چېش جە بارەو هۆرامانیۆ نویسیان
ئەوەنویستەی و دەسکاریکەردەی: ئەسعەد ڕەشید
بەشۍ ششەمە

-بەرهەمەکۍ مینورسکی:
مینورسکی چن باسێش جە بارەو(گوران)یوە وەڵاکەردېنێ، دلېشانە نامۍ هۆرامانی و لقەکانو گورانیش نویستېنۍ، پاسەش دان قەڵەم، کە (زوانی گورانی)، کە زوانی هۆرامی لقێن چەنەش،پېوەڼیشان بە زوانی کوردیۆ نېیەن، بەڵکم وەچۍ زوانی(گېڵەکی)نۍ.
-بەرهەمۍ(تاریخو کورد و کوردستانی – خلاصە تاریخ کرد و کردستان):
چی بەرهەمەنە، بەڕېز ئەمین زەکی بەگ، پەیلواکا مینورسکی پەسینۊ، بەڵام پېسە نامۍ، نامۍ هۆرامی و هۆرامانی بە شېوەو(هاورامی) و (هاورامانی لهون و هاورامانی تەخت)یش ئاردەن.
-بەرهەمۍ(کرد کردستان و توابع):
بەڕېز ماموسا مەردوخ، چی بەرهەمەشەنە (کرد کردستان و توابع)، جە لاپەڕە(94)، بەرگی دوەمەنە، نامۍ(مامون بەگو ئەردەڵانی)ش ئاردېنە، کە ساڵەو(900ز)، کۊچی دماییش کەردەن و شېوەو دابەشکەردەی وڵاتەکەیش سەرو کوڕەکاشەرە دیاریکەردەن، چاگەنە بەشو (بېگەبەگ)ی کوڕیش، کە هۆرامانی گوڵعەنبەرو شەمېرانو هاوارو نەوسوڎۍ گېرۊوە.
-مێژوو ئەدەبی کوردیی:
بەڕېز عەلائەدین سوجادی، پاسەش دان قەڵەم، کە ناوچەکۍ هۆرامانی هەر جە دېر زەمانۆ، نیشتەجایۍ بیېنۍ، بە پېچەوانەو جافەکاوە، کە تاکو سەرەتاو سەڎەی ویسەمیچ هەر کۊچەریۍ بېنۍ، یانی شارستانیەت جە هۆرامانەنە، زووتەر دەسش پەنەکەردەن، چەموو ناوچەکاو تەرو کوردستانینە.
-سروودۍ یارسانی:
ماشاڵڵا سوری، چاگەنە پاسەش پەی لوان، کە هۆرامان مەڵبەندێوە دینېیەن و زوانەکەیچش بە نامۍ(کوردی اورامانی) نامۍ بەرۊن.
-بەرهەمو گورانی:
ئۆسکارمان، چی بەرهەمەنە کە بە نامونیشانو:
(KURDISH PERSICH FOR SCHUGEN BESONDERS KANDULAI, A VRAMANI UND OSKAR MAN MUNDART GURAN BADSHALANI)
چېگەنە، باس جە شېوەزوانی کەرۊن، کە نامۍ هۆرامانی و شېوە و هۆرامانی مارۊ، شېوە زوانی هۆرامانی و کەندوولەیی و باجەڵانی، بە زوانو(گوران)ی مدۊ قەڵەم.
-بەرهەمۍ کوردەکا:
مینورسکی چی بەرهەمەنە، پاسەش دان قەڵەم، کە (گوران)، زوانی سەربەوېن و جە چن شېوە زارێ پېکئامان، پېسە(هۆرامانی، کەندوولەیی، گاهوارەیی، کەلهوڕی، لەکی ڕېژاوی، بېوەنجی،...هتد)، شایانو باسین، ئانەو مینورسکی و ئانەو ئۆسکارمانی جە شکڵو دلېشانە هیچ جیاوازیێ نیشانە نمەڎان.
-بەرهەمو دایلێکتی ئەڤرومانو لهونی:
مەکەنزی، بە هامکاری(تەحسین حەمەمین سان)ی، جە بارەو هۆرامانی و زوانەکەیشۆ، نویستەنش و زیاتەر شېوەو ڕیشەئەشناسیش وەرچەم گېرتەن، چاگەنە پاسەش پەی لوان، کە زوانو ناوچەکاو هۆرامانی، کوردی نېیەن، چاگەنە پەیلواکاو(مینورسکی و ئوسکارمان)ی پەسینۊ و ماچۊشاوە، گەرچی جە ڕوەو ڕیشەئەشناسیۆ، کەرەسۍ ڕازوانیۍ خاسېش دەسنیشان کەردېنۍ.
-بەرهەمۍ بەڕېز د. کەمالی:
دکتور کەمال فۇاد، نامۍ دکتوراکەیش جە بارەو ماریفەتو پیرشالیاری و شېوە زوانو ناوچەکاو هۆرامانین، ئاڎیچ جەخت سەرو پەیلواکاو ئۆسکارمانی کەرۊوە.
-بەرهەمەکۍ م. هۆرامانی:
محەمەد ئەمین هۆرامانی، جە فرەو بەرهەمەکاشەنە، زدایەتی پەیلواکاو(ئۆسکارمان، مینۆرسکی، مەکەنزیی، دکتور کەمال فواد)یش کەردەن، بە بەڵگۍ تېروتەسەلۍ وەراوەرشاوە مدران، زیاتەر جە بەرهەمەکا(زارەکۍ زوانی کوردی بە پیمانەو وەراوەری کەردەی، کاکەیی، فەرهەنگو ئێریان ڤاچ، واچی گورانی چکۊوە ئامێنە، مېژوو ڕاڕەو و زوانی کوردی، مېژوو هۆرامانی).
-بەرهەمە فارسییەکۍ:

زیاتەرو بەرهەمە فارسیەکا، ئانېشان باس جە جوگرافیای کەران، هۆرامان بە نامۍ(اورمان، اورومان، اورامان)، نام بەران، چانېشاچە بەرهەمو(توحفەی ناسری)ن، کە(میرزا شکراللە سنندجی _ فخر الکتاب)ی نویستەن، باس جە ناوچەکانو هۆرامانی کەرۊن، چا یاگاچە(هۆرامانو لهونی، تەخت، شامیان، دزڵییە).
-بەرهەمو(حدیقە ناصریە):
ئی بەرهەمە(علی اکبر وقایع نگار کردستانی) نویستەن، گەرچی نویسەر خەڵکو شارو سنەین، بنەڕەتەنە خەڵکو پایگەلانی بېیەن، بە زوانی فارسی نویستەنش دەربارەو هۆرامانی و بەگزادەکاش، جە دەمو زەمەنێنە نویسیان، کە سەوقاتی پەی(ناصرالدین شاه)، شاو سەردەمی، بە نامۍ(تاریخ الاکراد)ی، کریان، نویسەر(کاتب = منشی)ی حکومەتو ئەردەڵانیەکا بېیەن، جە شارو سنەی فەرمانداریشان کەردەن، بە نیازو یاوای بە پلێوە باڵا جە دەسەڵاتەنە.
-دەسخەتو(نژاد طائیفەی اورامان):
سەرپاکو ئی دەسوخەتەیە، باس جە درەختنامەو فەرماندارا هۆرامانی کەرۊن، کە چن دەسوخەتێنۍ، سوودی هامبەششا هەن.[1]