نەوزاد پیرمووسا
عوسمانیزم چیە:
ئیسلامیبوون + عوسمانیبوون، لسەر بنچینەیا سیاسەتا دەرڤە یا فرەلایەن و پاوانخوازی ب رێیا دەرفەت وەرگرتنێ ژ پەیدابوونا سەرهلدانێن دەولەتێن جیران و کەفتنا سیستەمێن حوکمرانیێ مفای وەردگریت، ب تایبەتی سیستەمێن سوسیالیست و گوتارا نەتەوەی ب رێیا ب کارئینانا گوتارا ئایینی، وەک ئالاڤەک ئیسلامی و دەستێوەردانێ د پەیوەندیێن دەرڤەدا نە خاسمە ب رێیا دڕامایێ.
ئەڤە ناڤ و نیشانێن تیوریکێ بوون، یێن وێ گوتارا ناڤدار ئەوا ژلایێ (داود ئوغلو)، د مەها (چریا ئێکێ یا سالا 2010)ێ د گوڤارا (شەرقنامە) کو ئورگانا (سەنتەرێ رۆژهەلات بۆ لێکولینێن هەرێمایەتی وەشاندی و تێدا ب تیوریک ئارمانج و پیلانا تورکیا بۆ رۆژهەلاتا ناڤین و دەڤەرێ نمایشکری، وەسا ئینا زمان: ئەڤرو مە عوسمانیزم وەک پیلان ئامادەکریە، کو دێ کارتێکرنێ لسەر وەلاتێن هەڤسویی و جیران کەین.
دیسان زاراڤەیا سیاسەتا (عوسمانیزما نوی)، بۆ یەکەمین جار ل سەردەمێ هێرشا تورکیا بۆ سەر قوبرس ل سالا (1974)ێ لسەر شانوویا سیاسی ژ لایێ یونانیان ڤە هاتیه بکارئینان. پاشی ئەڤ زاراڤەیە ژ لایێ سەرۆکێ تورکیا (تورگوت ئوزال)ی، کو هەولا پراکتیزەکرنێ بۆ هاتەدان. هەژی گوتنێ یە بێژین (ئوزالی) د سالا (1991)ێ ڤیا هێرشا ئەمریکا و هەڤپەیمانان بۆ سەر عێراقێ و دەرئەنجامێ هەوا (بابەلیسکا بیابانێ) وەک دەرفەتەک ڤەگوهێزیت، بەلێ شکەستن ئینا!!.
زاراڤەیا عوسمانیزم د سالا (2002)ێ پشتی هاتنا (پارتا داد و گەشەپێدان – AKP) و ب ژیرانە و تیوریک ئەڤ سیاسەتە جارەکادی بۆ رۆژەڤ، بەلێ هەرچەندە (پارتا داد و گەشەپێدان و بەرپرسین دەولەتا تورک، ل ترس و سەهما کارڤەدانێن ناڤنەتەوەی ل دەستپێکێ نەوێریان ب روون و ئاشکرا باس ژ پیلان و ئیستراتیژیا عوسمانیزما نوی بکەن. بەلێ ب تایبەتی د سالا (2009)ێدا کو (ئەحمەد دادود ئۆگلۆ) ل وی دەمی وەزیرێ دەرڤەیا تورکیا بوو، پەرتووکەک ب ناڤێ (کویراتیا ئیستراتیژیک) بەرهەمئینا و تێدا ئارمانجا دەولەتا تورک بۆ سیاسەتا عوسمانیزمێ و ب تیوریک و ب تەمامی ئاشکرا کر و پەیرەوکرنا سیاسەتا (صفرکرنا کێشەیان) دگەل وەلاتێن هەڤسوو و جیران ب ئارمانجا ئاڤاکرنا پەیوەندیێن ناڤنەتەوەی یێن باش و ل وی دەمی هەرێما کوردستانێ، بەشەک بۆ ژ وێ سیاسەتێ وەک (ئیستراتیژیا کپ) یا پاوانخوازی پەیرەوکر.
ئەڤرۆ تورکیا بودجەیەکا مەزن بۆ کارتێکرنا رایا گشتی یا تورکی تەرخانکریە، ب تایبەتی ژلایێ دروستکرنا زنجیرەیەک ژ فیلم و دراما لسەر دەستهەلاتا عوسمانی و حوکمرانیا وان مینا وەک درامایێن (ئەرتوگرول، حەریم سولتان...هتد)، بۆ بازرگانیکرنا سیاسەتا عوسمانیزما تورکی یا نوی و تێدا خوە دکەنە خودانێن ئەوان گەلان ئەوێن ژێر دەولەتا عوسمانی و ب ڤێ شێوەی، ئەوان دڤێت هەر جورە هەرەشەیەک بۆ سەر گەلێن ناوچەیێ وەک مافێ خو نمایشبکەن و وەک زڤرینا ئاخا خوە ل قەلم بدەن. واتە لهەر کێشەیەکێ ل دەڤەرێ دگەرن بهێن سیاسەتا خوە یا داگیرکەرانە ئەنجام بدەن. گرنگیدانا تورکیا بۆ بەرهەمئینانا فیلم و زنجیرە درامایان مەرەم و رەهەندێن سیاسی، کەلتوری، جیهانیبوون، هاوەردەکرنا کەلوپەل و بەرهەمێن تورکی و کارا کرنا ئاستێ گەشت و گوزاری یێن مەزن ل دویڤدا دا دهێن مینا وەک:
- فایدەکرن و دەستڤەئینانا داهاتەک مەزن:
د ماوەیێ ئێک ساڵدا هەر ژ ساڵا (2015 هەتا 2016)ێدا داهاتیێ زنجیرە دڕامایێن تورکی ژ (300 ملیون دولارا) بۆ (350 ملیون دولاران) بلند بوویە، د ساڵا (2017)ێ بهایێ ئێک زنجرە دڕاما تورکی ل وەڵاتێ نشتیمانا عەرەبی گەهشتیە (50 هزار) دولارا، کو بەری وی دەمی بهایێ ئێک زنجیرە ب (500) دولارا بوویە ب تایبەتی ل ساڵا 2007ێ.
