הספרייה הספרייה
לחפש

כורדיפדיה המקור הכורדי הרחב ביותר למידע!


Search Options





חיפוש מתקדם      מקלדת


לחפש
חיפוש מתקדם
הספרייה
שמות כורדים
כרונולוגיה של אירועים
מקורות
ההיסטוריה
אוספי משתמש
פעילויות
חפש עזרה?
פרסום
וִידֵאוֹ
סיווגים
פריט אקראי!
לשלוח
שלח מאמר
שלח תמונה
Survey
המשוב שלך
ליצור קשר עם
איזה סוג של מידע אנחנו צריכים!
תקנים
תנאי השימוש
איכות פריט
כלי עבודה
אודות
Kurdipedia Archivists
מאמרים עלינו!
הוסף כורדיפדיה לאתר שלך
הוספה / מחיקת דוא"ל
סטטיסטיקה
סטטיסטיקת פריט
ממיר גופנים
ממיר לוחות שנה
שפות וניבים של הדפים
מקלדת
קישורים שימושיים
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
שפות
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
החשבון שלי
כניסה
חברות!
שכח את הסיסמה שלך!
לחפש לשלוח כלי עבודה שפות החשבון שלי
חיפוש מתקדם
הספרייה
שמות כורדים
כרונולוגיה של אירועים
מקורות
ההיסטוריה
אוספי משתמש
פעילויות
חפש עזרה?
פרסום
וִידֵאוֹ
סיווגים
פריט אקראי!
שלח מאמר
שלח תמונה
Survey
המשוב שלך
ליצור קשר עם
איזה סוג של מידע אנחנו צריכים!
תקנים
תנאי השימוש
איכות פריט
אודות
Kurdipedia Archivists
מאמרים עלינו!
הוסף כורדיפדיה לאתר שלך
הוספה / מחיקת דוא"ל
סטטיסטיקה
סטטיסטיקת פריט
ממיר גופנים
ממיר לוחות שנה
שפות וניבים של הדפים
מקלדת
קישורים שימושיים
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
כניסה
חברות!
שכח את הסיסמה שלך!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 אודות
 פריט אקראי!
 תנאי השימוש
 Kurdipedia Archivists
 המשוב שלך
 אוספי משתמש
 כרונולוגיה של אירועים
 פעילויות - כורדיפדיה
 עזרה
פריט חדש
מקומות
ארזורום
17-09-2024
شادی ئاکۆیی
ביוגרפיה
זארה
08-09-2024
شادی ئاکۆیی
סטטיסטיקה
מאמרים
  530,176
תמונות
  110,960
ספרים
  20,352
קבצים הקשורים
  105,419
וִידֵאוֹ
  1,578
שפה
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
295,471
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,587
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,151
عربي - Arabic 
31,280
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,094
فارسی - Farsi 
10,469
English - English 
7,671
Türkçe - Turkish 
3,675
Deutsch - German 
1,785
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
קבוצה
עברית
הספרייה 
5
מאמרים 
4
ביוגרפיה 
2
מפלגות וארגונים 
2
שונים 
2
מקומות 
1
מאגר הקבצים
MP3 
324
PDF 
31,608
MP4 
2,599
IMG 
203,549
∑   סך הכל 
238,080
חיפוש תוכן
הספרייה
אני כורדי
הספרייה
מילון עברי ארמי כורדי
מאמרים
לידתה של מדינה כורדית בסוריה
ביוגרפיה
זארה
מקומות
ארזורום
Kongreyên Erzurumê û Sêwasê
קבוצה: מאמרים | שפת מאמרים: Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)
Share
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
פריט דירוג
מצוין
טוב מאוד
הממוצע
מסכן
רע
הוסף לאוספים שלי
כתוב את התגובה שלך על סעיף זה!
היסטורית פריטים
Metadata
RSS
חפש בגוגל לתמונות הקשורות לפריט שנבחר!
חפש בגוגל עבור פריט שנבחר!
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

Kongreyên Erzurumê û Sêwasê

Kongreyên Erzurumê û Sêwasê
=KTML_Bold=Kongreyên Erzurumê û Sêwasê=KTML_End=
Siddik BOZARSLAN

