ناونیشان: هەڕەشەی لەشکری بێکاران لەسەر حکومەت
نووسەر: #ڕوەیدە مستەفا#
ڕۆژی دەرچوون:#04-06-2021#
نزیکەی سەدا شەستی دانیشتوانی هەرێمی کوردستان لە گرووپی چالاکن بۆکار، بەڵام لەو ژمارەیە، ڕێژەیەکی بەرچاو بێکارن، بەتایبەتتریش بێکاریی لەنێو ژنان و گەنجانی خوار سی ساڵ. واتا کەسێک لە 2002 لەدایکبووبێت، ئەمڕۆ دەخوازێت کارێک ئەنجامبدات. ڕونتر، گەنجانی 18 ساڵ لە ئەمڕۆدا، کە نەک ڕژێمی #بەعس#یان بەبیرنایەت، بەڵکوو شەڕی ناوخۆی هەرێمی کوردستانیشیان بیرنایەت، کاریان دەوێت، دەخوازن ببنە خاوەنی ئۆتۆمبێل و خێزان و خانووێک درووستبکەن. هەرێمی کوردستان لە بەردەم گۆڕانێکی گەورەی دیمۆگرافیدایە کە نەوەی نوێ دەیەوێت ڕابردوو جێبهێڵێت و داهاتوویەکی گەشتر درووستبکات. ئەوان دەشزانن داهاتو بێکار، درووستنابێت.
گەورەترین ئاڵنگاریی بەردەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە ئێستا و لەداهاتوویشدا بێکاریی گەنجانە. ئەگەر تا دوێنێ داهاتی ئاسانی نەیتوانیبێت سیستەمێکی ڕەیعیی درووستبکات و بەرژەوەندیی بۆ گەنجان درووستبکات تا خۆشەویستییان بۆ هێزە سیاسییە حکومڕانەکان بێت، چیتر تەنانەت گەنجانی خێزانە حیزبییەکانیش بە حیکایەتەکانی ڕابردوو ڕازیی نابن. خۆشگوزەرانییان دەوێت، خۆشگوزەرانیش بێ کار مەحاڵە.
نەوەیەک درووستبووە چیرۆکی نوێی سەردەم کاری تێدەکات. بەدوای دەرفەتی یەکسانەوەن. ئەوان دەیانەوێت داهاتوویەکی باشتریان هەبێت. هیچ کاتێک هێندەی ئەمڕۆ باسی یەکسانیی و دەرفەتی یەکسان لەنێو گەنجان جێی گفتوگۆ نییە تا هەموان بتوانن پێشبڕکێ بکەن لە بەدەستهێنانی کار و ژیانێکی شەرافەتمەندانە.
کێ ئەو گەنجانە دەباتەوە؟ ئەمە پرسیارێکی گەورەیە، دەرفەتیش دەداتەسیاسەتمەدار و حیزبەکان تاوەکوو بتوانن لەبری ئەوەی لەسەر چیرۆکی شەڕ و تووندوتیژی وتاریان بنیاتبنێن، وتارەکانیان لەسەر بنەمای کارکردن بێت بۆ وەڵامدانەوەی داخوازییەکانی خەڵک و گەنجان و ژنان. هەر سیاسەتمەدار و حیزبێک بتوانێت هاوکاریی گەنجەکان بکات خەونەکانیان بەدەستبێنن، ئەوا دەتوانێت دڵ و مێشک و دەنگەکانیشیان بباتەوە. گەلۆ کاتی ئەوە نییە سیاسەتمەدار و حیزبە سیاسییەکانمان لەبری یەکدی تەخوینکردن بۆبردنەوەی دەنگ، هەوڵبدەن خەونەکانی گەنجەکان بکەنە واقیع تاوەکوو هەڵبژاردنەکان ببەنەوە؟
بەدڵنیایی بەڵێ، کاتییەتی جۆرێکی دیکەی ململانێکان سیاسەت ڕێکبخەن. ڕۆژگاری هاوسۆزیی و لایەنگریی کوێرانە بۆ سیاسەت و حیزبەکان لەدوای خۆمان بەجێمانهێشتوون. ڕۆژگاری ئەمڕۆ ململانێی شەریفانە بۆ پێشخستنی کۆمەڵایەتیی و سیاسیی و ئابوورییە، نەک بۆ یەکتر ناشیرینکردن. چیتر گەوجاندن ناتوانێت دەنگی گەنجان مسۆگەر بکات، کارکردن دەتوانێت.
