دواڕۆژ، ڕاپۆرتی کۆچەر عەلی
بەراورد بە ساڵی ڕابردوو، ئەمساڵ بەرهەمی گەنم بەشێوەیەکی بەرچاو زیاد دەکات و بەرپرسێکیش ڕایدەگەیەنێت: بەهۆی زۆری بارانبارینەوە ئەگەری هەیە ئەمساڵ بەرهەمی گەنم 300 هەزار تۆن لە ساڵی پار زیاتر بێت.
بەپیی ئامارەکانی وەزارەتی کشتوکاڵ لە هەرێمی کوردستان زیاتر لە سێ ملیۆن و 500 هەزار دۆنم زەوی چاندنی دانەوێڵە هەیە، له و ڕێژەیەش 500 هەزار دۆنم زەویان بەراون و سێ ملیۆنەکەی دیکەش زەوی دێمە، ساڵی ڕابردووش زیاتر لە 700 هەزار تۆن گەنم بەرهەمیان هەبووە.
لە ساڵانی ڕابردوودا بەهۆی دواکەوتنی بارانبارین لە وەرزی پایز و کەمی ڕێژەی باران ساڵانە جوتیارێکی زۆر زەوییەکانیان نەدەکێڵا و زۆربەی زەوییەکانیش بەبەیاری دەمانەوە و تۆو نەدەکران، بەڵام لە پایزی 2018 و زستانی 2019دا دوو وەرزی جیاواز بوون بۆ جوتیاران، چونکە کەشوهەوای ناوچەکە زیاتر باراناوی بووە و ئێستاشی لەگەڵدابێت کە بەره و وەرزی بەهار دەچین پرۆسەی بارانبارین و بەفر بەردەوامە، ئەمەش وایکردوە جوتیاران دڵخۆشبن و پێیانوایە بەرهەمی ئەمساڵیان زۆرتر دەبێت و کوالێتی گەنمەکانیشیان لە ساڵانی پێشووتر باشتر دەبێت.
مەعروف شێخ ئیسماعیل، جوتیاری خاوەن ئەزمون لە دەشتی شەمامک کە ساڵانە زیاتر لە سەد دۆنم زەوی بە گەنم دەچێنێت بە دواڕۆژی ڕاگەیاند: بارانی ئەمساڵ بە شێوەیەکی زۆر باریوە و ئه و زەوییانەی چێنراون گەنم و جۆکانیان زۆر لە ساڵی پار و ساڵانی پێشووتر جوانتر شین بوون و گەورە بوون.
وتیشی: کاریگەری زۆری باران لە وەرزی پایز باش نەبوو چونکە زۆربەی ڕۆژەکان باران و پلەکانی سەرماش نزمبوو و کەمتر خۆر لە زەوی دەد ا، ئەمە وایکرد هەندێ له و زەوییانەی چێنراون گەنمەکان تووشی نەخۆشی بوون، بەڵام دواتر ئه و نەخۆشییە چارەسەر کرا و مێروولە زیانبەخشەکان قڕکران، ئێستا باشترین گەنم و جۆ شین بوون و بەدڵنییایەوە بەرهەمەکەشی باشتر دەبێت.
ئه و جوتیارە ئاماژەی بەوەشکرد: گەر لە ناو مانگی نیساندا کەشوهەوا فێنک بێت و تا 25ی نیسان بارانیش بەردەوام ببارێت بەرهەمی گەنم و جۆ قەڵه و دەبێت و کوالێتی گەنمەکەش بەرزدەبێت، چونکە ئه و ساڵەی گەر زوو وەرزی گەرما بێتە پێشەوە گەنم بە تایبەت لاواز دەبێت.
ئه و جوتیارە ڕونیکردەوە: بەپێی ئەزموونی چەند ساڵە و زۆری باران ئەمساڵ لە شوێنی یەک حەلبە گەنم 15 تا 25 حەلبە گەنم دەدات بە واتایەکی تر سێ تا پێنج تۆن گەنم دەدات.
