הספרייה הספרייה
לחפש

כורדיפדיה המקור הכורדי הרחב ביותר למידע!


Search Options





חיפוש מתקדם      מקלדת


לחפש
חיפוש מתקדם
הספרייה
שמות כורדים
כרונולוגיה של אירועים
מקורות
ההיסטוריה
אוספי משתמש
פעילויות
חפש עזרה?
פרסום
וִידֵאוֹ
סיווגים
פריט אקראי!
לשלוח
שלח מאמר
שלח תמונה
Survey
המשוב שלך
ליצור קשר עם
איזה סוג של מידע אנחנו צריכים!
תקנים
תנאי השימוש
איכות פריט
כלי עבודה
אודות
Kurdipedia Archivists
מאמרים עלינו!
הוסף כורדיפדיה לאתר שלך
הוספה / מחיקת דוא"ל
סטטיסטיקה
סטטיסטיקת פריט
ממיר גופנים
ממיר לוחות שנה
שפות וניבים של הדפים
מקלדת
קישורים שימושיים
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
שפות
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
החשבון שלי
כניסה
חברות!
שכח את הסיסמה שלך!
לחפש לשלוח כלי עבודה שפות החשבון שלי
חיפוש מתקדם
הספרייה
שמות כורדים
כרונולוגיה של אירועים
מקורות
ההיסטוריה
אוספי משתמש
פעילויות
חפש עזרה?
פרסום
וִידֵאוֹ
סיווגים
פריט אקראי!
שלח מאמר
שלח תמונה
Survey
המשוב שלך
ליצור קשר עם
איזה סוג של מידע אנחנו צריכים!
תקנים
תנאי השימוש
איכות פריט
אודות
Kurdipedia Archivists
מאמרים עלינו!
הוסף כורדיפדיה לאתר שלך
הוספה / מחיקת דוא"ל
סטטיסטיקה
סטטיסטיקת פריט
ממיר גופנים
ממיר לוחות שנה
שפות וניבים של הדפים
מקלדת
קישורים שימושיים
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
כניסה
חברות!
שכח את הסיסמה שלך!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 אודות
 פריט אקראי!
 תנאי השימוש
 Kurdipedia Archivists
 המשוב שלך
 אוספי משתמש
 כרונולוגיה של אירועים
 פעילויות - כורדיפדיה
 עזרה
פריט חדש
מקומות
ארזורום
17-09-2024
شادی ئاکۆیی
ביוגרפיה
זארה
08-09-2024
شادی ئاکۆیی
סטטיסטיקה
מאמרים
  530,176
תמונות
  110,960
ספרים
  20,352
קבצים הקשורים
  105,419
וִידֵאוֹ
  1,578
שפה
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
295,471
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,587
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,151
عربي - Arabic 
31,280
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,094
فارسی - Farsi 
10,469
English - English 
7,671
Türkçe - Turkish 
3,675
Deutsch - German 
1,785
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
קבוצה
עברית
הספרייה 
5
מאמרים 
4
ביוגרפיה 
2
מפלגות וארגונים 
2
שונים 
2
מקומות 
1
מאגר הקבצים
MP3 
324
PDF 
31,608
MP4 
2,599
IMG 
203,549
∑   סך הכל 
238,080
חיפוש תוכן
הספרייה
אני כורדי
הספרייה
מילון עברי ארמי כורדי
מאמרים
לידתה של מדינה כורדית בסוריה
ביוגרפיה
זארה
מקומות
ארזורום
Dengbêjlerde aşk özgürdür
קבוצה: מאמרים | שפת מאמרים: Türkçe - Turkish
Share
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
פריט דירוג
מצוין
טוב מאוד
הממוצע
מסכן
רע
הוסף לאוספים שלי
כתוב את התגובה שלך על סעיף זה!
היסטורית פריטים
Metadata
RSS
חפש בגוגל לתמונות הקשורות לפריט שנבחר!
חפש בגוגל עבור פריט שנבחר!
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish0
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

