفیچ خوڎا پېت دەدا
هامڕازت جن بۊ، یا پەریزادە
مەنگۆڵەی موشکین ڕەزا هیچ و پووچ
عاقبەت تەلسم دنیا هیچ و پووچ
ئەر شا بی وېنەی شا تەیموور لەنگ
ئەگەر ڕۊستەم بی جە مەیدان جەنگ
ئەگەرچی فەرهاد نە بەردوست ئەو سەنگ
سەرئەنجام گۆڕەن سەرای تار و تەنگ
شیرینی شیرین شەیدا هیچ و پووچ
عاقبەت تەلسم دنیا هیچ و پووچ
ئەگەر گەڎابی وێڵ و دەربەدەر
بەتاڵ و بەڎ حاڵ کۊنەشاڵ نەوەر
ئەڵحاپەی لوقمەی کۆچ و کوڵفەت دەر
حەق پېت نەدادە کاڵای سیم و زەڕ
موفلس و مونعم، گەڎا هیچ و پووچ
عاقبەت تەلسم دنیا هیچ و پووچ
ئەگەر ماڵداربی، مەتای فراوان
برەخشی دینار، درهەم وە دامان
هەرجا نازارێ، بوەرن وە باوان
پەردە نشین بۊ جەی بارگەو لاوان
چوون مەردەن ئاما، کول دا هیچ و پووچ
عاقبەت تەلسم دنیا هیچ و پووچ
ئەرچی فرامەرز سپای دەشت ڕەی
ئەو گورزو گۆپاڵ دەست و بازوو نەی
هام بەزم و هام ڕەزم شاهان کەی کەی
هەر جار بنۆشی جام و بادە و مەی
سەهم و سەفاکی و سپا هیچ و پووچ
عاقبەت تەلسم دنیا هیچ و پووچ
(نۆشاد) شاڎ مەبە وەی دنیای فانی
دەور میماندارەن تۊ چی مێمانی
بگوزەر ژ ئەغوای شووم شەیتانی
تا بنمام وەنەت ڕاگەی زنگانی
وەر نە فەوت و مەوت دنیا هیچ و پووچ
عاقبەت تەلسم دنیا هیچ و پووچ.
گێسوو کەلاغێ:
گێسوو کەلاغێ، گێسوو کەلاغێ
سەوزەی چەم سیا، گێسوو کەلاغێ
چەم ئەبرۆ سیا، چەنی زوڵف زاغێ
زاغی تەر ژ تەرز میل کاراغێ
زوڵفانش پەڕ مەوج، ئەبرۆ پەیوەستە
بژانگش چوون تیر ژ کەمان جەستە
ئەبرۆوان سیا، شۆر چاو سیا
وەو نېش برژانگ، خەدەنگ و سیا
سەرپەنجە گولی، دوگمەی خەم گولی
بۆسەگا گولی، خاڵان فلفلی
لەوگۆنا گوڵی، حوقەی ناف گوڵی
تەن وە تای حەریر زەڕین باف گوڵی
پەشت کۆتا، پا بەرز، قەڎ باریک دەم تەنگ
نیم نیگاش مەرباز شەیدای شۆخ و شەنگ
خەرامان ڕەوش ئاهووی خووتەنی
تەن و تۊش چینی سەوز چەمەنی
شێوەی سەوزە داشت سەوزە شێوە بی
ئەو سەوزە چەن کەس پەرێش لېوە بی.
ئەسعەد ڕەشید.[1]