Biblioteca Biblioteca
Ricerca

Kurdipedia è la più grande fonte di informazioni Curdo!


Search Options





Ricerca Avanzata      Keyboard


Ricerca
Ricerca Avanzata
Biblioteca
nomi curdi
Cronologia degli eventi
Fonti
Storia
collezioni degli utenti
Attività
Cerca Aiuto?
pubblicazione
Video
Classifiche
Voce a caso !
Invia
Invia l'articolo
Invia immagine
Survey
tuo feedback
Contatto
Che tipo di informazioni abbiamo bisogno !
Standards
Condizioni di utilizzo
Qualità Voce
Strumenti
A proposito
Kurdipedia Archivists
Articoli su di noi !
Kurdipedia Aggiungi al tuo sito web
Aggiungi / Elimina e-mail
Statistiche di accesso
Statistiche voce
Convertitore di font
Calendari Converter
Lingue e dialetti delle pagine
Keyboard
Link a portata di mano
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
Lingue
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Il mio conto
Entra
appartenenza !
dimenticato la password !
Ricerca Invia Strumenti Lingue Il mio conto
Ricerca Avanzata
Biblioteca
nomi curdi
Cronologia degli eventi
Fonti
Storia
collezioni degli utenti
Attività
Cerca Aiuto?
pubblicazione
Video
Classifiche
Voce a caso !
Invia l'articolo
Invia immagine
Survey
tuo feedback
Contatto
Che tipo di informazioni abbiamo bisogno !
Standards
Condizioni di utilizzo
Qualità Voce
A proposito
Kurdipedia Archivists
Articoli su di noi !
Kurdipedia Aggiungi al tuo sito web
Aggiungi / Elimina e-mail
Statistiche di accesso
Statistiche voce
Convertitore di font
Calendari Converter
Lingue e dialetti delle pagine
Keyboard
Link a portata di mano
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Entra
appartenenza !
dimenticato la password !
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 A proposito
 Voce a caso !
 Condizioni di utilizzo
 Kurdipedia Archivists
 tuo feedback
 collezioni degli utenti
 Cronologia degli eventi
 Attività - Kurdipedia
 Aiuto
Nuovo elemento
Biblioteca
IL DIRITTO DI ESISTERE: Storie di kurdi e turchi insieme per la libertà
07-02-2019
زریان سەرچناری
Biblioteca
Kurdistan: un genocidio postmoderno
27-08-2014
هاوڕێ باخەوان
Biblioteca
I Curdi nella storia
27-08-2014
هاوڕێ باخەوان
Biblioteca
Guerra e Pace in Kurdistan
11-08-2014
هاوڕێ باخەوان
Biblioteca
GRAMMATICA E VOCABULARIO DELLA LINGUA KURDA
16-10-2011
هاوڕێ باخەوان
Statistiche
Articoli 520,235
Immagini 105,259
Libri 19,561
File correlati 98,154
Video 1,414
Biblioteca
Kurdistan. Cucina e Tradizi...
Biblioteca
I curdi / Viaggio in un pae...
Biblioteca
Kurdistan: un genocidio pos...
Biblioteca
Memorandum sulla situazione...
Biblioteca
Un destino in versi, lirici...
پیتی (ئ) هەمزە (Low pitch)
Gruppo: Articoli | linguaggio articoli: کوردیی ناوەڕاست
Share
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
voce Classifica
Eccellente
Molto buono
media
Povero
Bad
Aggiungi alle mie collezioni
Scrivi il tuo commento su questo articolo!
elementi della cronologia
Metadata
RSS
ricerca in Google per le immagini relative alla voce selezionata !
ricerca in Google per la voce selezionata !
