بۆ ڕزگاربوون لەو باج و ڕەسمە گومرگیانەی حکومەتی عێراق لێیان وەردەگرێ‌ لە بەرامبەر هەناردەکردنی کاڵاکانیان بۆ شارەکانی باشوور، ژمارەیەک کارگەی چالاک مۆڵەتەکانیان لە کوردستان هەڵدەوەشێننەوە و ڕوو لە بەغدا دەکەن.
بەپێی ئاماری بەڕێوەبەرایەتی گشتی پلان و بەدواداچوون لە وەزارەتی پیشەسازی و بازرگانی، نزیکەی 3899 کارگەی بچووک، مامناوەند و گەورە لە هەرێمی کوردستان هەن. ئەم کارگانە پێش قەیرانی دارایی و شەڕی #داعش# زۆربەیان لەکاردابوون، بەڵام بەهۆی گرفتی هەناردەکردنی بەرهەم بۆ شارەکانی عێراق و ساغنەبوونەوەی لە کوردستان، تا کۆتایی 2015 زۆربەیان داخران. ئێستا نزیکەی 45%ی کارگەکان لەکاردان، بۆ ساغکردنەوەی 70%ی بەرهەمەکانیان پشت بەشارەکانی عێراق دەبەستن، بەڵام حکومەتی عێراق بە بیانووی ئەوەی ئەو کارگانە لە عێراق تۆمار نەکراون، وەکو بەرهەمی بیانی مامەڵە لەگەڵ بەرهەمەکانیان دەکات و گومرگیان لێوەردەگرێ‌. بۆ نەهێشتنی ئەو بیانووە بەشێک لە کارگە چالاکەکان مۆڵەتی کارگەکانیان لە هەرێمی کوردستان هەڵوەشاندووەتەوە و لە بەغدا مۆڵەتیان وەرگرتووە.
ئەندازیار مستەفا زوبێر، بەڕێوەبەری هونەری و سەرپەرشتیاری کارگەکان لە بەڕێوەبەرایەتی گشتی گەشەپێدانی پیشەسازی لە #وەزارەتی بازرگانی# و پیشەسازی دەڵێت: بیانووی حکومەتی عێراق بۆ دانانی گومرگ لەسەر هەناردەی بەرهەمی کارگەکانی هەرێمی کوردستان بۆ شارەکانی عێراق ئەوەیە کە ئێمە بۆ مۆڵەتدان و دامەزراندنی کارگە کار بەیاسایەک دەکەین کە لە عێراق هەڵوەشاوەتەوە، بۆیە بازگەکان بەرهەمی کارگەکانی هەرێمی کوردستان، ئەوانەی لەعێراق تۆمار نەکراون وەک بەرهەمێکی بیانی سەیر دەکەن و گومرگیان دەکەن.
مستەفا زوبێر ئاشکرای کرد کە بۆ ڕزگاربوون لەو گومرگەی لە بازگەکانی عێراق لەبەرامبەر هەناردەی بەرهەمەکانیان بۆ شارەکانی عێراق لێیان وەردەگیرێت، نزیکەی 100 کارگەی چالاک لە هەرێمی کوردستان مۆڵەتی کارگەکانیان هەڵوەشاندووەتەوە و لە بەغدا تۆماریان کردووە.
وەزارەتی پیشەسازی و بارزگانیی هەرێمی کوردستان، بۆ مۆڵەتدان و دامەزراندنی کارگە کار بە یاسای ژمارە 25ی ساڵی 1991 ی گەشەپێدانی پیشەسازی بۆ کەرتی تایبەت و تێکەڵاو دەکات، ئەم یاسایەش لە عێراق هەڵوەشاوەتەوە، ئێستا وەزارەتی پیشەسازیی عێراق کار بە یاسای ژمارە 20ی ساڵی 1998ی گەشەپێدانی پیشەسازی بۆ هەردوو کەرتی تایبەت و تێکەڵ دەکات، بەڵام بەنیازە ئەم یاسایەش هەموار بکاتەوە.