- جیهانیبوون:
تورکیا وەکو وەڵات بۆ هاوەردەکرنا زنجیرە دڕامایان، پشتی ویلایەتێن نەتەوەیێن ئێگرتیا ئەمریکادا دهێتن. جهێ ئاماژە پێکرنێیە کو نها دڕامایا تورکی پتر ژ (146) وەڵاتان ب تایبەتی ل ئەمریکا لاتین و رۆژهەڵاتا ناڤین و نیڤ کیشوەرێ ئاسیا و ب وەرگێرانکی و ب ئاستەکێ بەرز و ب زمانێن زیندی یێن جیهانی وەکو ئینگلیزی و ئیسپانی و عەرەبی، فارسی، کوردی، ئیتالی دهێتە نمایشکرن.
- کاراکرنا ئاستێ گەشت و گوزار:
هەژمارەیا گەشتکرنێ بۆ وەڵاتێ تورکیا و ب شێوەیەکێ مەزن (7) جارا هندی بەری هەژمارێن بەری بەلاڤبوونا زنجیرە درامایا تورکی زێدەبوویە. د هێتە پێشبینیکرن هەژمارا گەشتیارێن(عەرەب) بۆ تورکیا بۆ (10) ملیون گەشتیاران بلندتر لێ بهێتن و ب تایبەتی گەشتێن وان بۆ باژێرێ ئیستامبوول و ئەنتالیا..!!
- بەلاڤکرنا کەلتورێ تورکی:
زنجیرە دڕاما تورکی نە راوەستیایە بۆ بەلاڤکرنا کەلتور و کەڤنەشۆپا عوسمانیزم و ئیسلامیزم و تورکیزم و تایبەتمەندیێن وێ کو ئەڤرۆ ب مخابنی و ب شاشی ڤە، هەموو وڵاتێن رۆژهەلاتا ناڤێن پێشوازیێ لێ دکەن؛ ژبەر هەبوونا هندەک لێکچواندنێن هاوبەش و هەڤپار دناڤبەرا جڤاکێ تورکی و گشت مللەتێن ڕۆژهەلاتا ناڤەراست...!!
- هەژمار و ئامارێن دراما تورکی:
ساڵانە تورکیا پتر ژ (140) کارێن هونەری لسەر بنچینەیا دراما بەرهەم دئینیت و ژ ئەوان بەرهەمان پتر ژ (15) کارێن هونەری یێن ئارمانجدار بۆ وەڵاتێن ئەمریکا لاتین، بەلقان و ڕۆژهەلاتا ناڤین هاوەردە دکەت، لگور چاڤکانیان هەژمارا بینەرێن دڕاما تورکی نزیکی (400) هزار بینەران دهێتە خەملاندن و گەهشتیە وێ ڕادەی، گەلەک ژ مالباتێن گەل و مللەتێن عەرەب و کورد و گشت خێزانێت ڕۆژهەلاتا ناڤەراست ناڤێن کەسایەتی و هونەرمەندێن تورک بۆ زارۆکێن خوە بکارئینایە.
- بلندکرنا ئاستێ هاوەردەکرنا کەل و پەلێن تورکی یێ بازرگانی:
زنجرە دڕاما تورکی دماوەیێ ساڵین داویێدا، ڕولەکێ مەزن گێرایە بۆ بلندکرنا ئاستێ هاوردەکرنا کەل و پەل و بەرهەمێن تورکی، مینا وەکو: کەرەستێن ناڤ مالی و موبیلیات و کەرستێن جوانکاری و جل و بەرگ و دیکور و مودێل بۆ (8.92٪) لگور داتایێن تورکی بلند بوویە!! و یاریێن ئەلکترونی ب رێژەیا (26.51٪) و کارێن ئەدەبی و ڤەگێرانکی ب رێژەیا (18.11٪) بلند بوویە.
ئەرێ گەلو دەم نەهاتییە، ئەم بخوە گرنگی یێ ب دڕامایا کوردی یا خوماڵیا خوە بدەین و بابەت و کێشەیێن جڤاکێ خوە یێن جڤاکی و دیرۆکی وەک هونەر نمایش بکەین، ئەڤە ژلایەکی و ژلایەکێ دن ڤە رێکلامێ بۆ بەرهەمێ خو یێن خومالی وەک ئابوور مینا وەک بۆ (تەحینا ئامێدیێ و سێڤێن دەڤەرا بەرواریا و هنارێن خورماڵ و ئەرمشتێ و باجان سورێن شارەزور و جهێن سرۆشتی وەک چیا و نهاڵا بکەین..!).