Osmanlı İran Rus savaşlarında Kürtler
yazar: Pyotr İvanoviç Averyanov
Önsöz: Celîlê Celîl
çevirmen adı: Ibrahim Kale
rusçadan çeviri
Istanbul
Yazdır: Avesta
2010
[1]
Kürtlerin Rusya'nın Kafkasya politikasındaki yeri ve rolü hakkında kesin ve net bir rapor hâlâ yazılmayı bekliyordu. Bu sorunun incelenmesi için Kafkas askeri dairesi kurmay başkanı N. N. Belyavskiy Yüzbaşı P.İ. Averyanov'a görev verdi ve Rusya'nın bütün 19. yüzyıl boyunca Kürtler ile ilişkileri hakkında tarihsel bir deneme yazmasını istedi. Belyavskiy Averyanov'un askeri kurumları ilgilendiren ŞU dört noktaya dikkat etmesini istedi:
1) Rusya'nın Türkiye ve İran ile 19. yüzyılda olan tüm savaşlarına Kürtlerin katılımını incelemek
2) Rusların Kürtler ile ilişkilerinin karakterini ve tarafların geçmiş savaşlar sırasındaki hareketlerini belirlemek
3) Rusya, Türkiye ve İran'daki Kürtlerin çağdaş siyasal durumlarını belirtmek
4) Kürtlerin Rusya'nın Türkiye ve İran ile gelecekteki savaşlarındaki tavrını açığa çıkarmak.

P. İ. Averyanov’un sekiz bölümden oluşan ve Rusya’nın komşularıyla savaşları ile iki büyük Kürt ayaklanmasını (1853-56 Yezdanşêr İsyanı ve 1880-82 Şeyh Ubeydullah İsyanı) içeren kitabı 1900 yılında yayımlandı. Kitabın eklerinde 33 ilginç belge vardı ki bu da kitabın birincil kaynak olarak değerini artırıyordu.
Kafkas askeri dairesi genelkurmayının bu kitabın yazılmasındaki ilgisine karşın kitap gizli veya hizmete mahsus sayılmadı. Kitap yayımlandıktan sonra Türkiye´nin askeri kurumlarının dikkatini çekti ve hemen hizmet içi kullanılmak üzere Türkçeye çevrildi.”

Kitêba serbazê rûs P. I. Averyanov, a bi navê “Di Şerên Osmanî Îran û Rûsan de Kurd” di nav weşanên Avesta de derket. Kitêb ji Rûsî ji aliyê Ibrahim Kale ve bo Tirkî hatiye wergerandin. Averyanov ji bo li ser Kurdan raportan ji Fermandariya Giştî a Leşkerî a Kafkasya re binivîse hatibû wezîfedarkirin. Celîlê Celîl di pêşgotina ji bo çapa Tirkî de li ser girîngiya kitêbê disekine, wê wek dokumaneke dîrokî dinirxîne. Kitêba Averyanov di 1910an de di nav weşanên Fermandariya Giştî a Leşkerî a Kafkasyayê de çap bûbû, piştî çapa wê bi demeke kurt, kitêbê bala dezgayên leşkerî ên Tirkiyeyê kişandibû û ji bo ku wê di xizmeta nav xwe de bikarbînin, ew wergerandibûn zimanê Tirkî.

Pyotr İvanoviç Averyanov (05.10.1867 - 13.10.1937). Tiflis askeri okulunu, askeri mühendislik okulunu ve 1894'te Genelkurmay Akademisi'ni bitirdi. 1894-1898 yılları arasında İstanbul'daki Rus elçiliğinde görev yaptı. 1898 yılında Kafkas askeri dairesi komutanının emrinde kurmay subayı. Temmuz 1901'den Mayıs 1905'e değin Erzurum Rus başkonsolosluğunda katip (askeri istihbaratçı), 1906'da genelkurmay istihbarat dairesinde, 1908'de albay, 16. Mingrel alayı komutanı. 1910'da tuğgeneral, 1914'te genelkurmay asker alma dairesi başkanı, 1915'te tümgeneral, 1916'da genelkurmay başkana vekili, 1917'de Rusya'nın Anadolu'da işgal ettiği bölgelerin genel komiseri ve genel valisi. 1918'den itibaren iç savaşta Bolşeviklere karşı Beyaz Ordu içinde Kafkas Gönüllü Ordusunda. 1920'de Sırp, Hırvat, Slovenya Krallığı'na iltica etti. Sırbistan ordusunda çalıştı. Belgrad'da öldü.