$دەست بە یەکێتی و #سلێمانی#یەوە بگرن!$
#زوبێر ڕەسوڵ#
#12-11-2021#
پێمان خۆش بێت یان نا، ئاساییشی هەرێمی کوردستان تاوەکووئێستا بەستراوەتەوە بە پێگەی پارتی و یەکێتی، یاخود بە هاوسەنگیی نێوانیان، ڕاستە لایەنی دیکەش هەن لە گۆڕەپانی سیاسی هەرێمی کوردستاندا، بەڵام لەبەرئەوەی هێزەکانی دیکە بە کردار و هێز دەسەڵاتدار نین، بۆیە قەیران و کێشەکانیشیان کاریگەرییەکی وای نییە لەسەر پڕۆسەی سیاسی و گوزەرانی خەڵک لە هەرێمی کوردستاندا.
تێکچوونی دۆخی سیاسی ئەم دوو پارتە لە ناوخۆ و لەدەرەوەشدا ڕاستەوخۆ کاریگەریی لەسەر ئاساییشی سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابووریی هەرێمی کوردستان هەیە. بینیمان چۆن تێکچوونی پەیوەندیی پارتی لەگەڵ ئێراق لەکاتی گشتپرسی دا چ قەیرانێکی سیاسی و چ کاریگەریەکی ئابووری هەبوو لەسەر هەرێمی کوردستان. ئەم دۆخەی ئێستاش #یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان# پێیدا تێدەپەڕێت کاریگەریی ڕاستەوخۆی دەبێت لەسەر ئاساییشی هەرێمی کوردستان و پڕۆسەی حوکمڕانی نەک تەنیا لە دەڤەری سلێمانی بەڵکوو لە هەموو کوردستاندا. ئەمەش لەبەر دوو هۆکاری سەرەکی کە تائێستاش پڕۆسەی حوکمڕانی لە هەرێمی کوردستان بە دەستییەوە دەناڵێنێ. یەکەم، مەرجی سەرەکی هەر دەوڵەتێک یان دەسەڵاتێکی سیاسی ئەوەیە کە دەبێ تەنیا حکومەت یان دەسەڵاتی سیاسی مۆنۆپۆلی هێز بکات، نەک حیزب یان کەسایەتی سیاسی. لە حوکمڕانیی کوردیدا هێشتا هێز نەگواستراوەتەوە بۆ دامەزراوەکان (حکومەت) ، یاخود وردتر بڵێم هێز بە دامەزراوەیی نەکراوە. واتە ڕاستە ئێمە خاوەن دامەزراوەی سیاسی و ئابووری و ئەمنی..تاد، بەڵام لە ڕاستیدا تائێستاش هێزی چەکداری پڕۆسەی سیاسیی حوکمڕانی ئاڕاستە دەکات، وەک هێزی حیزب و کەسایەتییە سیاسییەکان. ئەم هۆکارە زیانێکی گیانی و سیمبوولی و دارایی زۆری لە ئەزموونی حوکمڕانیی هەرێمی کوردستان داوە. هەر بۆ نموونە ئەگەر هێزە چەکدارەکانی ئێمە دامەزراوەیی و نیشتمانی بووان، ئەوا شەڕی ناوخۆ ڕووینەدەدا، یان ئەو دۆخەی شازدەی ئۆکتۆبەر، یان ئەوەی زینی وەرتێ ..تاد.
قەیرانی بە دامەزراوەییبوون ڕەنگدانەوەیەکی زۆری بەسەر بەهێزترین دامەزراوەی حوکمڕانیدا هەبووە بە تایبەت ئەگەر پارتی سیاسی یەکێکبێ لە هەرە بڵاوترین شێوازەکانی بە دامەزراوەییبوون و بەرهەمهێنانی هێز، ئەوا پارتی سیاسیی کوردی لە هەموو پێکهاتە دامەزراوەییەکانی دیکەی زیاتر بە دەست ئەم قەیرانەوە دەناڵێنێت. بەشێکی زۆری پارتە سیاسییەکانی ئێمە لە هەناوی یەکتر هاتوونەتە دەرەوەو لە دژی یەکتر درووستبوونە. تاوەکووئەو ئاستەی پێکهاتەی پارتە سیاسییە کوردستانییەکان هەندێک جار خۆیان بەشێکن لە کێشە نەک چارەسەر. پارتی سیاسیی کوردستانی نە لە هەناوی کایەی دیموکراسیدا هاتووەتە دەرەوە و نە ئامانجی فەراهەمکردنی دیموکراسی بووە، بەتایبەتی لە سەرەتای درووستبوونیاندا.
