=KTML_Bold=Newroza kurdewarî û proseyek ji bo netewesaziyê - Beşa 3yem=KTML_End=
Keyhan Mihemedînijad
Min di gotara dinê de behsa serhildan û dîroka #Newroza# kurdewarî, Newroz û ola Mîtra û biserhatiya Zuhak û Kaweyê Hesinkut kir û hevpeyvîna lêkoleran li ser çîroka bê bingeh a Zuhak û Kaweyê Hesinkut û şahnameya ferdosî û çewtkirina dîrokê ji aliyê dagîrkeran ve kir; di berdewamiya vê gotarê de, em ê behsa girîngiya Newrozê di nav folklora Kurdî de û bandora Newrozê li ser piroseya netewesazî bikin.
Girîngiya Newrozê di nav folklora Kurdî de:
Tevî vê ku Kurdistan ji aliyê welatên koloniyalîstî ve hatiye dagîrkirin û tevahiya hewla wan welatên dagîrker asmîle û helandina gelê Kurd di hemû waran de ye, lê bi kêfxweşî ve wêjeya devkî ya gelê Kurd nehatiye helandin û her wêjeya devkî ya gelê Kurd e ku gelek girîngî bi hemû hilkeftên girîng ên wê netewê daye û di nav wêjeya devkî ya Kurdan de gelek behsa Newrozê hatiye kirin û gelek helbestvanan ev hilkefte anîne ser ziman; Heta di nav wêjeya nivîskî ya kevnar de jî hatiye û mînaka vê yekê jî çîroka Mem û Zîn a Ehmedê Xanî ye.
Beşek ji helbesta Ehmedê Xanî derbarê Newrozê de:
“Roja ku dibûye îdê Newroz
Teizîmi ji bo dema dilefrûz
Bilcumle diçûne der ji malan
Heta digihîşte pîr û kalan
Mebnî li wî adetê mubarek
Şehrî û sipahiyan bi carek
Bajêr û kelat û xanî berdan
Teşbîhê bi nejdiyan û cerdan
Yanî ku dihate burcê sersal
Qet kes nedima di mesken û mal”
Îro rojê em dibînin ku di gelek helbestên Kurdî de behsa Newrozê hatiye kirin, û piranî pêwendîdar in bi Newroz û eşqê, bo mînak evîndar ji keça ku jê hez dike û gazî dike û jê re dibêje: “Îro cejn û sersala Newrozê ye, were em kêf bikin wiha û Newroza te pîroz e”.
Herwisa Baba Tahîr Ûriyan jî di helbestên xwe de behsa Newrozê kiriye û wî di helbestek xwe de gotiye:
“rojî geyştinî min be yar, wek şevî newroz xoş û pîroz e”.
Bandora Newrozê li ser piroseya netewesazî
Newroz nasnameya gelê Kurd e. Newroz yek ji hilkeftên bingehîn ên xebat û şoreş û nasnameya gelê Kurd e. Di nav birêveçûna cejna Newrozê de gelek nîşaneyên netewa Kurd têne parastin û gelê Kurd bi awayek folklorî vê hilkeftê lidar dixe. Her lewma yek ji hilkeftên kevnar ku wek şaristaniyetekê hate nav gelan de Newroz e û eva jî pênaseya gelê Kurd û yekemîn neteweya xwedan şaristaniyet dide nîşan.
Lêkoler Prof. Mewlûd Îbrahîm Hesen di vê derbarê de dibêje: “Newroz bi dîrokê re hatiye selmandin ku Newroz kevn e û ya Kurdewarî ye û di Kurdistanê de serî hilda ye; Ev cihê ku Demozî xwedayê Sumeriyan 6 mehan diçe bin erdê û paşê tê de zîndî dibe, ev bajarê kevnar ê Derînkuyê yê Bakurê Kurdistanê ye ku bajarek bin erdî ye ku 8 qat di bin erdê de ye ku eva rêk digel çîroka çûna bin erdê ya Demoz û Eştar digunce; ku wisa ye mirov dikare ev cihê kevnar ku bi tevahî digel çîroka Demoz tê guncandin, bike bi cihek girîng a Newrozî û ji Şaredêr ve dest pê bike heta ku digihîje bajarê Hewlêrê û ji vir jî heta Bêstansorê. Çimkî ev cihwarane bi tevahî rehendeke dîrokî hene û em dikarin bikin bi xalek girînk a cihwarî û cihê birêveçûna Newrozê ku xelk ber bi wan deran ve bên û eva hem di warê netewî û hem jî aboriya Kurdistanê bi bandor e”.
Di rastî de nasnameya Kurdî bo vê ku bixwaze bi başî xwe şirove bike û xwe li astê dagîrkerên ku Kurdistan dagîr kirine wek hebûna rastiya Kurdbûnê îsbat bike, tev ev pîroziyên ku şiroveya vê nasnamê dikin, divê hemû bi şêwazek gelek ciwan û bibandor û berfireh bêne şirovekirin û di dema xwe de bêne pîrozragirtin, û Newroz jî yek ji wan nasnameyan e.
Ev gotarê dom heye…
[1]