Dengbêjlerde aşk özgürdür

Dengbêjlerde aşk özgürdür
Dengbêjlerde aşk özgürdür
Ahmet Aras
Hayat da aşk üzerinedir. Bu aşk bildiğimiz kaba bir aşk değildir, yani bir sevgi, bir arzu... Şimdi aşk ve sevgi olmazsa zaten toplum yaşayamaz, hiçbir toplum yaşayamaz. Toplumun temelini sevgi ve aşk oluşturur. Cinsler arası aşk çok estetizedir Kürtler arasında.
İki nehrin aşkı ile yaşam bulan Mezopotamya’nın her bir parçası, başka bir destan taşır bağrında. Hangi toprağı adımlasan, bir klam yükselir uzun uzun, yürekleri dağlayarak... Bu coğrafya parçasından biri de Serhat bölgesi... Serhat bölgesi, Kürt kültürel birikiminde özel bir yere sahiptir. Evdalê Zeynikêlerin, destanların anlatıldığı içli klamların yurdu. Ve nice yazar yetiştirdi suskunluk rüzgarlarının estirildiği zamanlarda dahi; Erebê Şemo, Qanatê Kurdo, Heciyê Cindî, Casimê Celîl... Bundan dolayı, Kürt sözlü ve yazılı edebiyatının da diyarıdır. Günümüzde de birçok Serhatlı, bu topraklarda yetişen edebiyatçı ve edebiyat taşıyıcılarının izinde. Bunlardan biri de Ahmet Aras. 1944 yılında Erzurum’da dünyaya gelen yazar ve araştırmacı Aras, özellikle Kürt sözlü ve yazılı edebiyatı üzerine çalışmaları ile tanınıyor. Ahmet Aras ile sözlü ve yazılı edebiyat geleneğimizde aşkın yerini ve niteliğini konuştuk.
Kürt sözlü edebiyat geleneğinin temelini oluşturan dengbêj klamlarının büyük bir kısmında aşk hikayeleri anlatılıyor. Dengbêjlerin dilinden Binevşa Narîn ile Cembelî’nin veyahut Dewrêşê Evdî ile Edûlê’nin ve daha nicesinin aşkını öğreniyoruz. Sözlü edebiyatımızda anlatılan aşkı nasıl tanımlarsınız? Nasıl bir aşk bu?
Aşk dediğimiz şey, insan toplumunun var olduğu dönemden beri var. Ama sözkonusu sözlü anlatım Kürtlerde dengbêjler vasıtasıyla oluyor. Yani toplumun var oluşundan itibaren, dengbêjler toplumun duygularını sesle, ezgiyle ifade ediyor. Toplumun meşgul olduğu ne kadar sorunu var ise dengbêj bunları ifade ediyor, bir nevi doğal haliyle. Mesela dengbêj eğitim görmemiştir. Dengbêj toplumun bir bireyidir, o toplumda var olan duyguları ezgiyle ifade eden kimsedir. Ve toplumun varoluşundan itibaren dengbêj vardır. Kürtlerdeki bu dengbêjlik geleneği -başka halkları fazla bilmiyorum, herhalde onlarda da öyledir- çok eski. Ama Kürt dengbêjlerinin bu duyguları ifade ederken, özellikle aşk konularını işleyen klamlar söylerken, yaptıkları, çok geliştirilmiş ve yüzyılların imbiğinden süzülen çok daha estetik, estetize edilmiş bir söz sanatıdır.
Şimdi aşk ve sevgi temalı ezgilerde, klamlarda; Kürt dengbêjliğinin bir başka özelliği daha ortaya çıkıyor. Daha doğrusu klamı ortaya çıkıyor; Kürt klamının lirizmi; etkileyici, coşkulu, esin dolu söyleyiş biçimidir. Coşkulu, etkileyici söyleyiştir. Şimdi bu coşkulu, etkili söyleyiş biçimi insanı çok etkiliyor, insan ruhunu içine alıyor. Bir insan o klamı dinlediği zaman onunla bütünleşiyor. Kürt dengbêjleri, toplumun, hem sesi hem vicdanıdır. Eğer o toplumun duygularını güzel bir şekilde ifade ederse, topluma sahip çıkar, besler, kuşaktan kuşağa aktarır, yüzyıllarca bu şekilde muhafaza eder, getirir sana ulaştırır, yani özelliği o. Dengbêjler Kürt kültürünün yaşatılmasında, Kürtlerin toplumsal hayatında çok büyük bir öneme sahiptir.
Özellikle bilinen Kürt aşk destanlarında, bu aşkın çoğunlukla erkek gözüyle anlatılmasının sebebi nedir?
Dediğim gibi dengbêj doğal bir söyleyiş biçimi olduğu için, duyguları olduğu gibi ifade ediyor. Kürt klamında aşk çok serbesttir. Sansür yoktur. Klamların erkek gözüyle anlatılmasının sebebi, erkek hakim toplumların olmasıdır. Kökleri binlerce yıl öncesine dayanan bir ataerkil toplum gerçeği var. Dolayısıyla erkeklerin ağzından ifade edilir. Bu da sadece doğu toplumlarına ya da Kürtlere özgü bir şey değildir. Bütün halklar için geçerliliği vardır, yani en gelişmiş ülkelerde dahi bu böyledir.
Ama Kürtlerde farklı bir özellik var. Diğer doğu toplumlarından, müslüman toplumlarından farkı şu: ozan dediğimiz zaman Türklerde, Araplarda bildiğim kadarıyla Farslarda da öyle kadın ozan yok. Ama Kürtlerde var, toplumda yer etmiş kadın dengbêjler var. Fakat Kürt erkeği, güzel tarif etmiştir. Erkek kadının ağzından söyler, yani kadın söyler ama onu ifade eden erkektir. Erkek de bütün toplumlarda olduğu gibi, kadını ne kadar tarif edebiliyorsa o da o kadar tarif etmiştir, bu normaldir yani.
Kürt toplumunda özellikle aşk destanlarının hem sözlü hem de yazılı olarak yüzyıllardan beri kuşaktan kuşağa aktarıldığını görüyoruz. İlginin büyüklüğü sadece konunun aşk olmasından mı ileri geliyor?
Zaten hayat, aşk üzerine kurulu. Bir roman, bir sinema filminde aşk yoksa izlemezsin. Bu bütün toplumlarda böyledir. Yani en kaba vurdulu-kırdılı kovboy filmleri dahi aşk üzerine bina ediliyor. Hayat da aşk üzerinedir. Bu aşk bildiğimiz kaba bir aşk değildir, yani bir sevgi, bir arzu... Şimdi aşk ve sevgi olmazsa zaten toplum yaşayamaz, hiçbir toplum yaşayamaz. Toplumun temelini sevgi ve aşk oluşturur. Cinsler arası aşk çok estetizedir Kürtler arasında. Yani çok estetize bir şeydir. İlginin büyüklüğü aşktan kaynaklanıyor, doğrudur, normaldir. Zaten bir roman veya herhangi bir kültürel eserde bir duvar işliyorsunuz, o duvarda dahi bir aşk motifi yoksa o size bir şey ifade etmiyor, yani bir sevgi motifi yoksa. Bu böyle... Aşk ilgiyi arttırıyor, aşk olmazsa hiçbir şey olmaz, edebi eser de yaratılamaz.
Bugünün gözüyle baktığınızda, bu aşk destanlarının Kürtlerin edebi birikimi ve toplumsal gerçeğinde nasıl bir yeri var?
Kürt klasik edebiyatında Ehmedê Xanî, Melayê Cizîrî, Melayê Batê, Feqiyê Teyran, Murad Xanê Bazîdî, Mele Îsmaîlê Bazîdî gibi isimler var. Bunlar çok büyük düşünür ve yazarlardır. Şimdi bunları aynı döneme ait divan edebiyatından Fuzûlî, Nebi, Nedim, Baki, Şeyh Galip vs. ile mukayese ettiğinizde, çok büyük farklar görürsünüz. Bu Kürtlerin engin sözlü kültürüne dayanmasından ileri geliyor.
Mesela Ehmedê Xanî genellikle batılı doğu bilinciyle Firdevsi ile mukayese ediliyor, Shakespeare ile mukayese ediliyor. Melayê Cizîrî, Şirazlı Hafız’dan fazladır, eksik değildir. Ama hiçkimse Fuzûlî’yi, Nedim’i, Baki’yi bunlarla mukayese etmez. O kadar güçlü bir klasik edebiyat yaratılmışsa, bunun temelinde çok güçlü bir sözlü edebiyat geleneğinin olmasındandır. Bunlar da ilahi aşkı işlemişlerdir, özellikle tasavvuf dediğimiz şey. Şimdi bunları Mevlânâ Celaleddin-i Belhi Rumi ile Ehmedê Xanî ile mukayese edersin ama Mevlânâ Celaleddin-i Belhi Rumi Farsça yazmıştır, Türkçe yazmamıştır. Yani Fars kültürü geleneğinden geliyor, bu çok önemli. İlahi aşk ancak ikisi mukayese edildiği zaman o kadar güzel görülür. İkisi de çok güzel izah etmişlerdir.