=KTML_Bold=کێ دەتوانێت وەڵامدەرەوەی خواست و خەونەکانی گەنجان بێت؟=KTML_End=
ڕۆژگاری دوای ئازادیی ئێراق بەسەرچوو کە حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی ئێراق دەیانتوانی زۆربەی هەرە زۆری گەنجانی دەرچووی زانکۆکان بخەنە سەر کار. ئەمڕۆ ساڵانە دەیان هەزار خوێندکار لە زانکۆکان دەردەچن و بڕوانامەی بەکالۆریۆس و دیپلۆم وەردەگرن. ئەوان کاریان دەوێت. چیتر نەوت ناتوانێت ئەو هەموو گەنجانە بخاتە سەر سێکتەری گشتیی. کەرتی تایبەت ناتوانێت کار بەرهەمبهێنێت ئەگەر حکومەتێکی دیموکراتیک و شەفاف، هاوکار نەبێت و حوکمی قانون جێبەجێ نەبێت. وەبەرهێنەرانی بیانیی لە کوردستان وەبەرهێنان ناکەن ئەگەر لە داهاتووی هەرێمەکە دڵنیا نەبن، سەرمایە ڕاستە زۆرجار ڕیسک دەکات، بەڵام زۆربەی جاریش ترسنۆکە و ناچێتە ناو دۆخێکەوە کە سەقامگیریی نەبێت. هەبوونی دەیان هەزار گەنجی بێکار بۆ خۆی مەترسییەکی گەورەیە لەسەر سەقامگیریی هەر هەرێم و وڵاتێک، جا چ جای بۆ هەرێمی کوردستان و ئێراق.
حکومەت پێویستە هاوکاریی ئەو دەرچووە بێکارانە بکات کە بەهرە و لێهاتویی و لێزانییەکانیان بدۆزنەوە و پێشیبخەن تا بتوانن لەدەرەوەی سێکتەری گشتیی کارێکی تر بدۆزنەوە. بێ درووستکردنی دەرفەتی یەکسان و هاوکارییکردنیان لە بەدەستهێنانی خەونەکانیان، ئەو گەنجانە لە بازاڕێکی وێرانەدا بە سەرلێشێواویی دەخولێنەوە و ناتوانن داهاتوویان بنیاتبنێن.
ئێستا کوردستان هیچ پلانێکی بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی بێکاریی نییە، تەنانەت حکومەتی هەرێمی کوردستان داتای ئەوەشی نییە کە ڕێژەی بێکاریی چەندە و چۆن ئەو ڕێژەیە دەستنیشانکراوە. لە کاتێکدا حکومەتی هەرێمی کوردستان و بەرپرسانی، زۆر باسی ڕۆڵی ژنان و بەهێزکردنیان دەکەن، زۆربەی هەرە زۆری بێکاریی لەناو ژنان دایە. بێکاریی لەناو ژناندا ئەگەر سێ هێندەی بێکاریی نەبێت لەنێو پیاواندا، بەدڵنیایی دو قاتە. ئێمە ناتوانین کۆمەڵگەیەکی یەکسان درووستبکەین ئەگەر ژنان لە بازاڕی کار و سیاسەت و ئابووریی و خوێندن و پەروەردە و تەندرووستیدا هەمان ڕۆڵی پیاوان نەبینن. ڕاستە لە ڕابردوودا پیاوان هەژموونیان هەبوو لە لێهاتویی کاردا بەهۆی ئەوەی دەرفەتەکانی خوێندن و خۆپێشخستن بۆ ئەوان لەپێشتر بوون، بەڵام ئێستا ژنان زۆر لێهاتوون و دەرفەتەکانیان قۆستووەتەوە، هەر بۆیە ساڵانە دەبینن باشترینەکانی خوێندنگا و زانکۆکان کچانن. بۆ بەدەستهێنانی یەکسانیی جێندەریی، دەبێت حکومەت بتوانێت کار درووستبکات تا کچان و ژنان بتوانن داهاتوو بۆ خۆیان و منداڵەکانیان درووستبکەن، بتوانن گەشە بە تواناکانیان بدەن و بیسەلمێنن کە داینەمۆی پێشکەوتنن، ئەگەر دەرفەتیان پێبدرێت.