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

پیتی (ئ) هەمزە (Low pitch)

پیتی (ئ) هەمزە (Low pitch)
پیتی (ئ) هەمزە (Low pitch)
نووسین و ئامادەکردنی: #سابیر ژاکاو#
ئەم پیتە وەکو فۆنیم لەسەر بنەمای فۆنۆلۆجیک، لەنێو زوانی کوردیکەوە دەرناکەوێت و چالاکی نیە و بەپێی فۆنێتیکی زوانی کوردیک، دەردەکەوێت و لە داتای مکانیزمی فۆنێتیکی زوانی کوردیک، هاوشێوەی فۆنێک کارایی نیە و هەژمار ناکرێت. کەچی لە ڕێنوسی ڕاستچین هێمای ئەلفبێیی هەیە و نابێتە هۆی گۆڕینی واتای وشە و هێزی واجی نیە. ئەمەش حاڵەتێکی تایبەتە و یەکیەک لە تایبەتی و گرنگیەکانی فۆنیم و واج، گۆڕینی واتای وشەیە. لەسەر ئاستی دەنگسازی کوردیک ئێمە چ بڵەین (ا) و چ (ئا) هەر یەک فۆنن. واتە مکانیزمی بەرهەمهێنانی فۆنێتیکی هەر ڤاوڵی (ا) یە کە بە دەرکەوتنی کۆنسۆنانتی C (ئ) هێزێکی نیمەنەبزوێن دەگرێت کە بەپێی سیستەمی بڕگەبەندی دەبێتە قاڵبی CV کە ئەم سیستەمەش بازنەی بەرهەمهێنانی فۆنێتیکی کوردیک تێکدەدات لە کاتێک کە خۆی فۆنەکە ڤاوڵی V (ا).
بێژەکردن و سازکردنی فۆنی (ا) لە نێوەڕاست و کۆتایی هەر بڕگە و وشەیەکەوە، ڕێک هاوشێوەی دەستپێک و سەرەتای وشەیە. فۆنی (ئێ، ئۆ، ئە، ئی، ئو، ئۊ، ئوٓ، ئیٓ) ڕێک بەم شێوەن، هیچکام لە دەنگەکان گۆڕانکاریان بەسەر نایەت، واتا دەنگ و سیستمی دەنگی (ئۆ) لەگەڵ (ۆ) یەکدەنگ و فۆنن، بەڵام تاکو ئەمڕۆ کورد هەر بەم شێوەیە لە ڕێنوسی ڕاستچین ڕاهاتوە کە هیچکات بزوێن لە سەرەتای وشە و بڕگە نایەت! ئەمەش بەم هۆیەیە کە سیستمی فۆنسازی ئەم زوانە توانایی دەرکەوتنی ڕێنوسی لە سەرەتای بڕگە و وشەی کوردی بەهۆکاری (جواننوسی) نیە، کەچی ئەم دیاردەیە لە ڕێنوسی چەپچین وەبەرچاو ناکەوێت. کەواتە ئەم دیاردەیە، دیاردەیەکی ڕێنوسیە، نەک فۆنۆلۆجیکی و فۆنێتیکی. بەم هۆیە کەڵک لە پیتی هەمزە وەکو پیتێکی یارمەتیدەدەر و ئالیکار، لە سەرەتای وشە وەردەگرن و ئەمەش دیاردەی دەنگی نیە، بەڵکو پتر حەزێکی جواننوسی ڕێنوسیە، چون ئەم شێوەنوسینە بۆ ڕینوسی ڕاستچین، سیمایەکی جوانی نیە:
ئەوە ەوە
ئێوە ێوە
ئۆخەی ۆخەی
ئیلام یلام
ئورمیە ورمیە
ئۊشم ۊشم
لە + ئێرە = لێرە
لە + ئەوێ = لەوێ
لە + ئەوان = لەوان
لە + ئەمە = لەمە