مستەفا زوبێر دەڵێت: بۆ نەهێشتنی بیانووی عێراق و لابردنی گومرگ لەسەر بەرهەمی کارگەکانی هەرێمی کوردستان، لە تشرینی دووەمی ساڵی ڕابردوو نووسراومان ئاراستەی ئەنجوومەنی وەزیران کردووە بۆ گۆڕینی یاساکە، ئەوانیش لە مانگی نیسانی ئەمساڵ داواکەیان پەسەند کرد، نووسراویان بۆ ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق کردووە، ئەوانیش نووسراویان بۆ وەزارەتی پشەسازیی عێراق کردووە، بەڵام تائێستا وەڵامی کۆتاییمان پێنەگەیشتووە.
گوتیشی: یاساکەی عێراق پێشکەوتووترە و ماددەکانی زیاتر لە بەرژەوەندی خاوەن کار و کارگەکانە.
زۆرترین ئەو کاڵایانەی لە کارگەکانی کوردستانەوە هەناردەی شارەکانی عێراق دەکرێن، بریتین لە پاککەرەوە، کەرەستەی بیناسازی، پلاستیک، لەگەڵ چەندین بەرهەمی جۆراوجۆری دیکە، هەروەها خۆراک.
مستەفا زوبێر دەڵێت: ئێمە دڵگرانین بەهەڵوەشاندنەوە و گواستنەوەی مۆڵەتی ئەو کارگە چالاکانە، بەڵام لەبەر ئەوەی نزیکەی 70%ی فرۆشی بەرهەمی ئەو کارگانە لە شارەکانی عێراقە و لە بازگەکان گومرگی زۆریان لێوەردەگیرێت، بۆ بەرژەوەندی گشتی ڕێگریمان نەکردووە.
زوبێر ڕەتیکردەوە گواستنەوەی مۆڵەتی ئەو کارگانە زیانی ئابووری بۆ هەرێمی کوردستان هەبێ‌ چونکە چالاکیی کارگەکان هەر لە هەرێمی کوردستان دەمێننەوە، تەنیا ئەو باج و ڕسوماتەی لە نوێکردنەوەی مۆڵەت وەردەگیرا بۆ بەغدا دەچێت، بەڵام زیان بەخاوەن کارگەکان دەگات چونکە هەندێ باج هەیە دەبێ بە بەغدا و #هەولێر#یشی بدەن.
شێرکۆ شێخ محەممەد، بەڕێوەبەری گشتیی کۆمپانیا و کارگەی جەوهەر تاج بۆ بەرهەمهێنانی کلینێکس، خەریکی مامەڵەی هەڵوەشاندنەوەی مۆڵەتی کارگەکەی بوو لە هەرێمی کوردستان بۆ ئەوەی لە بەغدا تۆماری بکات. ئەو بە (رووداو)ی گوت: نزیکەی 90%ی بەرهەمی کارگەکەمان بۆ شارەکانی عێراق هەناردە دەکەین، لە بازگەکانی عێراقیش بۆ هەر ترێلەیەک 2.500 دۆلارمان لێوەردەگرن، ئەو گومرگەش کاریگەری زۆری لەسەر کەمبوونەوەی داهاتی کارگەکەمان هەبووە، بۆیە ناچار بووین مۆڵەتی کارگەکەمان لە هەرێمی کوردستان هەڵبوەشێنینەوە و لە بەغدا تۆماری بکەین.
کارگەکەی شێرکۆ، بەر لە وەرگرتنی گومرگ لە بازگەی سەفرە ڕۆژانە بەدوو شەفت کاری دەکرد. بەگوێرەی خواستی بازاڕ 25 تاوەکو 32 تۆن بەرهەمی هەبوو، بەڵام ئێستا 8 کاژێر کار دەکات و 12 تاوەکو 16 تۆن بەرهەمی هەیە، ڕۆژانەش یەک ترێلە بەرهەم هەناردەی شارەکانی عێراق دەکات.