Hukumeta Stanbolê di 8/9 yê temûza 1919 an da M. Kemal ji karê eskerîyê û fermandarîyê dûr dixe û bi vî awayî nûnertîya wî ya jibo padîşah bi dawî dibe û karê wî yê resmî namîne. Wek muaqet nûnerê Erzurumê Hoca Raif Efendî Kongreya Erzurumê vedike û piştî tespîtkirina delegeyan wek serokê dîwanê M. Kemal tê hilbijartin (ji bil 3 dengan hemî delege erê dibêjin). M. Kemal, ji nûneran ra dide xuyakirin ku pêwistîya avakirina ”Meclisa Neteweyî” û hukumetek heye ku ew îradeya xwe ji îradeya neteweyî werbigre.
Kongra Erzurumê di 23 temûz – 7 tebax 1919 an da pêk hatîye. Di derbarê kongreyê da gelek lêkolînên tirkan hene. Di nav van çavkanîyan da min çavkanîya ”Îslam Ansiklopedisi” (Ansiklopediya Îslamî) û yên dî muqayese kir. Lê divê ez bidim xuyakirin ku di vî derbarî da çavkanîyên Îslamî jî û yên Kemalist jî hema hema wek hev in, dema Şola Kurd û Kurdistanê bibe mijara lêkolîn û gengeşeyê. Hin tiştên ku li ser hûrgilîyan, wek jimarên beşdarîya nûneran li hev nayên, lê ev ne zêde girîng in.
Organizekirina pêkanîna kongreyê ji alîyê Cemîyeta Milliyeya Huqûqî Müdafaayî Şarkîyye ku navenda wê li Stanbolê bûye, şaxên wê yên Erzurum û Trabzonê ve çêbûye. Fikrê çêkirina kongreyê ji alîyê Kazim Paşa (Karabekir) ve hatîye pêşnîyarkirin û her çiqas M. Kemal digel pêşnîyarê nebûye jî, lê wî jî di dawîyê da qebûl kirîye. Li gora naveroka dîtinên K. Karabekir ku me li vir neqil kir, xuya dibe ku fikrê çêkirina kongreyê û amadekarîyên wê K. Karabekir e. Ji xwe wî gotibû ku ew dê li Şerqê Meclisek û hukumeteka neteweyî damezrîne. Dema wî amadekarîya kongra Erzurumê kirîye, M. Kemal hê li Stanbolê bûye.
Ji 5 bajaran (Trabzon 17, Erzurum 23, Sivas 11, Bedlîs 3 û Wan 2, tevayî 56) bi tevayî 56 nûner beşdar bûne. Ew, 17 cotkar û bazirgan, 5 zabitên teqawidkirî, 4 memurên teqawidkirî, 5 mamoste, 4 rojnamevan, 5 huqûqnas, 2 muhendîs, 1 doktor, 6 zilamên dînî (şêx û mela), 3 gelwekîlên berê, 1 general û 1 wezîrê berê bûne. Piranîya van beşdarvanan ji Erzurum û Trabzonê ne û jibo şolên xwe yên herêmî beşdar bûne. Ji bona ku M. Kemal û Huseyin Rauf bikaribin di kongreyê da beşdarî bikin, du nûnerên Erzurumê Cevat Dursunoğlu û Kazim Yurdalan xwe ji nûnertîyê vedikşînin û cîyên xwe didin M. Kemal û H. Rauf. Van hewildanan bi alîkarîya Kazim Paşa tên şûnê û dîsa li ser pêşnîyara Kazim Paşa, M. Kemal dibe serokê kongreyê. Nûnerê Maçkayê Îzzet Beg û nûnerê Erzurumê Hoca Raif Efendî jî dibin cîgirên serokê kongreyê.
Naveroka axiftina M. Kemal jibo vekirina kongreyê jî gelek balkêş û giring e. Loma divê em wê axiftinê li vir pêşkêşî we xwendoxên hêja bikin da ku baştir canbazîya M. Kemal were xuyakirin. Di vekirina kongreyê da M. Kemal weha dibêje:
”Hêzên eskerîyê yên dewletên ihtîlafê, Stanbola me xistine bin dagirkerîya xwe ku ew navenda gewre (bilind) ya Xelîfetîyê û cîyê textê sultan e. Roj bi rojê îzetî nefsa me ya millî, heysîyeta hukumetê, mafên seltenata Xelîfetîyê bi şidetê rastê êrîşên tecawuzê tên. Daxwaza (nîyaza) min ew e ku Xwedê daxwazan bigihîne hev, jibo hurmeta xoşewistê herî gewre Pêxemberê bijare ku vî welatê mubarek diparêze û xwedantîyê lê dike û heta qîyametê dînê îslamê ji dil didomîne, meqamê bilind jibo seltenat û Xelîfetîya milletê me yê asîl were parastin. Jibo fikirandina mafên me yên pîroz û gewre ev civîn wezîfedar e û divê serfîraz bibe. Amîn!” (Yakın Tarihimiz, c.1, Jêdergirtî: Evîn Aydar Çiçek, Koçgiri Ulusal Kurtuluş Hareketi, Apec Y. 1999, Stockholm/Sweden)
Wek mirov dibîne, hedefa sereke ew e ku osmanî were parastin û domandin.
Encamên 14 rojên civînê, biryarên kongreyê weha hatine komkirin:
1.Di nav sînorên millî da wetan tevayîyek e, nayê parçekirin. 2. Li dijî mudaxele û dagirkerîya bîyanîyan, dema Hukumeta Osmanî belav bû, bi tevayî divê milet têkeve nav berxwedanê û parastinê. 3. Dema Hukumeta Stanbolê nikaribe dahatûya welêt biparêze, jibo pêkanîna wê amancê, dê hukumeteka demkî (muaqet) were çêkirin. Endamên wê hukumetê, dê ji alîyê Kongreya Neteweyî ve werin hilbijartin. Eger kongre necivîyabe, dê wê hilbijartinê Heyeta Temsîlê (Heyet-î Temsilîye) bike. 4. Hukumranîya îradeya millî û Kuva-yî Millîyeyî esas e. 5. Jibo unsûrên Xiristîyanan mafên ku hukumranîya siyasi û wezna (balans) me ya civatî xirab bike, nayê dayîn. 6. Manda û parastin, nayê qebûlkirin. 7. Dê xebat çêbe jibo pêkanîna civandina Meclisa Neteweyî û karên hukumetê ku di bin kontrola meclisê da be.
Dema van hewildanên Erzurumê çêbûn, Sadrazam (serokwezir) Damat Ferit Paşa jî di 23yê temûza 1919an da haydarî daye çapemenîyê û gotîye ku ”Tevlîhevî li Anadolê çêbûye. Li ser navê Meclisa Neteweyî li dijî destûrê civîn çêbûne. Pêwist e ew ji alîyê memûrên eskerî û sivîl ve werin qedexekirin. Li dijî wan, tedbîr hatine sitandin. Kongre di 7ê tebaxê da temam dibe û M. Kemal ji endaman ra weha dibêje:
”Biryarên gelek girîng hatin sitandin. Me careke dî yekîtî û yekbûyîna milletê xwe nîşanê dinyayê da.” (min binê wê çixêz kir)
Li gora destûra (tuzuk) Kongreya Erzurumê, Heyeteka Temsîlê hatîye hilbijartin ku ev heyet ji van kesan pêkhatine: Mustafa Kemal (eskerê kevin), Rauf (wezîrê deryayê yê kevin), Raif (Gelwekilê Erzurumê yê kevin), Îzzet û Servet (Gelwekîlên Trabzonê yên kevin), Şêx Fevzî (Şêxê Nakşîbendî yê Erzinganê- Erzincan), Bekir Sami (Walîyê Beyrutê yê kevin), Sadullah (Gelwekîlê Bedlîsê yê kevin), Haci Musa (Reîsê Eşîra Mutki). Ev heyet, ji alîyek ve amadekarîya Kongreya Sêwasê dikir û ji alîyê dî ve jî piştgirîya hereketa Kuva-yî Millîye dikir.
Amanc û hedefên Kongreya Sêwasê, temsilkirina tevayîya welatê ku ji osmanîyan mabû, pêkbîne. Loma wek temsîldarên Bajarên Rojhilat Raif Beg, Rauf Beg, Şêx Fevzi Efendî, Bekir Sami Beg û Serokê Heyetê M. Kemal; di 29 yê tebaxa 1919an da ji Erzurumê diherin Sêwasê û kongre di 4ê îlonê da despêdike. Di kongreyê da hemî biryarên Kongreya Erzurumê tên pejirandin û qebûlkirin û li wan biryaran hin lêzêdekirin tên çêkirin. Navê ”Cemîyeta Hukukî ya Müdafaaya Anadoluya Rojhilat” dibe ”Cemîyeta Hukukî ya Müdafaayî Anadolu û Rumelî”.
Di şûna ”Heyeta Temsîlê, tevayîya Anadoluya Rojhilat temsîl dike” da ”..tevayîya welat temsîl dike” tê guhartin. Kongre, di 11yê îlonê da xilas dibe. Wek di pratikê da tê dîtin, Kongreyên Erzurumê û Sêwasê, dibin çîmentoya dewleta tirk û sînorên wan ên ”Mîsak-î Millî” û şopên xwe li Mudanyayê, li vekirina meclisa ewil û li Lozanê nîşan dane. M. Kemal jî di vê pêvajoya 23 yê nîsana 1920î da û paşê jî di 29 yê oktobra 1923 yan da serokatîya xwe ya eskerî, siyasî û civatî bi hev girêdaye û pejirandîye.
Bi Kongreyên Erzurum û Sêwasê M. Kemal, li ser xeta canbazîya xapandinê du gafên girîng avêtibûn û bi serketibû. Piştî ku hêza çekdarî ya kurd li başur têkçû; êdî bi karanîna politika canbazîyê ji alîyê Mistoyê Selanikî ve hêsa dibû. Ji ber ku li Bakurê Kurdistanê hêzên çekdarên kurd tunebûn ku li hemberî politika Mistoyê Kor têbikoşin; rêxistinên heyî jî kartonî bûn û ev jî karê Misto hêsatir dikir. Eger Xalit Begê Cibrî û hin giregirên kurdan (ên mintîqeyên Erzurum, Mûş, Bedlis, Wan) piştgirî nedana M. Kemal û Kongreyên Erzurum û Sêwasê pêk nehatana; pir zehmet bû ku Mistoyê canbaz bikariba Dewleta Tirk ava bikira. Mirov dikare bi hêsayî bêje ku ji zehmetîyê wêdatir, avakirina dewleta tirk mumkun jî nedibû.
[1]