کەچی لە ڕێنوسی چەپچین و هەمان لاتین، ئەم دیاردەڕێنوسیە پەیدا نابێت، هەر بۆیە (م. جەلادەت بەدرخان) لەبری پیتی هەمزە (ئ) بۆ ڕێنوسی چەپچین پیتی هەڵنەبژاردوە و بەم شێوەیە دەردەکەون:
ئەوە Ewe
ئێوە Êwe
ئۆخەی Oxey
ئیلام Îlam
فۆنی (ئ) دەنگێکی قوڕگیە، لە خوارەوەی قوڕگەوە بڕەهەوایێک ساز دەکرێت کە دەبێتە هۆی سانا دەربڕینی فۆنی نزم و بەرز و کراوەی بزوێنی زوانی کوردیک، واتا بۆ دەربڕینی فۆنی (ی) بەتەنیا و بێهێنانی شێوەدەنگی (ە) نزم یان (ا) بەرز، لە سەرەتای بڕگە، ئەمە دەردەکەوێت کە ئەم بڕەهەوایە پێشگرتنێکی لەپێش سیە و ژێیەکانە کە دەبێتە کۆسپ بۆ دەربازبونی هەوای سازبونی ئەم فۆنانە و هاتنی (ئ)، یارمەتی سازبونی ئەم فۆنە دەدات لە هاستێکی فۆنەتیکی کە تەنیا لەگەڵ بزوێنەکان دەردەکەوێت.
پیتەبزوێن و ڤاوڵەکان 10 پیتن:
(ۆ، و، و، وٓ، ۊ، ێ، یٓ، ی، ە، ا)، لە سەرەتای وشە و بڕگەی ڕێنوسی ڕاستچین دەرناکەون و بۆ ئەمەی کە ئەم 10 بزوێنە، لە سەرەتای بڕگە و وشەی کوردی دەربکەون، کەڵک لە پیتی (ئ) وەردەگرین وەکو پیتێکی یاریدەدەر:
آ = ئا A =
اَ = ئە E =
اِ = ئێ Ê =
ٱ = ئۆ O =
او = ئو U =
ای = ئی Î =
ئەم پیتە هەندێکجار دەکەوێتە نێوەڕاستی وشە، کاتێک کە دو بزوێن بەدوای یەکەوە دەرکەوتبن، ئەرکی یارمەتیدەدەری خۆی دەگەیەنێت و زۆرجار پەیویست ناکات بنوسرێتەوە چون واتای وشە ناگۆڕێت، وەکو:
(قوڕئاو، ڕۆژئاوا، خۆرئاوا، ماستئاو، شۆربئاو، ماڵئاوا، دەستئاو، بەرئاو، تێرئاو، مرئاوی، تیزئاو، میزئاو، پارئاو، بەندئاو، تاڵئاو).
لەم وشانە، بەهۆی دیاردەی پەیدابونی دەنگ، پیتی (ئ) هیچ گۆڕانکاری ناهێنێتە سەر واتای وشە و نابێتە واج. لە کاتی دەربڕینیشیان دەبێتە هۆی قورس و گرانبونی ئەم وشانە. لە چوارچێوەی قڕتاندن و تواندنەوەی زوانی ئێمە کەڵک لەم بەشە وەردەگرین و پیتی (ئ) لەم وشانەوە دەقڕتێنین، وەکو:
قوڕ + ئاو قوراو Quŕaw
ڕۆژ+ ئاوا ڕۆژاوا Ŕojawa
ماست + ئاو ماستاو Mastaw
شۆرب + ئاو شۆرباو Şorbaw
ماڵ + ئاوا ماڵاوا Malawa
دەست + ئاو دەستاو Destaw
بەر+ ئاو بەراو Beraw
تێر+ ئاو تێراو Têraw
مر+ ئاوی مراوی Mirawî
٭ تێبینی: ماڵئاوا (ماڵت ئاوەدان) هەندێکجار وەکو ڕێزگرتن و هەندێکجار وەکو ڕەخنە و ناڕەزایەتی بەکار دێت، بەواتای (ماڵ ئاوەدانی و ڕوناکی و ئاوایی) دێت.
