چی ڕۊمانەو (چنارە) ی، ڕۊمانێوە زاییفەنە؟
بەشۍ: یەکەمە
ڕۊمانەو چنارەی، نویستەو ڕەزا بەهمەنینە. نویسەر نیشتەجاو وەڵاتوو سۆئێدین و بە تازەیی چنارەش چاپ کەردەن. ئی کتېبە دوەم ڕۊمانەو نویسەرینە. بەهمەنی نزیک بە دوێ ساڵا چېوەڵی ڕۊمانېوەش بە نامۍو سیاوڕێحانەی چاپە کەردە و هەرپاسە، ئەدەبېیاتی داستانینە بڕېو کوڵە داستانېش جە سۆشېیاڵ میدیانە وەڵا کەردێنێوە.
وەڵ جە گرد چیوینە پنەوازا دەس وەشی کەروو جە کاک ڕەزای پەی ئانەی کتېبەکەش پەی کیاسەبێنێ و منی وچکلەش بە لایقوو ئی خەڵاتیە زانانی، بەڵام:
بە کوڵی گەرەکما ئاماژە کەروو بە چن هۆکارا کە درێژەو وەنایوەو ئی ڕۊمانێنە یاوانیشا پەنە، هەر ئا بایسێ کە عاقیبەت واتشا بە منی وانەری ئی ڕۊمانێ لاوازەنە. ئینەم هۊش نەشۆ کە هۆکاری یەکەم جە کاروو نویسەرای تەرینە و هەرپاسە بەشێوە فرە جە ڕۊمان و کوڵە داستانە هۆرامیەکانە گنا وەروو چەمی.
ڕۊمانەو چنارەی ملۆنە یانەو مەکتەبوو ڕەئالیسمی. چوونکای فەزاو داستانەکێ دلێ چینوو واروو کۊمەڵگاینە ڕوە مد٘ۆ و کەسایەتیەکېش و ژیوایشا پێوەنشا واردەن بە چینی واریوە، هەرپاسە؛ پەرژای سەرو ڕەنج و مەینەت و چەرمسەریەکاو چینی وارینی و چن هۆهەرمانۍ تەرێ جە تایبەتمەندیەکاو مەکتەبوو ڕەئالیسمینێ. هەرپاسە تاومۍواچمێ چنارە ڕۊمانېوە کلاسیکەی ڕەئالیستیەنە. بۊنەو ئانەیوە کلاسیکەنە؛ چوون دلێ کلاسیسمینە سروشت نە پا جۊرە کە هەن، بەڵکوو پا جۊرە کە نویسەر حەزش پەنە کەرۊ، نیشانە دریۆ. پەی وانەری پەیجۊری هەر ئینە وەسێن کە شێوەو وەسفنای زمسانی یا پاییزی چەنوو جۊروو وەسف کەردەی وەهاری پاڵو هەنگەرینە بنیۆرە و زانۆ کە نویسەر درێژەو ئی وەسفینە وەهارەکەش لاوە وەشتەرا. لایېوە تەرەو یۊ جە بنەماکاو کلاسیسمی کە سەرەتاو قەڕنوو ویسی وە پەنەش زیاد بی ئەسڵوو عەقڵین (اصل خرد)، یانی فرەو یاگانە جیاو هەست و ئیلهامی عەقڵا بڕیار مدۆ و دلێو ڕۊمانوو چنارەینە هەریاگێوە بڕیارێوە گەورە دریۆ بۍ گومان عەقڵی سەلیم پاسە حوکمش کەردەن. پەی نموونەی وەختێوە دەروېش میران (باباو وڵکڵەی) تەنیا مەنۆوە و کناچەزاکەیش مسپارۆ دەسو کەسانېوە کە ئینێ لۆڕستانەنە. دیسان کلاسیکنە زوان هەمیشەی ڕەوان و ڕۊشنا و هیچ پېچ و لکێوەش نېیەنە چەنە.
فەرشید ڕۆستەمی.[1]