دەبێت حکومەتی هەرێمی کوردستان هانی کارسازان بدات تا بتوانن بیرۆکە و پڕۆژەکانیان پێشبخەن، بۆ نموونە دەکرێت لە باجدان ببەخشرێن، یان سەبسیدی/سلفەیان بۆ تەرخانبکرێت تا بتوانن کار درووستبکەن و بیرۆکەکانیان بکەنە واقیع. دەبێت دەرفەتەکانیان بۆ بڕەخسێنرێت ڕەوشی کارکردنیان باشتر بکرێت و یاساکان چاک بکرێن. بۆ نموونە، ناکرێت کرێکاران بەو پارە کەمە کاربکەن و دواتریش هیچ مافێکی خانەنشینکردنیان نەبێت. ئەگەر حکومەت مافەکانی کرێکاران و فەرمانبەرانی کەرتی تایبەت نەپارێزێت، هەموان چاویان لەسەر کەرتی گشتیی دەبێت.
=KTML_Bold=پەروەردەی نایەکسان=KTML_End=
لە ماوەی ڤایرۆسی کۆرۆنای دونیاگردا زیاتر بۆمان دەرکەوت کە نایەکسانیی لە پەروەردەدا لە چ ئاستێکدایە. کاتێک خوێندنگاکان داخران بەهۆی ڤایرۆسی کۆرۆناوە، خوێندنگا گشتییەکان نەیانتوانی پۆلی ئۆنڵاین بۆ خوێندکاران فەراهەم بکەن، ئەمە لە کاتێکدا خوێندنگا تایبەتەکان بەردەوام بوون لە خوێندن. بۆ هاوکارییکردنی گەنجان بۆ دۆزینەوەی کار، پێویستە ڕەوشی پەروەردە پێشبخەین لە تەواوی کۆمەڵگەدا. ئەوەش بەوە دەکرێ توانا مرۆیییەکانی پەروەردەکاران پێشبخرێ و نوێبکرێتەوە. بینیمان زۆربەی پەروەردەکاران تەنانەت کێشەیان لەگەڵ درووستکردنی ئێمەیڵیش هەبو، ئەوە کارەساتێکی پەروەردەیییە. پێویستە پەروەردەکاران ڕێگاکانی وانەوتنەوەی مۆدێرنیان فێربکرێت و توانا تەکنەلۆژییەکانیان پێشبخرێن، یان درووستبکرێن.
=KTML_Bold=چی ڕوودەدات ئەگەر بێکاریی چارەسەر نەکرێت؟=KTML_End=
پێشکەوتن و سەرکەوتنی کوردستان پەیوەستە بە گەنجانەوە. ئەگەر ویستت باشیی حکومەتێک بزانیت، دەبێت بودجەکەی تەماشابکەیت بزانیت چەندی بۆ منداڵان و ژنان تەرخانکردووە، ئەو دوانە لە کوردستان بەخراپیی ئیهمالکراون. گەنجانێک کە بەباشیی پەروەردە و فێرکراون دەبنە داینەمۆی کۆمەڵگەیەکی خۆشگوزەران، دەوڵەمەند و پێشکەوتوخواز. ئەوەی لە کوردستان هەیە جەختکردنەوەیە لەسەر دەرچوون و وەرگرتنی پارچە کاغەزێک بە ناوی بڕوانامە. ئەو عەقڵییەتە نامانگەیێنێتە هیچ شوێنێک. ئێمە پێویستمان بە داڕێژەرانی سیاسەتی گشتییە بۆ ئەوەی بتوانن بازاڕی کار و دەستی کار پێکەوە بڕۆن تا هەردووکیان بکەونە خزمەتی کۆمەڵگە و کۆمەڵگەیەکی یەکسان و خۆشگوزەران درووستببێت. ئەگەر بێکاریی چارەسەر نەکرێت، پێشکەوتنی سیاسیی، کۆمەڵایەتیی، ئابووریی و پەروەردەیی مەحاڵ دەبێت و سەقامگیرییش لەژێر مەترسییدا دەبێت. [1]