(ماڵاوا)، لەبری خوداحافیزی و ماڵاوایی بەکار دێت.
خۆر ئاوا بو، ڕۆژ ئاوا بو (غروب)
ڕۆژاوا، خۆراوا (غرب).
ماستئاو: ماست + ئاو = ماستاو.
قوڕئاو: قوڕ + ئاو = قوڕاو.
شۆڕبئاو: شۆڕب + ئاو = شۆڕباو.
دۆغئاو: دۆغ + ئاو = دۆغاو.
تێرئاو: تێر + ئاو = تێراو.
دەستئاو: دەست + ئاو = دەستاو.
لە نێوەڕاستی وشە بەم شێوەیە دەردەکەوێت:
(دەئاخڤێت، قورئان، ئنشائەڵڵا، ماشەئەڵڵا).
لەم ئاستە دەردەکەوێت کە پیتی (ئ) چ لە نێوەڕاست و چ لە کۆتایی وشەی کوردیک، هیچ ئەرکێکی فۆنێتیکی و واجی نیە و واتای وشەکە ناگۆڕێت و دەرکەوتنی لە سەرەتای وشەی کوردی، پتر ڕێنوسیە تاکو زانستی فۆنێتیکی زوانی کوردیک.
واتە ئەم پیتە ئەرکێکی فۆنەتیکی دەگرێتەئەستۆ و ئەرکی فۆنیمی نیە، هەربۆیە لەنێو ئەلفبێەکەی بازنەی ناوەندی، پیتی (ئ)م وەکو پیت هەژمار نەکردوە، زوانی کوردی چ لە ئاخاڤتن و چ لە ڕێنوس خوی بەم پیتە نەگرتوە، ڕاستە پیتەکە لە ڕێنوسی عەرەبی وەرگیراوە و ئەمەش یەکێک لە هۆکارەکانە، لەم وشانەی کە کورد توشی لێکچوونی کردون، دیارە فۆنی سەرەکی وشەکە (ئ) نەبوە، وەکو:
لێکچوون لەگەڵ پیتی (ه):
ئاوێنە هاوێنە
ئامراز هامراز
ئێوارە هێوارە
ئاوەڵناو هاوەڵناو
ئاوەڵکار هاوەڵکار
ئێستا هێستا
ئیشتیا هیشتیا
ئاست هاست
ئی هی
ئی من هی من
ئومید هومید
ئێستر هێستر
ئالیکار هالیکار
ئاواڵ هاواڵ
ئەڤاڵ هەڤاڵ
ئۊشم هۊشم
لێکچوون لەگەڵ پیتی (ە):
ئەچم دەچم ەچم
ئەکەم دەکەم ەکەم
ئەخۆم دەخۆم ەخۆم
لێکچوون لەگەڵ پیتی (ع):
عەزیز ئەزیز ئازیز هازیز حازیز
عەشق ئەشق
عەقڵ ئەقڵ
عێراق ئێراق
عەرەب ئەرەب ئارەب هارەب حارەب
ئەم لێکچوونە، بەپێی لێکچوونێکی مێژویی هاتوتەپێشەوە، هەربۆیە کورد وەکو خوگرتن، خوی بەم پیتەوە نەگرتوە، ڤاوڵی (ا) لە ئاستی لێکچوونی فۆنی لە تەتەلەی مێژویی خۆی، بەزۆر لەگەڵ فۆنی (ه، ع، ح، م) توشی لێکچوون بوە.
بەهۆی ئەمەی کە ڕێنوسی ئێستاکانەی کورد، لەسەر بناغەیەکی کلاسیکی نزدیک 60 ساڵ لەمەپێشی کۆڕی زانیاری کورد دامەزروە و هێستاش چالاکی دەکات، زۆرجار بەپێی هەمان باری کلاسیک ڕێنوسەکەی بەکارهێناوە.