بەپێی دواین ئاماری کەشناسی هەرێم لە ناوەڕاستی مانگی 10ی 2018 یەکەم بارانبارین لە هەرێم باری و تائێستا 550 تا 880 ملم باران باریوە، ئەمەش بەراورد بە ساڵی 2017 ڕێژەکە زۆر بەرزترە.
ساڵانە هەردوو #وەزارەتی بازرگانی# و کشتوکاڵ خەمڵاندن بۆ چاندنی ڕووبەری زەوی کشتوکاڵی و بەرهەمی گەنم و جۆ دەکەن، بەرپرسێکی وەزارەتی بازرگانیش دەڵێت: ئەمساڵ بەرهەمی گەنم زیاتر لە یەک ملیۆن تۆن گەنم دەبێت.
نەوزاد ئەدهەم، بەڕێوەبەری گشتی بازرگانی هەرێم بە دواڕۆژی وت: هێشتا زووە قسەی یەکلاکەرەوە لەسەر بەرهەمی گەنم بکرێت، بەڵام بەپێی ئه و خەمڵاندنەی کە وەزارەتی کشتوکاڵ و بازرگانی کردوویانە ئەمساڵ یەک ملیۆن تۆن گەنم بەرهەمدێت ئەوەش بەراورد بە ساڵی ڕابردوو 30 هەزار تۆن گەنم زیاد دەکات، چونکە له و ساڵەدا 700 هەزار تۆن گەنم بەرهەم هەبوو.
بەڕێوەبەری گشتی بارزگانی هەرێم وتیشی: بێگومان ئەمساڵ بەرهەمی گەنم زۆر باشدەبێت و لەگەڵ وەزارەتی بازرگانی عێراقی لە گفتوگۆداین بۆ ئەوەی زۆرترین بەرهەمی گەنمی جوتیارانی هەرێم لە سایلۆکان وەربگیرێت، چونکە حکومەتی هەرێم توانای وەرگرتنی ئه و گەنمە زۆرەی نییە.
هەرچەندە لە ماوەی چوار ساڵی ڕابردوودا حکومەتی عێراق وەک پێویست گەنمی جوتیارانی هەرێم وەرنەگرتووە و لە ڕووی نرخیشەوە جیاوازی لە نێوان گەنمی جوتیارانی هەرێم و شارەکانی ناوەڕاستی عێراق هەبووە.
نەوزاد ئەدهەم وتیشی: تائێستا نازانرێت ئەمساڵ عێراق چۆن گەنمەکە لە جوتیارانی هەرێم وەردەگرێت و نرخەکەشی چۆن دەبێت، بەڵام تێڕوانینی حکومەتی عێراق لەگەڵ کابینەی پێشووی عەبادی گۆڕاوە و دڵنیاین کارەکان بەباشی دەڕوات و بەغدا گەنم وەردەگرێت، ئه و بەرهەمەشی ئەمساڵ لە هەرێم زیاد دەبێت بە دڵنیاییەوە لە ڕووی داراییەوە داهاتێکی زۆر باش دەبێت بۆ هەرێم.
گەر بەپێی خەمڵاندنەکەی هەردوو وەزارەتەکانی کشتوکاڵ و بارزگانی بێت کە ئەمساڵ بەرهەمی 300 هەزار تۆن گەنم زیاتر بێت لە ساڵی ڕابردوو، ئەوا بۆ هەر تۆنێک بڕی 500 هەزار دینار هەژمار بکرێت و بۆ یەک تۆن گەنم بڕی 500 هەزار دینار هەژمار بکرێت بۆمان دەردەکەوێت کە ئەمساڵ بڕی ئه و داهاتەی تەنیا لە پارەی گەنم زیاد دەکات بریتی دەبێت لە 15 تریلیۆن دینار.[1]
#10-03-2019#