لە ئەدەبیاتی پارتە سیاسییەکاندا ساتەوەختی لەدایکبوون، واتا ئەو ساتەی کە پارتێکی سیاسی تێدا لەدایک دەبێت، ساتەوەختێکی گرنگ و کاریگەرە لەسەر کۆی ئاڕاستەی پارتی سیاسییەکە و ڕوانگەی ئەو پارتە بۆ پڕۆسەی حوکمڕانی.
هۆکاری دووەم کە زیاتر هۆکارێکی تایبەتە بە دۆخی هەرێمی کوردستان ئەویش بریتییە لە پێکهێنانی حکومەت لەسەر بنەمای واقیعی هێز و جوگرافیا یاخود ئەگەر ناونانەکەمان درووستبێ ڤیتۆی دوو حیزبی (دوو لایەنە) ، واتە بوونی فۆرمێکی تایبەت لە حوکمڕانی کە پشت نابەستێت بە دەرەنجامی هەڵبژاردنەکان و گۆڕانکاری لە با‌ڵانسی هێز و ئیرادەی دەنگدەرانی هەرێمی کوردستان و دەرکەوتنی هێزی دیکە. لەو فۆرمە جووت حیزبییەدا بێجگە لە دوو پارتی باڵادەست هیچ لایەنێکی دیکە ناتوانێت حکومەت پێکبهێنێت. نەک هەر ئەوە بەڵکوو ئەگەر یەکێک لەو دوو حیزبە ڕەزامەند نەبێت ئەوا پێکهێنانی حکومەت دەکەوێتە قەیرانێکی گەورە و لەوانەیە هەر پێکنەیێت، ئەمەش خۆی لە خۆیدا جۆرێکە لە ڤیتۆی ڕانەگەیێندراو. واتە بنەمای پڕۆسەی دەستاو دەستکردنی سیاسی پشتنابەستێت بە دیموکراسی شەرعیەتی دەنگی دەنگدەران. لەم دۆخەدا هێز لەجیاتی ئەوەی لە بۆتەی دامودەزگە حکومی و بیرۆکراسییەکان کۆببێتەوە، هێز دابەش دەبێت بەسەر دوو جوگرافیای جیاواز و کارگێڕی سیاسیی جیاواز. لە ڕاستیدا ئەو فۆرمە حوکمڕانییەی ئێمە تائێستا لە گرنگترین تاقیکردنەوەی حوکمڕانی دیموکراسی دەرنەچووە کە ئەویش دەستاو دەستکردنی دەسەڵاتە بە ئاشتیانە.
لەبەر ڕۆشنای ئەو دوو هۆکارەی باسمان کرد، دەتوانین بڵیین کە ئەو دۆخەی ئێستا لە ئێراق ڕوودەدات، واتا ئەو هێزانەی کە بە هێزە سیاسی و چەکدارەکانی نزیک لە ئێران دادەنرێن و خەریکە پڕۆسەی حوکمڕانی پەکدەخەن چونکە ئامادەنین دان بە قەبارەی جەماوەری هێزەکانیان دابنێن لە هەڵبژاردن. ئەم دۆخە بۆ هەرێمی کوردستانیش ڕاستەو دەکرێت لە هەرێمی کوردستانیش دووبارە ببێتەوە، بە تایبەت ئەو قەیرانەی کە ئێستا یەکێتی پێیدا تێدەپەڕێت مەترسییەکی پڕ هەرەشەیە بۆ سەر پڕۆسەی سیاسی حوکمرانی لە تەواوی هەرێمی کوردستاندا. کەوتن و لاوازبوونی یەکێتی واتە درووستبوونی بۆشاییەکی ئەمنی و سیاسی لە هەرێمی کوردستاندا، بە تایبەت ئێستا کە هیچ هێزێکی سیاسی دیکە نییە جێگرەوە بێت بۆ پێگەی یەکێتی، #بزووتنەوەی گۆڕان#ییش نەماوە، نەوەی نوێ و ئیسلامییەکانییش هەرگیز نابنە جێگرەوەی یەکێتی.