بەرەی کۆن و کلاسیکی ڕێنوس و ڕێزمانی کوردیک بەتایبەت تەنیا بازنەی ناوەندی وەکو بازنەیەکی باڵادەستی زوانی لە سیستەمێکی فرەزوانی، زوانی کوردیک بەهۆی ئەمەی کە زانستی فۆنێتیکیان نەبوە و گرنگتر زۆرتری بڕیارەکانی ڕێنوسی کوردی کە دەبێت بە مێتۆدێکی زانستی کاری بۆ بکردرێت، تێکەڵ بە سیاسەت کراوە و سیاسیەکان لێدوانیان بۆ لێداوە! بەڕای ئەوان بە بەکارهێنانی کۆنسۆنانتی (ئ) لە سەرەتای واژە و لێکچوونی ئەم کۆنسۆنانتە لەگەڵ کۆنسۆنانتی گەرویی (ع) کە هەر دو فۆنەکە لە یەک مکانیزمی فۆنسازی مرۆڤ ساز دەکرێن و فۆنێکی لارینگالین، ئەمە بەم شێوەیە و بەپێی لێکچوونی ناتەواوی پیتی (ع) بۆ (ئ) توشی لێکچوونی ناتەواویان کردون، بەڵام چون هیچ شارەزاییەکیان لەسەر زانستی زوان نەبوە، ئەمە نەیانزانیوە بە کوردیکردنی (ع) بۆ (ئ)، ویستویانە خۆیان لە ڕێنوس و ئەلفبێی عەرەبی دور ڕابگرن و دور بکەنەوە! بەڵام ئەمەی ڕاستی بێت ئەوان توشی هەڵەیەکی گەورە بونە، چون بەپێی فۆنێتیکەوە ئەم کۆنسۆنانتی (ئ) سروشتێکی ناسکی گەرویی هەیە و ئێمەش ئەگەر بەشێوەی زانستی و کاری مەیدانی زوانی کوردیک لە پیرانی کورد داوای بێژەکردن و سازکردنی ئەم فۆنە بکەین، هیچ کوردیک ئەمەندە ناسک فۆنی (ع) بێژە ناکات کە بکردرێتە (ئ) و توشی لێکچوونی ناکات، واتە کاتێک کە دەیانهەوێت ڕێنوس و ئەلفبێ کوردی لە عەرەبی بە بەکارهێنانی (ئ) جودا بکەنەوە، بیریان بۆ ناسک بێژەکردنی ئەم کۆنسۆنانتە نەچووە، بڕوانن هیچ کوردێک ئەم جۆرە بێژەی ناکات، بەتایبەت پیرەکان:
عەزیز (گڕ) = ئەزیز (ناسک)
عەلی (گڕ) = ئەلی (ناسک)
عەرەب (گڕ) = ئەرەب (ناسک)
هەر گڕبون و بەهێزبونی وەستاوی ئەم فۆنە وایکردوە کە لە هێزی (ع) پتر گڕی بکەن و سترسی فۆنێمیکی بدەنە سەر ئەم فۆنە و لە ناوچەی موکریان و بەشێکی باڵەکایەتی و هەندێک ناوچەی فۆنێتیکی کوردیک، فۆنەکە گڕتر دەکەن و لەگەڵ لارینگالێکی دیکە کە فۆنی (ح) توشی لێکچوونی ناتەواوی دەکەن، وەکو:
عەزیز = حەزیز
عەلی = حەلی
عەرەب = حەرەب
سەرچاوە: پەرتووکی پرشەدارێکی زمانەوانی.
[1]
Questo articolo è stato scritto in (کوردیی ناوەڕاست) lingua, fare clic sull'icona per aprire l'articolo in lingua originale!