פריט זה נכתב בשפה (Kurmancî), לחץ על סמל כדי לפתוח את הפריט בשפת המקור!
Ev babet bi zimana (Kurmancî) hatiye nvîsandin, klîk li aykona bike ji bu vekirina vî babetî bi vî zimana ku pî hatiye nvîsandin!
פריט זו נצפתה פעמים 661
כתוב את התגובה שלך על סעיף זה!
HashTag
מקורות
פריטים המקושרים: 4
1. תאריכים ואירועים 27-12-2021
1. מאמרים Qetlîama Sêwazê
קבוצה: מאמרים
שפת מאמרים: Kurmancî
Publication date: 27-12-2021 (3 שנה)
Publication Type: Born-digital
סוג המסמך: שפת מקור
ספר: חברתי
ערים: Siwas
ערים: Arzurom
Technical Metadata
איכות פריט: 99%
99%
נוסף על ידי ( ئاراس حسۆ ) על 21-05-2023
מאמר זה נבדק ושוחרר על ידי ( سارا ک ) ב- 23-05-2023
פריט זה עודכן לאחרונה על ידי ( سارا ک ) על: 23-05-2023
קשר
פריט זה לפי כורדיפדיה של תקנים עוד לא נגמר עדיין!
פריט זו נצפתה פעמים 661
כורדיפדיה המקור הכורדי הרחב ביותר למידע!
הספרייה
יַהֲדוּת קוּרְדִיסְטַן
מאמרים
מנפצות את תקרת הזכוכית: מהפכת הנשים הכורדיות
מאמרים
לידתה של מדינה כורדית בסוריה
מאמרים
המהפכה הכורדית השקטה: השלכות גיאופוליטיות