Feqiyê Teyran Kürtlerin Süleyman Peygamberi’dir. Hani Hazret-i Süleyman’ın kuşlarla, doğayla, hayvanlarla, sularla konuştuğu söylenir ya; Feqiyê Teyran kuşlarla konuşuyordu. Feqiyê Teyran sadece kuşlarla konuşmuyordu, sularla da konuşuyordu. Kürt dengbêjlerini iyi tetkik eden bir kimse daha güzel şeyler yapabilir. Örneğin müzik, yazılı eser anlamında çok güzel şeyler yapabilir. O ruhu yaşatabilir ve kendi güzelliğinden bir şey kaybetmemiş bilakis zamanın getirmiş olduğu teknik olanakları çok kadar güzel kullanarak ifade eder.
Günümüz yazılı Kürt edebiyatına bakıldığında, aşkın niteliğinde nasıl bir değişim görebiliyorsunuz?
Aşkın genel olarak niteliğinde zamanla değişim olmuştur, bugünkü teknolojinin, toplumsal ilerlemenin gelmiş olduğu seviye sebebiyle, -Avrupa’da ve bütün dünyada da böyle- aşkın niteliğinde değişim olmuştur. Değişim nasıl olmuş? Biraz kabalaşma diyelim, o eski estetizmi yitirmiş diyebiliriz. Ama Kürt klamında bu böyle değildir, derin, daha güzel bir ifade sözkonusudur. Fakat taklit yapanlar onu müzik ya da edebiyat alanında dejenere ediyor. Elbette zamanla her şey de değişim oluyor. Aşkta da oluyor. Ama Kürt halkı yaşamının kaynağından fışkıran dengbêjler tarafından ifade edilen o değişimi, pek yaşamamıştır. Aşktaki değişim maddi çıkara dayalı olarak, metalaşarak oluyor. Bu kötü bir şey. Marx der ki; “feodalite kötü bir şeydir.” Ama o dönemde belli bir ruh var, bir şövalye ruhu var. O ruh kaybolduğunda yiğitlik de kayboluyor. Maddileştikçe, kabalaştıkça o estetiğini, güzelliğini ve derinliğini yitiriyor.[1]