شێرکۆ شێخ محەممەد دەڵێت: ئێمە باجی ڕێکنەکەوتنی وەزارەتی پیشەسازیی عێراق و هەرێمی کوردستان دەدەین، چونکە ئەگەر ئەوان لەسەر یەکخستنی یاساکان ڕێکبکەون، بازگەکانی عێراق بیانوویان نامێنێ‌ بۆ وەرگرتنی گومرگ.
هەڵوەشانەوەی مۆڵەتی کارگە لە هەرێمی کوردستان و دەرهێنانی مۆڵەت لە عێراق جگە لە خەرجیی زۆر، بێ گرفت نییە، خاوەن کارگەکان دەڵێن بە هەڵوەشاندنەوەی مۆڵەتەکانیان لە کوردستان، دەترسن کێشەیان بۆ دروست ببێ‌.
کارگەی دایم پلاستیک لە هەولێر، وزەی مانگانەی 500 تۆن بەرهەمی وەکو کورسی و حاویە و تەپڵە و پلاستیکی دیکەیە کە 80%ی هەناردەی عێراق دەکات.
نەهرۆ عەبدولڕەحمان، خاوەنی کارگەی دایم پلاستیک، دەڵێت: بازگەکانی عێراق هەندێجار بەپێوەری تۆن و هەندێجاریش بەپێوەری دانە گومرگ وەردەگرن، بۆ تێپەڕبوونی هەر بارێک 1,400 تاوەکو 1.500 دۆلار گومرگ وەردەگرن، ئەو پارەیەش بەشێکی بۆ گیرفاتی لێپرسراوی بازگەکان دەچێت، چونکە لە مەنەفێستەکەی تەنیا 850 هەزار دینار دەنووسن.
نەهرۆ هێشتا مۆڵەتی کارگەکەی نەگواستووەتەوە سەر بەغدا و دەڵێت: دەرهێنانی مۆڵەتی کارگە لە بەغدا جگە لەوەی زیاتر لە 15 هەزار دۆلار خەرجی دەوێت، دەرهێنانیشی ئاسان نییە، پێویستی بە واسیتەی زۆر هەیە. بەو مەرجەش دەیدات کە مۆڵەتەکەی ئێرە هەڵبوەشێنینەوە. ئێمەش زەویمان لە شارەوانی وەرگرتووە، دەترسین ئەگەر مۆڵەتەکەی ئێرەمان هەڵوەشاندەوە، شارەوانیش داوای زەوییەکەی بکاتەوە.
لەکۆی ئەو 2,377 کارگەیەی لە سنووری پارێزگای هەولێرن، 2.254 کارگەیان مۆڵەتیان لە بەڕێوەبەرایەتی گەشەپێدانی پیشەسازیی هەولێر وەرگرتووە، ئێستا 43%یان کار دەکەن. لە سنووری پارێزگای هەولێر 25 کارگە مۆڵەتەکەیان گواستووەتەوە بۆ بەغدا.
ئەندازیار تەیب کەژۆ عەلی، بەڕێوەبەری گەشەپێدانی پیشەسازیی هەولێر، دەڵێت :ئێمە گواستنەوەی مۆڵەت بۆ بەغدا بە چارەسەر نازانین، چونکە کارگەکان ناچاردەبن هەندێ زەریبە و ڕسومات لێرە و لەوێ‌ بدەن، بۆیە بەباشی دەزانین لە ئاستی باڵای حکومی چارەسەرێک بۆ ئەو گرفتە بدۆزنەوە، بۆ ئەمە مەبەستە هەندێ هەنگاو نراوە، بەڵام پێویستی بەکاری زیادترە.[1]
#08-11-2018#