Actual
הספרייה
אני כורדי
27-12-2012
هاوڕێ باخەوان
אני כורדי
הספרייה
מילון עברי ארמי כורדי
27-12-2012
هاوڕێ باخەوان
מילון עברי ארמי כורדי
מאמרים
לידתה של מדינה כורדית בסוריה
17-08-2022
ڕاپەر عوسمان عوزێری
לידתה של מדינה כורדית בסוריה
ביוגרפיה
זארה
08-09-2024
شادی ئاکۆیی
זארה
מקומות
ארזורום
17-09-2024
شادی ئاکۆیی
ארזורום
פריט חדש
מקומות
ארזורום
17-09-2024
شادی ئاکۆیی
ביוגרפיה
זארה
08-09-2024
شادی ئاکۆیی
סטטיסטיקה
מאמרים
  530,176
תמונות
  110,960
ספרים
  20,352
קבצים הקשורים
  105,419
וִידֵאוֹ
  1,578
שפה
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
295,471
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,587
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,151
عربي - Arabic 
31,280
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,094
فارسی - Farsi 
10,469
English - English 
7,671
Türkçe - Turkish 
3,675
Deutsch - German 
1,785
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
קבוצה
עברית
הספרייה 
5
מאמרים 
4
ביוגרפיה 
2
מפלגות וארגונים 
2
שונים 
2
מקומות 
1
מאגר הקבצים
MP3 
324
PDF 
31,608
MP4 
2,599
IMG 
203,549
∑   סך הכל 
238,080
חיפוש תוכן
כורדיפדיה המקור הכורדי הרחב ביותר למידע!
הספרייה
יַהֲדוּת קוּרְדִיסְטַן
מאמרים
מנפצות את תקרת הזכוכית: מהפכת הנשים הכורדיות
מאמרים
לידתה של מדינה כורדית בסוריה
מאמרים
המהפכה הכורדית השקטה: השלכות גיאופוליטיות

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.92
| ליצור קשר עם | CSS3 | HTML5

| זמן טעינת דף: 1.765 2!