פריט זה נכתב בשפה (Türkçe), לחץ על סמל כדי לפתוח את הפריט בשפת המקור!
Bu makale (Türkçe) dilinde yazılmıştır, makaleleri orijinal dilinde açmak için sembolüne tıklayın!
פריט זו נצפתה פעמים 2,011
כתוב את התגובה שלך על סעיף זה!
HashTag
מקורות
[1] | Türkçe | kurmesliler.com
קבצים הקשורים: 1
פריטים המקושרים: 13
קבוצה: מאמרים
שפת מאמרים: Türkçe
Publication Type: Born-digital
ניב: תורכי
סוג המסמך: שפת מקור
ספר: תרבות
פרובנס: טורקיה
Technical Metadata
איכות פריט: 99%
99%
נוסף על ידי ( ڕاپەر عوسمان عوزێری ) על 02-06-2022
מאמר זה נבדק ושוחרר על ידי ( ڕۆژگار کەرکووکی ) ב- 02-06-2022
פריט זה עודכן לאחרונה על ידי ( ڕۆژگار کەرکووکی ) על: 18-08-2024
קשר
פריט זה לפי כורדיפדיה של תקנים עוד לא נגמר עדיין!
פריט זו נצפתה פעמים 2,011
Attached files - Version
סוג Version שם עורך
קובץ תמונה 1.0.154 KB 02-06-2022 ڕاپەر عوسمان عوزێریڕ.ع.ع.
כורדיפדיה המקור הכורדי הרחב ביותר למידע!
הספרייה
יַהֲדוּת קוּרְדִיסְטַן
מאמרים
לידתה של מדינה כורדית בסוריה
מאמרים
מנפצות את תקרת הזכוכית: מהפכת הנשים הכורדיות
מאמרים
המהפכה הכורדית השקטה: השלכות גיאופוליטיות

Actual
הספרייה
אני כורדי
27-12-2012
هاوڕێ باخەوان
אני כורדי
הספרייה
מילון עברי ארמי כורדי
27-12-2012
هاوڕێ باخەوان
מילון עברי ארמי כורדי
מאמרים
לידתה של מדינה כורדית בסוריה
17-08-2022
ڕاپەر عوسمان عوزێری
לידתה של מדינה כורדית בסוריה
ביוגרפיה
זארה
08-09-2024
شادی ئاکۆیی
זארה
מקומות
ארזורום
17-09-2024
شادی ئاکۆیی
ארזורום
פריט חדש
מקומות
ארזורום
17-09-2024
شادی ئاکۆیی
ביוגרפיה
זארה
08-09-2024
شادی ئاکۆیی
סטטיסטיקה
מאמרים
  530,176
תמונות
  110,960
ספרים
  20,352
קבצים הקשורים
  105,419
וִידֵאוֹ
  1,578
שפה
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
295,471
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,587
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,151
عربي - Arabic 
31,280
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,094
فارسی - Farsi 
10,469
English - English 
7,671
Türkçe - Turkish 
3,675
Deutsch - German 
1,785
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
קבוצה
עברית
הספרייה 
5
מאמרים 
4
ביוגרפיה 
2
מפלגות וארגונים 
2
שונים 
2
מקומות 
1
מאגר הקבצים
MP3 
324
PDF 
31,608
MP4 
2,599
IMG 
203,549
∑   סך הכל 
238,080
חיפוש תוכן
כורדיפדיה המקור הכורדי הרחב ביותר למידע!
הספרייה
יַהֲדוּת קוּרְדִיסְטַן
מאמרים
לידתה של מדינה כורדית בסוריה
מאמרים
מנפצות את תקרת הזכוכית: מהפכת הנשים הכורדיות
מאמרים
המהפכה הכורדית השקטה: השלכות גיאופוליטיות

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.92
| ליצור קשר עם | CSS3 | HTML5

| זמן טעינת דף: 1.766 2!