یەکێتی نزیکەی 30 ساڵە حوکمی ئەو دەڤەرەی سلێمانی دەکات، ڕەنگدانەوەی سیاسی، ئابووری و کۆمەڵایەتیشی هەیە بەسەر جوگرافیای سلێمانی دا. ئەمە جگە لە بەرژەوەندییە هەرێمییەکان بەتایبەتیش ئێران کە بە ئاسانی ڕێگە نادات جێگرەوەیەکی سیاسی کە دیار نییە چ ڕوانگەیەکی هەیە جێگەی یەکێتی بگرێتەوە. کەوتن و لاوازبوونی یەکێتی لە ڕێگەی کودەتا و ململانێی خێزانی و بەرژەوەندیی تەسکی چەند کەسێک، بەوشێوەیەی کە دەیبینین زەبرێکی کوشندەیە بۆ ئاساییشی هەرێمی کوردستان، بەتایبەت ئەگەر دۆخەکە بگاتە پێکدادانی چەکداری، ئەوکات دوور نییە لایەنێکیان پاڵبداتە بەغدا و حکومەتی ئێراقی بێنێتەوە، سەرئەنجام ئەو هەرێمەی کە هەشە، لەباربچێت، ئەمە شتێکی مەحاڵ نییە، بەڵکوو لە بەرژەوەندیی ئێراق و ئێران و تورکیاشە کە دەسەڵاتی حکومەتی ئێراق بگەڕێتەوە بۆ ناوچەی سلێمانی. ڕاستە هەرێمی کوردستان چوارچێوەیەکی دستووری هەیە، بەڵام لە ئێراق و دەوربەرییشدا دەستوور و یاساکان پڕۆسەی سیاسی ئاڕاستە ناکەن. ئەو دۆخەی ئێستا لە ئێراقدا هەیە شتێک نییە کە ڕێگربێ بۆ ئەوەی لە هەرێمی کوردستانیش دووبارە نەبێتەوە. بۆ نموونە چ گرەنتیێک هەیە ئەگەر یەکێتی دەنگەکانی بە قەد قەبارەی خۆی نەبوو و ڕازیبێت بەقەد قەبارەی دەنگەکانی مامەڵەی لەگەڵ بکرێت، واتە هەمان ئەو شتەی ئێستا هێزە شیعییەکانی بەناو بەرەی هاوئاهەنگی (الاطار التنسیقی) دەیکەن، ئەگەری هەیە لە هەڵبژاردنەکانی هەرێمی کوردستانیش دووبارەببێتەوە، ئەگەر دۆخی یەکێتی و سلێمانی بەوشێوەیە و خراپتر بەردەوام بێت. گریمان ئەگەر یەکێتی نەیویست بەشداری لە حکومەتی داهاتوودا بکات، یان یەکێتی ڕازی نەبوو بەقەد قەبارەی کورسییەکانی مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت، هەمان سیناریۆی ئێستا کە لە بەغدا لە ناو ماڵی شیعەدا هەیە دەکرێت لە هەرێمی کوردستانیش دووبارە ببێتەوە، بەڵام جیاوازییەکەی ئەوەیە ئێراق وڵاتێکە ئەمریکا و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش دەیپارێزن لەوەی دۆخەکەی لەدەست دەرچێت، یان وڵاتێکی دیکە داگیری بکات، چونکە دەبێتە هۆی ناسەقامگیری لە تەواوی هەرێمەکەدا، ئێران و مەرجەعیەتی شیعەش دوو هۆکاری گرنگن کە لەکاتی پێویستدا دێنە سەرخەت و هەرگیز ناهێڵن کار لە کار بترازێت، وەک ئەوەی لەکاتی شەڕی #داعش# و لەکاتی پێکهێنانی حکومەتدا دەیبینین، یان ئەوکاتەی مالیکی بەنیازبوو واز لە دەسەڵات نەهێنێت، چۆن مەرجەعیەتی سیستانی و ئێرانییەکانیش دەستێوەردانیان کرد، بەڵام هەرێمی کوردستان نەک کەسی نییە دەستی بگرێت بەڵکوو چەندین دەوڵەتی دراوسێ چاوەڕێی کاتێکی وادەکەن لەباربچێت. بۆیە لەسەر گشت لایەنە سیاسییەکانی کوردستان پێویستە بەتایبەتیش #پارتی دیموکراتی کوردستان# کە بە هەستیاری و بەرپرسیارێتییەوە مەمەڵە لەگەڵ ئەو دۆخەی ئێستای یەکێتی و سلێمانی بکات و دەست بە یەکێتییەوە بگرن و نەهێڵن بکەوێت. [1]