ئەم بابەتە بەزمانی (کوردیی ناوەڕاست) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
Questo oggetto è stato visto volte 354
HashTag
Fonti
[1] | کوردیی ناوەڕاست | ماڵپەڕی پەڕنووس
Articoli collegati: 2
Gruppo: Articoli
linguaggio articoli: کوردیی ناوەڕاست
Dialetto: Curdo - Sorani
Publication Type: No specified T4 1434
Tipo di documento: Lingua originale
Technical Metadata
Qualità Voce: 90%
90%
Aggiunto da ( سەریاس ئەحمەد ) su 06-10-2022
Questo articolo è stato esaminato e rilasciato da ( ئاراس ئیلنجاغی ) su 06-10-2022
Questa voce recentemente aggiornato da ( سەریاس ئەحمەد ) in: 06-10-2022
URL
Questa voce secondo Kurdipedia di Standards è non ancora esauriti !
Questo oggetto è stato visto volte 354
Kurdipedia è la più grande fonte di informazioni Curdo!
Articoli
Storia dei curdi
Biblioteca
IL DIRITTO DI ESISTERE: Storie di kurdi e turchi insieme per la libertà
Biblioteca
Kurdistan: un genocidio postmoderno
Biblioteca
La questione curda
Biblioteca
Memorandum sulla situazione dei Kurdi
Biblioteca
Kurdistan iraqeno: un caso di passaggio alla democrazia?

Actual
Biblioteca
Kurdistan. Cucina e Tradizioni Del Popolo Curdo
21-11-2013
بەناز جۆڵا
Kurdistan. Cucina e Tradizioni Del Popolo Curdo
Biblioteca
I curdi / Viaggio in un paese che non c\'è
17-09-2013
هاوڕێ باخەوان
I curdi / Viaggio in un paese che non c\'è
Biblioteca
Kurdistan: un genocidio postmoderno
27-08-2014
هاوڕێ باخەوان
Kurdistan: un genocidio postmoderno
Biblioteca
Memorandum sulla situazione dei Kurdi
27-08-2014
هاوڕێ باخەوان
Memorandum sulla situazione dei Kurdi
Biblioteca
Un destino in versi, lirici curdi
28-08-2014
هاوڕێ باخەوان
Un destino in versi, lirici curdi
Nuovo elemento
Biblioteca
IL DIRITTO DI ESISTERE: Storie di kurdi e turchi insieme per la libertà
07-02-2019
زریان سەرچناری
Biblioteca
Kurdistan: un genocidio postmoderno
27-08-2014
هاوڕێ باخەوان
Biblioteca
I Curdi nella storia
27-08-2014
هاوڕێ باخەوان
Biblioteca
Guerra e Pace in Kurdistan
11-08-2014
هاوڕێ باخەوان
Biblioteca
GRAMMATICA E VOCABULARIO DELLA LINGUA KURDA
16-10-2011
هاوڕێ باخەوان
Statistiche
Articoli 520,235
Immagini 105,259
Libri 19,561
File correlati 98,154
Video 1,414
Kurdipedia è la più grande fonte di informazioni Curdo!
Articoli
Storia dei curdi
Biblioteca
IL DIRITTO DI ESISTERE: Storie di kurdi e turchi insieme per la libertà
Biblioteca
Kurdistan: un genocidio postmoderno
Biblioteca
La questione curda
Biblioteca
Memorandum sulla situazione dei Kurdi
Biblioteca
Kurdistan iraqeno: un caso di passaggio alla democrazia?
Folders
Biblioteca - Provincia - Fuori Biblioteca - Libro - Varie Biblioteca - Dialetto - Italiano Biblioteca - Publication Type - Biblioteca - PDF - Articoli - Libro - Curdo emissione Articoli - Tipo di documento - Lingua originale Articoli - Dialetto - Italiano Biblioteca - Tipo di documento - Traduzione Biblioteca - Libro - Letterario

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.67
| Contatto | CSS3 | HTML5

| Pagina tempo di generazione: 1.375 secondo (s)!